4 حوزه کار آفرینی سبز

می گویند محیط زیست در ایران هنوز یک "کالای لوکس" است؛ یعنی مردم و مسئولان، مشکلات، دغدغه ها و اولویت هایی دارند که از محیط زیست ضروری تر است بنابراین وقت و پول خود را به آن ضروریات اختصاص می دهند نه موضوعات و کالاهای لوکس! از یک منظر این موضوع منطقی هم است، تا وقتی غذا، مسکن، آموزش و پوشاک خانوار به درستی تامین نشده باشد، دو جداره کردن پنجره ها یا خرید خودروی کم مصرف یا دسته بندی زباله ها، جایی در ذهن فرد و تصمیماتش نخواهد داشت.
شاید به همین دلیل است که کسب و کارهای سبز یا همان کسب و کارهای حامی محیط زیست، با وجود گسترش در دنیا، در ایران هنوز چندان موردتوجه قرار نگرفته اند. این در حالی است که دیگر ایده های نوآورانه جهانی، طی سال های گذشته، به سرعت در ایران هم پیگیری و توسعه داده شده اند. اما پر واضح است که این روند تداوم نمی یابد. کارکردهای متنوع محیط زیست هر روز کمیاب تر می شوند، هوای شهرها هر روز آلوده تر می شود، مناظر طبیعی مطبوع خالی از زباله کمتر و کمتر می شود، فضا برای دفع زباله محدودتر و مشکلات کلان مثل گرمی هوا، افزایش سطح آب دریاهای آزاد و نازک شدن لایه ازن بیشتر رخ می نماید. بنابراین دیری نخواهد پایید که این مشکلات نیز مانند همه دنیا به مسائل ضروری مردم و جامعه تبدیل شود و افراد و دولت ها حاضر باشند برای محیط زیست شان، بیشتر از الان، خرج کنند. در این شرایط کسب و کارهای محیط زیستی هم رونق خواهند گرفت. کسب و کارهایی که باید از امروز شروع کنند و ایده هایشان را پخته و پخته تر و به جامعه عرضه کنند.
 
چند دسته کلی کسب و کارهای محیط زیستی
کسب و کارهای سبز را می توان در چند دسته کلی معرفی کرد. یک دسته مهم این ایده ها با موضوع انرژی، از تولید تا مصرف، مرتبط است. ایده های تولید انرژی های نو که قبلا برخی از آن ها را معرفی کردیم، از این جمله است. بسیاری از ایده ها نیز به بهینه سازی مصرف در ساختمان، استفاده کمتر از خودرو و کاهش اتلاف انرژی در مرحله انتقال معطوف است.
یک دسته دیگر نیز به موضوع زباله  می پردازد؛ ارائه خدمات یا نرم افزارهایی برای کنترل تولید زباله و همچنین بازگرداندن آن ها به چرخه مصرف از این جمله است. دسته دیگری هم مبتنی بر اطلاع رسانی و فعالیت رسانه ای حرفه ای در حوزه محیط زیست به منظور فرهنگ سازی است. در ادامه با نمونه هایی از این ایده ها در حوزه های مختلف آشنا خواهیم شد.


1- راهکارهای فناورانه؛ از صفحه خورشیدی همراه تا بهینه سازی مصرف انرژی
استفاده از فناوری برای تامین انرژی بدون آلایندگی، مهم ترین راهبرد کسب و کارهای سبز است. علاوه بر پنل های خورشیدی بزرگ برخی به دنبال ایجاد ظرفیت های تولید انرژی به صورت جزئی هستند. مثلا سولارتب، مجموعه ای ایجاد کرده است که همزمان دو مشکل را حل می کند؛ اول نیاز به انرژی فسیلی را کاهش می دهد و دوم معضل دسترسی به برق را برای شارژ گوشی یا لپ تاپ در سفر (یا هر جایی خارج خانه) حل می کند. با این ایده شما به جای کلافگی به خاطر خاموشی نابه هنگام گوشی یا حمل پاوربانک و...، فقط کافی است یک صفحه خورشیدی کوچک را حمل کنید که قابلیت تبدیل به استند را هم دارد. ارائه نمونه های بومی این فناوری یا ایجاد کاربری های متفاوت برای این صفحات می تواند یک ایده جذاب کسب و کار سبز باشد.
