روزنامه همدلی
1396/10/26
سانچی از شایعه تا واقعیت
آذر لطفی- کشتی نفتکش سانچی هشت روز پس از سوختن در دل آب‌های شرق چین، از نفس افتاد و ناباورانه در میان بهت و اندوه خانواده ملوانان و مردم ایران غرق شد. با غرق شدن کشتی سانچی در اقیانوس آرام شایعات زیادی در این زمینه بین مردم و کارشناسان مطرح شده است.معمولا شایعه زمانی شکل و قوت می‌گیرد که اطلاع‌رسانی روشنی از یک پدیده یا موضوعی که از دید افکار عمومی دارای اهمیت است انجام نگیرد. نبود کانال‌های اطلاع‌رسانی شفاف و اهمیت و ابهام یک موضوع بستر و زمینه‌ساز خلق و نشر شایعات میشود. با نیم نگاهی به گذشته و بررسی حوادثی از این دست که از نظر مردم اهمیت دارند و در عین حال دارای ابهام زیادی نیز بوده‌اند؛ می‌بینیم که در این فضا شایعات متعدد و مختلفی نیز شکل گرفته است. به ویژه اگر اتفاق افتادن دو حادثه پراهمیت، از لحاظ زمانی به هم نزدیک باشند، آن وقت است که بازار شایعات بیشتر از هر زمان دیگر داغ میشود. تجربه ثابت کرده است که همزمانی این چنین حوادث خاص و حساسی که اطلاع‌رسانی شفاف هم در مورد آنها صورت نمی‌گیرد معمولا افکار عمومی ایرانیان را به این سمت سوق می‌دهد که احتمالا رخ دادن حادثه دوم به خاطر لاپوشانی و انحراف نگاه عموم مردم از حادثه اول بوده است. شاید بسیاری از ما –خصوصا رسانه‌ای- به یاد داشته باشیم که بعد از وفات آیت‌الله هاشمی چه شایعاتی در همان زمان بعد از فاجعه پلاسکو در فضای مجازی و حتی در محافل خانوادگی و خصوصی مردم منتشر شد. بدون شک همزمانی مرگ آیت‌الله هاشمی رفسنجانی که حرف و حدیث‌هایی پیرامون آن مطرح شد، به نظر می‌رسید با حادثه فروریختن ساختمان پلاسکو از حافظه مردم ایران پاک نشده است، در آن زمان نیز بسیاری بر این اعتقاد بودند که همزمانی این دو حادثه به‌خاطر تغییر جهت و نگاه مردم از مرگ آیت‌الله بوده است. یا همزمانی زلزله کرمانشاه و بحث استقلال اقلیم کردستان عراق نیز منجر به بروز شایعاتی از این دست شد. با این موضوع که به خاطر اعتراض و کنترل مردم اقلیم کردستان عراق در آن منطقه آزمایش‌هارپ انجام شده است و کسانی که مدعی این ادعا بودند، آمار غیرواقعی پس‌لرزه‌ها را نیز شاهدی بر درستی ادعاهایشان دانستند. این در حالی است که با گذشت زمان نه چندان زیاد همه آن شایعه‌ها نه تنها رنگ واقعیت به خود نگرفتند، بلکه به همان سرعتی که شکل گرفتند، وجاهت خبری و منطقی خود را از دست دادند.
اکنون نیز آتش‌سوزی کشتی سانچی در دل آب‌های چین و مرگ غم‌انگیز سرنشینان آن شایعه‌های زیادی را ایجاد کرده است. از آنجا که وقوع این حادثه به دلیل شرایط خاص زمانی و مکانی که هزاران مایل دورتراز خاک ایران بود و امکان اطلاع‌رسانی درست را با مشکل مواجه و سلب کرده بود، بنابراین هم به خاطر حساس بودن موضوع و هم به‌خاطر روشن نبودن ابعاد ماجرا برای بسیاری از مردم، به مانند روال گذشته شایعات زیادی در این رابطه قوت گرفته است. به نحوی که شایعاتی پیرامون کارشکنی چینی‌ها در اطفای حریق یا منع کشتی سانچی از حمل میعانات گازی یا احتمال زنده بودن خدمه کشتی در اتاق امن، از کار افتادن رادار کشتی یا مخابره نشدن حادثه در سطح بین‌الملل از موضوعاتی است که درخلاء اطلاع‌رسانی شفاف قوت گرفته است.
