روزنامه خراسان

چرا «خمینی عراق» دلبسته انقلاب ایران بود؟

رهبران انقلابی، جذابیت انقلاب را با توانایی رهبری، تقبیح فضای موجود و ترسیم فضای مطلوب، تقویت می‌کنند. از سوی دیگر، عاملان و کارگزاران انقلابی به عنوان حاملان ایدئولوژی انقلابی، هم وظیفه انتقال و ترجمه مفاهیم انقلابی مدنظر رهبر را برای توده‌های مردم به عهده دارند و هم با استفاده از توانایی‌های خود، به فربه کردن این مفاهیم می‌پردازند. شهید آیت‌ا... سید محمدباقر صدر (1359-1313 هـ.ش) در زمره همین چهره‌ها و رهبران انقلابی است. به گزارش مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، تألیف آثار پرتعداد و مؤثر، به ویژه درباره دو موضوع مهم آن روزگار، یعنی «اقتصاد  اسلامی» و «فلسفه اسلامی» و کرسی تدریس پر رونق در حوزه علمیه نجف، از او چهره‌ای فاضل و متبحر در میان حوزویان ایران و عراق ساخته بود، امّا او، علاوه بر این فعالیت‌های علمی، از مهم‌ترین شخصیت های سیاسی جهان اسلام در سال‌های دودهه40 و50 نیز  محسوب می‌شد.
شخصیتی که اهل تشکیلات سیاسی بود
در سال‌هایی که امام‌خمینی(ره) به عنوان پیشوای انقلابی مردم ایران و مهم ترین مخالف رژیم پهلوی در نجف حضور داشت، آیت‌ا... صدر نیز اصول مبارزه با رژیم بعث عراق و چارچوب تشکیل یک نظام اسلامی را در سر می‌پروراند. امام‌خمینی(ره) در سال‌های پایانی دهه 1340 و نیمه اول دهه 50 شمسی، در جلسات درس خود در نجف، شاکله نظام سیاسی مبتنی بر «ولایت فقیه» را تدوین می‌کرد. آیت‌ا... صدر نیز که پیش از این، در قالب «حزب الدعوه الاسلامیه»، وارد فعالیت سیاسی شده بود، با توجه به قرابت فکری و سیاسی و علاقه‌ای که به شخصیت امام‌خمینی‌ (ره) داشت، به موازات آرای ایشان، نظریه حکومت اسلامی خود را با محوریت مرجع شیعه مطرح کرد. «حزب‌الدعوه الاسلامیه» عراق، سال‌ها پیش از این، در واکنش به رشد ملی‌گرایی، سکولاریسم و تبلیغات کمونیست‌ها شکل گرفت. گروهی از علما، از اواخر سال 1957م (1336هـ.ش) برای مقابله با این روند رو به گسترش، جلساتی را در خانه «محمدباقر صدر» که در آن زمان یک روحانی23 ساله، امّا پرشور و علاقه‌مند به سیاست بود، برگزار کردند. آن ها معتقد بودند که جوانان باید هویت فکری ـ مذهبی خود را تقویت کنند و از خطرات نفوذ خارجی آگاه باشند. در این بین، محمدباقر صدر، «اصل اجتهاد» را محور اصلی مواجهه با این خطرات و دارای نقشی سازنده می‌‌دانست. او در مقاله‌ای برای «صوت الدعوه»، علت انتخاب این نام را برای این حزب سیاسی، این گونه توضیح می‌دهد: «الدعوه دقیقاً بیانگر مأموریت این گروه برای دعوت مردم به اسلام و راهنمایی بیشترین تعداد ممکن از مسلمانان به اسلام است». شهید صدر، همچنین محافل علمی را بخشی از مرحله اول دعوت به اسلام توصیف کرد که دو هدف  اول در این مرحله عبارت بودند از آماده سازی مومنان و بسیج علما از نظر روحی و فکری. با روی کار آمدن حزب بعث در سال 1347هـ.ش، سیاست‌های ضداسلامی دولت عراق سبب شد تا  بخش عمده‌ای از شیعیان مخالف رژیم، در قالب «حزب‌الدعوه»، در تظاهرات علیه رژیم بعث عراق شرکت کنند. تبعید امام‌خمینی(ره)  به نجف و رفت و آمد انقلابیون ایرانی در این شهر، به این فضای انقلابی دامن می‌زد. در محرم سال1397ق (1355هـ.ش) وقتی نیروهای امنیتی سعی کردند در مراسم عزاداری شیعیان در نیمه راه نجف به کربلا دخالت کنند، تحرکات «حزب‌الدعوه» به اوج رسید. شیعیان خشمگین به یک ایستگاه پلیس حمله کردند و شعارهای ضد رژیم سر دادند. در پی این حوادث، دولت به دستگیری گسترده شیعیان دست زد و عده‌ای را نیز اعدام یا زندانی کرد.
قرابت فکری شهید صدر با امام (ره)