بسیاری ایده های دیگر هم هستند که کار خود را به جای حوزه تولید، بر بهینه سازی مصرف معطوف کرده اند. مثلا هوشمندسازی سیستم های گرمایشی منزل یا ادارات، کاری است که توسط مجموعه ای از سنسورها و رایانه مرکزی و با برنامه نویسی دقیق انجام می شود. ایده ای که البته بعضا پیاده هم شده است. کار یک کارآفرین خوش فکر، جمع کردن مجموعه ای از متخصصان این حوزه، انتخاب یک بازار هدف و طراحی محصول مناسب با قیمت مناسب است.
2- مشارکت در رانندگی؛ آلودگی را نصف کنیم
با توجه به این که در همه دنیا، بخش اعظم آلودگی ها به وسیله خودروها تولید می شود، کاهش یا بهینه سازی مصرف سوخت در خیابان ها یکی از مهم ترین راهبردهای "سبز شدن" شهرهاست. در این حوزه نیز ایده های متنوعی وجود دارد که برخی از آن ها هنوز در ایران ناشناخته هستند یا هنوز رونق نگرفته اند.
مشارکت در رانندگی؛ همسفر شویم
این روزها در شهرهای بزرگ، سیستم های تاکسی آنلاین بسیارند؛ سیستم هایی که متقاضیان سفر را به صاحبان خودرو در مسیرهای مختلف وصل می کند و تا حدی باعث کاهش سفرهای بدون سرنشین می شود. در این سامانه ها، البته، پول پرداخت می شود و برای کسانی که بخواهند عابری را سوار کنند مناسب نیست. اما سیستم های مشارکت در رانندگی منطق متفاوتی دارند. مثلا فرض کنید شما هر روز از منطقه خود راهی محل کار می شوید و افراد دیگری هم هستند که از همین محل - یا مسیر شما- راهی محل کار یا دانشگاه خود می شوند که نزدیک به مقصد شماست.
کار ظریف کارآفرین: حل مسئله اعتماد
اگر همه خودرو داشته باشید، در صورت یافتن یکدیگر و هماهنگ شدن، می توانید فقط از یک خودرو استفاده کنید. شاید در نگاه اول این موضوع - پیدا کردن و تطبیق افراد و مسیرها- سخت باشد اما فناوری، کار را شدنی کرده است. یک کارآفرین می تواند به راحتی با ارائه نرم افزارها و اپلیکیشن های کاربردی، عملیات اتصال افراد به هم را انجام دهد و از محل حق عضویت یا تبلیغات درآمد کسب کند. اگر سوخت گران شود یا عوارض آلودگی افزایش یابد یا طرح های ترافیک سخت گیرانه تر شود حتما مردم حاضر خواهند بود برای چنین سامانه هایی پول پرداخت کنند. برای آشنایی بیشتر با ایده های مشارکت در رانندگی می توانید از کلیدواژه carpooling یا ridesharing استفاده کنید. شاید مهم ترین کار شما به عنوان کارآفرین در این مجموعه ها، ایجاد اعتماد بین افراد برای همسفری است. موضوعی که گاهی ممکن است با قرارداد بین همسفران حل شود و گاهی با ایجاد سامانه های امتیازدهی و رتبه بندی افراد حاضر در مجموعه شما. رفع این مسائل، قابلیت جدی سامانه های نوین و موفق نسبت به برخی سامانه های موجود در کشور است.
نسل جدید اشتراک سفر؛ خودروهای بدون مالک!