اما مهم‌ترین خبری که در این فضای مبهم رازآلود دست به دست شد و بیانگر روایت متفاوتی از شروع حادثه بود، شایعه مقصد نهایی کشتی سانچی و همچنین شایعه حمله آمریکایی‌ها به این شناور بوده است؛ شایعه‌ای که حتی پای نمایندگان مجلس را نیز به این امر باز کرد. گفته شده دیروز این شایعه از زبان برخی از نمایندگان مجلس در راهروهای مجلس شنیده شده است که حکایت از حمله آمریکایی‌ها به نفتکش سانچی داشت. روایتی که بر پایه آن، محموله سانچی قرار بوده به کره شمالی منتقل شود، نه کره جنوبی و گویی که آمریکایی‌ها برای ممانعت از این کار، ترجیح داده‌اند به این نفتکش حمله کرده و آن را غرق کنند. به گفته «نامه نیوز»نمایندگان مجلس نیز با بیان فرضیه حمله آمریکایی‌ها به سانچی در میان حجم انبوهی از شایعات این روزها، از قافله جا نماندند. برخی از این شایعات از سوی مسئولین امر پاسخ گفته شده است و برخی دیگر نیز همچنان در میان تایید و تکذیب‌ها بی‌پاسخ مانده است.
این روایت که برخی نمایندگان مجلس مدعی بودند در بولتن‌های محرمانه نیز درج شده، ضمن رد برخورد نفتکش سانچی با کشتی فله‌بر «سی‌اف کریستال»، حریق نفتکش ایرانی که با پرچم پاناما محموله بیش از ۱۳۰ هزار تنی میعانات گازی را حمل می‌کرد، ناشی از اصابت موشک‌های شلیک شده از هواپیما‌های آمریکایی ذکر می‌کند.
سانچی مورد حمله آمریکایی‌ها قرار گرفته است؟
روایتی عجیب و دور از ذهن که به دلیل ضعف اطلاع‌رسانی درست و همچنین وجود برخی مسائل به تقویت آن کمک کرده است. از جمله اینکه تاکنون تصویر یا خبری از کشتی چینی در رسانه‌ها منتشر نشده و کسی نمی‌داند آن کشتی بعد از حادثه مرگبار که به غرق شدن سانچی و از بین رفتن سرنشینان آن منجر شد، چه فرجامی یافته است؛ ابهامی بزرگ که می‌توان وجود و رفع نشدنش را ناشی از عملکرد ضعیف مسئولان کشورمان در اطلاع‌رسانی این ماجرا دانست. این در حالی است که خصومت آمریکایی‌ها با کشورمان و یادآوری رویداد حمله ناو آمریکایی «وینسنس» به هواپیمای مسافربری کشورمان در گذشته و بالا گرفتن تنش میان آمریکایی‌ها و کره‌شمالی نیز از عواملی هستند که به تقویت باورپذیری این شایعه کمک می‌کنند؛ حتی اگر مولفه‌هایی ذکر شده هم نبودند، طرح این روایت از زبان نمایندگان مجلس برای پیچیده کردن اوضاع کفایت می‌کرد.
اما واقعیت چیست؟
آیا ممکن است آمریکایی‌ها بیخ گوش چین نفتکش کشورمان را مورد حمله تمام عیار قرار دهند و این اتفاق در کشورمان به شکل دیگری روایت شود.