هنگام ورود امام‌خمینی(ره) به نجف، شهید آیت‌ا... صدر که هم وزنه علمی و فقهی قابل توجهی در این شهر بود و هم سابقه کار سیاسی و تشکیلاتی داشت، به ایشان اعلام کرد که از هیچ کمکی به نهضت اسلامی ایران، دریغ نخواهد کرد. همچنین، از آن جایی که احساس می‌کرد غربت امام ممکن است برای ایشان سخت و سنگین باشد، به شاگردان و حلقه برجسته درس خود تأکید کرد که دروس امام(ره)  را از دست ندهند. علاوه بر این، آیت‌ا... صدر، وجود امام(ره)  را فرصتی مغتنم می‌دانست که باید از وجوه مختلف شخصیتی او بهره برد. چند هفته پس از پیروزی انقلاب، همسر شهید صدر به ایران آمد و 15 رساله درباره موضوعات و مشکلات حکومتی و راه حل‌های فقهی حکومتی را تقدیم امام‌خمینی(ره) و آیت‌ا... بهشتی کرد. مسئولان نظام نوپای جمهوری اسلامی نیز، لیست بلندی از موضوعات مهم حکومتی تهیه کردند و برای شهید صدر به نجف فرستادند. شباهت دیدگاه آیت‌ا... صدر و امام‌خمینی(ره) در نظریه حکومت اسلامی و شیوه انقلابی هر دو در مواجهه با رژیم‌های حاکم در ایران و عراق، حساسیت رژیم بعث را برانگیخت.
همراه با نظام اسلامی
با استقرار نظام جمهوری اسلامی در ایران، تلاش آیت‌ا... صدر بر الگوبرداری از این نظام و سرنگونی رژیم بعث عراق قرار گرفت. ایشان به صورت رسمی حمایت کامل خود را از انقلاب اسلامی ایران اعلام کرد و شیعیان عراق را به اطاعت و حمایت از امام‌خمینی(ره) فرا می‌خواند. توصیه معروف ایشان به شاگردان و اطرافیان که در «خمینی ذوب شوید همان‌طورکه او در اسلام ذوب شده است»، مصداق کامل این همراهی و همدلی است.  با تظاهرات گسترده‌ای که در خردادماه سال 1358، با عنوان «انتفاضه ماه رجب»  در شهرهای نجف، کربلا و کوفه، با مشارکت جمع زیادی از دانشگاهیان،کارگران،کشاورزان و طلاب به وقوع پیوست، رژیم صدام متوجه قدرت نفوذ آیت‌ا... صدر شد. در واکنش به این حرکت، رژیم عراق تعدادی از روحانیون و مبارزان شیعه را اعدام و اخراج کرد که به صدور اعلامیه‌ای از جانب آیت‌ا... صدر با این محتوا همراه شد: «در حال حاضر اسلام به انقلاب احتیاج دارد نه رفرم... تنها راه، اقدام موفق در تغییر حاکمان است. بنابراین، دعوت ما از این پس انقلابی است و خواهان خیزش برای نجات امت از این وضعیت منحط است». این رویکرد، واکنش تند رژیم عراق را در پی داشت. پس از این که آیت‌ا... صدر درخواست رژیم صدام مبنی بر اعلام برائت از امام‌خمینی(ره) و همکاری با حکومت عراق را رد کرد، به همراه خواهرش «بنت الهدی صدر» دستگیر شد و پس از شکنجه فراوان، در نوزدهم فروردین ماه سال 1359 به شهادت رسید.  امام‌خمینی(ره) با اعلام سه روز عزای عمومی، در پیامی که پس از شهادت وی صادر کرد، شهید صدر را «شخصیتی علمی و مجاهد و از مفاخر حوزه‏‌های علمیه و از مراجع دینی و متفکران اسلامی» معرفی کرد و از «ملت‌های اسلامی و خصوصاً ملت شریف عراق و عشایر دجله و فرات و جوانان غیور دانشگاه‌ها و سایر جوانان عزیز عراق» خواست که  از کنار این مصائب بزرگ بی‌تفاوت نگذرند.امام‌خمینی(ره) و آیت‌ا... صدر در یک همزمانی تاریخی، الگوی سازش‌ناپذیری با حکومت های ضداسلامی بودند. آیت‌ا... صدر با بهره‌گیری از نظریه ولایت فقیه و ترکیب آن با نظریات سیاسی خود، در پی سرنگونی رژیم بعث عراق و ایجاد یک نظام ایده‌آل با محوریت مرجعیت دینی بود. از این رو، با قاطعیت، درخواست‌های مکرر صدام را برای همکاری و دوری گزیدن از جمهوری اسلامی ایران رد کرد؛ چرا که همکاری با رژیم را به دلیل ماهیت غیرمذهبی و سرکوبگرانه‌اش، بر طبق موازین شرع اسلام، حرام می‌دانست. بی‌دلیل نیست که شهید آیت‌ا...  محمدباقر صدر به «خمینی عراق» معروف شد؛ چرا که سال‌ها نظریه جامع انقلاب اجتماعی و سیاسی مختص استقرار یک جامعه اسلامی را ترویج کرده بود که در نظام برآمده از انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام‌خمینی(ره)، محقق شد.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سفره مادران بی‌بضاعت پر روزی شد (شهروند)بی‌سابقه در تاریخ ایران (اعتماد) خودروساز بی‌انصاف اشک مردم را درآورد (جوان)سندروم «مسئله با پدر» در کمین دختران (خراسان)
سایر اخبار این روزنامه
ارز درچهارراه «نیما» معجزه در جام جهانی شدنی است چرا «خمینی عراق» دلبسته انقلاب ایران بود؟ آلمان نازی؛ از وهم تا واقعیت 5 سدان 50 تا 60 میلیونی کتاب هایی که حرف می زنند جیگی جیگی یا گیچی گیچی؟! ترامپ در رژیم امنیتی اون تهدید ظریف به خروج از NPT آغاز فصل جدید دیپلماسی دریایی ایران با ریاست 2 ساله بر «آیونس» کشاورزی که حق بدهکاران خرد را از بانک مرکزی گرفت واکنش ها به توهین یک خبرنگار هتاک به ساحت امام رضا(ع) اعتراض ها به مصوبه انحصار ویدیوی اینترنتی برای جام جم اظهارات معاون دادستان و بیانیه شورای شهر مشهد درباره بازداشت یک عضو شورا سرکیسیان رفت پخش مستقیم کلاهبرداری!