نسل دیگری از سامانه های صرفه جویی در مصرف سوخت در دنیا در حال شکل گیری و توسعه است که در ایران هیچ خبری از آن نیست. در این سامانه ها تعدادی خودرو تعبیه می شود و در اختیار اعضا قرار می گیرد. اعضا از خودرو برای سفر خود استفاده و بعد از رسیدن به مقصد در یک نقطه مناسب آن را پارک و رها می کنند. افراد دیگر عضو سامانه هم می توانند با استفاده از سامانه، نزدیک ترین خودروی پارک شده را بیابند و از آن تا مقصد استفاده کنند. در این مجموعه ها کسی مالک خودرو نیست و افراد برای استفاده از خدمات فقط حق عضویت می پردازند و شرکت از محل آن هزینه های سوخت و تعمیرات و سامانه های لازم را پوشش می دهد. مجموعه
 car2go این ایده را در اروپا پیاده کرده و در حال گسترش آن است.
3- اپلیکیشن های نقد کردن طلای کثیف
اما حوزه دیگر کسب و کارهای محیط زیستی، ایده های جالب تری را ارائه می دهند. سوال اساسی این است که چرا مردم با شرکت های بازیافت یا شهرداری ها و... برای تفکیک زباله و بازیافت همکاری نمی کنند. سوال دیگر این است که چرا با وجود ارزش بالای طلای کثیف، یعنی زباله، مردم صرفه اقتصادی آن را درک نمی کنند؟ کارآفرینان در پی پاسخ به این سوالات و ارائه سامانه هایی برای رفع این مشکلات هستند تا از محل آن خودشان هم طلای سیاه را نقد و درآمدی کسب کنند. برخی ایده ها بر این موضوع تاکید کرده اند که مردم باید با عواقب و آثار تفکیک زباله و... آشنا باشند. بنابراین سامانه هایی پیشنهاد کرده اند که مسیر تبدیل زباله دریافتی از افراد به کالای قابل استفاده را به آن ها نشان دهد. ممکن است چنین سامانه ای کمک بسیار زیادی به شرکت های بازیافت بکند و حاضر باشند برایش پول بدهند. برخی ایده ها نیز بر اطلاع رسانی و ایجاد گروه ها و پویش هایی برای حمایت از تفکیک زباله تمرکز دارند. اما همه آن ها در ابتدای راه هستند. شما برای رفع این مشکل چه ایده ها و راهکارهایی دارید؟ اول از خودتان شروع کنید؛ چرا زباله ها را تفکیک نمی کنید و در چه صورت این کار را خواهید کرد؟ پاسخ شما اولین جرقه برای ایده کارآفرینی خواهد بود.
4- رسانه هایی برای سبزتر شدن زمین
تا دل تان بخواهد درباره مسائل سیاسی یا اقتصادی رسانه ها و تحلیل گرانی وجود دارند که موضوعات را کالبدشکافی و اطلاعات کافی را به مردم منتقل می کنند. اما درباره موضوعات محیط زیستی این موضوع بسیار ضعیف است. همین معضل، بسیاری را به ایده های رسانه ای در حوزه محیط زیست سوق داده است. رسانه هایی که تمرکزشان نه بر دعواهای سیاسی یا قراردادهای اقتصادی بلکه بر زباله، آلودگی هوا، پساب های صنعتی، آثار زیست محیطی طرح های بزرگ، رفتار مردم در قبال سوخت ارزان یا دفع زباله و فرهنگ عمومی در این زمینه است. این ایده ها معتقدند تا در این زمینه فرهنگ سازی و اطلاع رسانی نشود، مشکلی حل نخواهد شد. ضمن این که با افزایش توجه به این موضوعات، می توان از این رسانه های پربازدید، درآمد هم کسب کرد. خانم لارا ستراکیان یک خبرنگار ارمنی-آمریکایی است که با راه اندازی مجموعه رسانه ای اخبار عمیق (newsdeeply)، هم توجهات جدی را به موضوعات محیط زیستی (به عنوان یکی از شاخه های کاری تخصصی رسانه اش) معطوف کرده و هم به عنوان یک کارآفرین موفق، معروف شده است. در ایران نیز چنین ایده هایی در حال شکل گیری است.