روایتی تا این اندازه تغییر کرده که در آن به جای موشک‌های آمریکایی، از تصادف دو کشتی سخن به میان بیاید و 8-9 روز این روایت جعلی مطرح شود و هیچ کس، حتی رسانه‌های خارجی واقعیت را برملا نکنند؟
«هادی حق‌شناس» مدیر امور دریایی سازمان بنادر، در گفت‌وگو با رسانه‌ها، شایعات مطرح شده را بی‌اساس و ساخته و پرداخته فضای مجازی می‌داند. وی دلیل به میان آمدن اسم آمریکایی‌ها با حادثه پیش آمده را بارگیری کشتی چینی از کشور آمریکا می‌داند و می‌گوید کشتی کریستال چینی که دارای محموله گندم بوده، از کشور آمریکا بارگیری و به مقصد چین در حال حرکت بوده است، بنابراین تنها دلیلی که می‌توان این شایعه را مطرح کرد همین موضوع است.
مدیر امور دریایی سازمان بنادر با رد کردن این شایعه مدعی شده است که هیچ دلیلی مبنی بر ورود آمریکایی‌ها وجود ندارد.
در همین حال می‌توان این شایعه را با مراجعه به برخی مراجع آنلاین و رصد شناور‌ها در سراسر جهان، صحت‌سنجی کرد. از جمله پایگاه آنلاین «مارین ترافیک» که نشان می‌دهد، کشتی فله‌بر چینی بعد از آن حادثه شوم به مسیرش ادامه داده و در بندری در یکی از جزایر مجاور استان چجیانگ لنگر انداخته و دو شناور گارد ساحلی به آن پهلو گرفته‌اند.
براساس بررسی‌های کارشناسان، کشتی چینی ساخته شده در سال ۲۰۱۱ میلادی، از مبدا آمریکا به مقصد جزیره چوشان در شرق چین در حرکت بوده که در مسیرش این واقعه اتفاق افتاد؛ رویدادی که احتمالا به دلیل برخورد این کشتی از قسمت سخت‌تر دماغه به پهلوی نفتکش ایرانی، به وارد آمدن خسارت خاصی به کشتی چینی منجر نشده، اما توانسته آسیب شدید یکی از مخزن‌های حاوی سوخت قابل اشتعال سانچی را به دنبال داشته باشد. کاپیتان «محمدرضا عسکری» مدرس دریانوردی می‌گوید« در این حادثه کشتی چینی با سر زدن کشتی برای خود بهترین حالت را به وجود آورد و متاسفانه به بدترین جای نفتکش ایرانی برخورد کرد.»
این واقعه در رسانه‌های جهان، به ویژه رسانه‌هایی که در عرصه علوم دریایی به فعالیت مشغولند نیز بازتاب یافته و به رصد مدام وضعیت سانچی و انتشار اخبار مرتبط با آن منجر شده است. این در حالی است که علاوه بر این شواهد، راه‌های دیگری نیز برای رد آن شایعه عجیب و اثبات حقیقت ماجرا وجود دارد که از جمله آنها، مراجعه به شرکت‌های بیمه است. نکته‌ای که کارشناسان در خصوص آن می‌گویند: «چون محموله‌ها و کشتی‌ها بیمه هستند، با بروز حوادث، کارشناسان و وکلای شرکت‌های بیمه‌ای برای کنکاش در خصوص ماجرا به سرعت در محل حادثه حاضر می‌شوند و تحقیقات خود را آغاز می‌کنند و در این حادثه نیز این روند آغاز شده است و اگر چیزی غیر از حادثه یاد شده در میان بود، قطعا قابل پنهان کردن نبود.» اما حق‌شناس در رابطه با اصطلاح اتاق امن یا مخزن هوا که بعد از این حادثه بر سر زبان‌ها افتاد، می‌گوید: در نفتکش یا کشتی هیچ اتاق امن یا مخزنی وجود ندارد و هر ادعایی در خصوص وجود اتاق امن در کشتی را به طور کامل رد می‌کنم.
