«نه» آیت‌ا... یزدی به «قهوه‌خانه»

آرمان: سابقه تشکیل قهوه‌خانه در ایران، به دوره سلطنت طهماسب اول صفوی (930-984ق)، برمی‌گردد نخستین بار نیز، در پایتخت آن برهه زمانی صفویان یعنی قزوین برپا شد. در دوره شاه عباس اول (996-1038) با انتقال پایتخت صفوی از قزوین به اصفهان، شهر اخیر شاهد گسترش چشمگیر قهوه‌خانه بود و به عنوان مرکز اصلی این نهاد درآمد. توجه فراوان عباس اول به این نهاد نوظهور اجتماعی ایران، موجب رونق فراوان آن گردید. حتی گفته شده که این پادشاه مقتدر صفوی، برخی میهمانان خارجی مهم خود را به قهوه‌خانه‌ها برده و در آنجا پذیرایی می‌نمود. رونق قهوه‌خانه‌ها بعد از دوره عباس اول و در سده پایانی حکومت صفوی ادامه داشت. از همین زمان بود که قهوه‌خانه دارای صبغه فرهنگی هم گردید، چنانکه شاعرانی در آنجا گرد آمده و سروه‌های خود را در معرض شنیدن و انتقاد دیگران قرار می‌دادند. شاعران و هنرمندان این دوره به جای تجمع در دوائر مختلف دربار و دیوان صفوی، در قهوه‌خانه‌ها گرد هم می‌آمدند. اگرچه در ابتدا، مراجعان قهوه‌خانه‌ها، عمدتا طبقات مرفه جامعه به خصوص رجال حکومتی محسوب می‌شدند، ولی به تدریج، توده مردم به ویژه اهل حِرَف و پیشه‌وران برای گذراندن اوقات فراغت به آنجا تردد کردند. اهمیت و قدمت قهوه‌خانه در ایران چنان طولانی و زیاد است که 14 آبان 95 «قهوه‌خانه حاج علی درویش مبهوتیان» واقع در راسته اصلی بازار تهران همزمان با صدمین سالگرد تاسیس‌اش به عنوان کوچکترین قهوه‌خانه دنیا در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. در میانه سال گذشته برخی به مخالفت با فعالیت قهوه‌خانه‌ها پرداختند اما نهادهای متولی به‌ویژه قضائی این مخالفت‌ها را درست ندانستند و به عنوان نمونه، دادستان عمومی و انقلاب زنجان در شهریورماه 94 گفت: «دستگاه قضائی با نفس وجود قهوه‌خانه‌ها به شکل قدیم مخالف نیست.» چندی پیش هم نماینده مردم تهران در مجلس با تاکید بر اینکه چنین محافل سنتی از گذشته در جامعه ما وجود داشته و دلیلی برای پلمب کردن آن وجود ندارد، گفت: اگر فکر می‌کنیم از لحاظ محیط زیستی احیانا عواملی مثل کشیدن قلیان هست که مشکلی ایجاد می‌کند، می‌توان آن را اصلاح کرد چون این پاتوق ملی و سنتی است که از قدیم در کشور ما بوده و خیلی هم قرار دید و بازدیدهای خود را آنجا می‌گذارند و مانعی وجود ندارد که ما بخواهیم آنها را پلمب کنیم. محمدرضا بادامچی متذکر شد: «اگر این محافل سنتی که مردم به نوعی از گذشته با آن سر و کار داشته‌اند را بخواهیم تعطیل کنیم، بی‌نتیجه خواهد بود و مجددا تسلیم به بازکردن آنها می‌شویم چون بعد از انقلاب این راه‌ها را چندین بار تجربه کرده ایم.» نکته جالب آنجاست که بیشترین محدودیتی که طی سال‌های اخیر برای قهوه‌خانه‌ها در نظر گرفته شده بود، مصرف قلیان در این مکان‌ها بود و ممنوعیت یا محدودیتی برای قهوه‌خانه‌های دارای مجوز در نظر گرفته نشده است.
نگرانی آیت‌ا...
اکنون اما صدای مخالفت یک روحانی مشهور با فعالیت قهوه‌خانه‌ها در قم به گوش می‌رسد. آیت‌ا... یزدی در آسیب‌شناسی مشکلات فرهنگی بود که به قهوه‌خانه‌های قم رسید و گفت: «افتتاح قهوه‌خانه در قسمتی از شهر قم به دلیل مشکلات فرهنگی و اجتماعی، نگرانی‌هایی برای دلسوزان استان به وجود آورده است». رئیس شورای عالی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در بیان چرایی این نگرانی توضیح داد: «کسی منکر شادی مردم نیست، اما نباید این شادی به ناهنجاری و رقص و پایکوبی تبدیل شود به همین دلیل این مساله و نظارت بر اماکنی مانند قهوه‌خانه‌ها نیازمند توجه بیشتری است.» وی همچنین گفته است‌: «گر چه گلایه‌هایی نسبت به مسائل فرهنگی در شهر قم هست، اما با کارهایی که شده انتظار این است به مسائل فرهنگی شهر قم توجه بیشتری شود و شاهد بدحجابی در بعضی از قسمت‌های شهر نباشیم. قم از استان‌های پرتردد زائران است، همه این مسائل می‌طلبد تا مسئولان اطلاعاتی و امنیتی به این شهر توجه جدی کنند و اگر چه فعالیت‌هایی در این عرصه صورت گرفته است.» رئیس شورای عالی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با تاکید بر اینکه موضوع دیگر توجه به اقتصاد و استفاده از کالای داخلی است، گفت: مسئولان در این عرصه بیش از همه مورد توجه هستند و باید از وسایل داخلی در ادارات بهره ببرند تا برای مردم الگو باشند. وی عنوان کرد: نقش مسئولان در استفاده از کالای داخلی بسیار مهم است و باید این کار آن قدر مورد اهمیت مسئولان قرار گیرد تا کالاهای خارجی جایگاه خود را در داخل کشور از دست دهد. اصل مهم در کالاهای خارجی، کیفیت است و در این عرصه مسئولان می‌توانند نقش داشته باشند، با حفظ ظواهر می‌توان بهترین بهره‌برداری از کالاهای داخلی را برد. دولتمردان هم برای استفاده از کالاهای داخلی بجد به میدان بیایند و از این طریق به اقتصاد کشور و تحقق شعار سال از سوی رهبر انقلاب تحقق ببخشند، بنابراین تحقق این مساله نیازمند توجه جدی از سوی دولت مردان است.