وی قطع رادار کشتی را رد می‌کند و تماس تلفنی خانواده‌ها با دریانوردان در دو ساعت قبل از بروز حادثه و همچنین ارسال ایمیل از سوی خدمه به مالکان کشتی را دلیلی بر وصل بودن سیگنال و رادار در نفتکش دانست.
مدیر امور دریایی سازمان بنادر درباره عوامل پشت پرده درخصوص دیرتر از حد معمول مخابره شدن حادثه نفتکش سانچی در سطح بین‌الملل، معتقد است به هیچ عنوان این حادثه دیر مخابره نشده است و بلافاصله بعد از شنیده شدن این خبر، کمیته اضطرار در ایران و چین تشکیل شده و از تمامی کشور‌ها و سازمان بین‌المللی دریانوردی درخواست کمک و امدادرسانی صورت گرفته بود.
کارشکنی چینی‌ها خبر درستی نیست
در رابطه با کارشکنی چینی‌ها در اطفای حریق سانچی، حرف و حدیث‌های زیادی بود آخرین اظهار نظر در این زمینه گفته‌های حق‌شناس، معاون دریایی سازمان بنادر و کشتیرانی ایران است که ضمن رد موضوع کارشکنی می‌گوید: انتظار ما از چینی‌ها بسیار زیاد بود؛ اما باید این واقعیت را در نظر گرفت که ایران و چین دو فرهنگ متفاوت دارند و نمی‌توان جانفشانی‌ها یا اقداماتی را که ایرانی‌ها در هر حادثه انجام می‌دهند از چینی‌ها انتظار داشت جعبه سیاه کشتی ایران (vdr آن توسط خود چینی‌ها استخراج و به حضور نماینده ایران و پاناما در اتاق امن قرار گرفته و پلمپ شده اس. و قرار است بازخوانی جعبه سیاه با حضور تمامی ذی‌نفعان انجام شود که امیدواریم بعد از یک ماه رمزخوانی و بازخوانی جعبه سیاه انجام و این ابهامات بر طرف شود.
مدیر امور دریایی سازمان بنادر اذعان داشت: تمامی مسئولان ایرانی و چینی در این ۹ روز به دنبال خدمه و یا حتی پیکر آنها بودند. کشتی حدود ۱۲۰ مایل با بندر شانگ‌های فاصله داشت و حضور یدک‌کش‌ها برای اطفای حریق زمان‌بر بوده است.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) جنگ رسانه‌ای در فضای موشکی (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
محمدرضا تابش از لزوم رایزنی‌های سه جانبه برای بازدید نمایندگان مجلس از زندان‌ها خبر داد
سانچی از شایعه تا واقعیت
رو در رو با حسام الدین سراج از اوضاع موسیقی در ایران تا حضور در فجر؛ اجرا در افغانستان بهتر از اینجاست
بررسی «همدلی» از عملکرد شهرداری تهران در دوران تصدی اصول‌گرایان، بعد از افشاگری نجفی
گزارش «همدلی» از دلایل بانک‌ها درخصوص عدم تسهیلات‌دهی مناسب به‌مردم پول نداریم
در چند دوره اخیر جشنواره تئاتر فجر، پوسترها از تئاترها خبرسازترند شوکه کننده‌تر از برق سه فاز!
روایتی از آخرین روزهای حضور پهلوی دوم در ایران بر اساس خاطرات سالیوان آخرین سفیر ایالات متحده در تهران
وقتی مدرسه رسانه ملی دیر میشود
اطلاعیه دفتر رئیس‌جمهور انتساب جمله «امام زمان(عج) هم قابل نقد است» به رئیس‌جمهور، کذب محض است
جهانگیری: راهکار، راه اندازی گفت‌وگوی ملی است
مدیرکل سابق مشارکت مردمی سازمان حفاظت از محیط زیست: انتقال پایتخت سیاسی بحران آب را برطرف می کند
