روزنامه ابتکار
1397/02/26
«ابتکار» نتایج انتخابات پارلمانی عراق را در گفت‌و‌گو با پژوهشگر ارشد مسائل خاورمیانه بررسی کرد:
مقتدی صدر و تجربه سرنوشت ایاد علاویپشنگ: هر چند مقتدی صدر در این سال‌ها سعی کرده که نقش اپوزیسیون شریک در قدرت را ایفا کند اما پیروزی وی به معنی تشکیل حتمی دولت نیست!
اردشیر پشنگ پژوهشگر ارشد مسائل خاورمیانه و عضو مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه که آثار متعددی در رابطه با مسائل عراق از وی در قالب کتاب و مقالات منتشر شده است در این گفت و گو چرایی پیروزی مقتدی صدر و شانس او برای تشکیل دولت آتی در عراق را بررسی کرده است:
با توجه به پیشتازی لیست سائرون در انتخابات به رهبری مقتدی صدر، برخی از کارشناسان این پیروزی را نوعی غافلگیری در صحنه سیاسی عراق ارزیابی کردند. شما خیز متقدی صدر و موفقیت او را در این انتخابات چگونه می‌بینید و اینکه آیا او می‌تواند با توجه به رایی که آورده تعیین کننده سپهر سیاسی عراق پسا داعش باشد؟
یکی از نکات مهم انتخابات پیش رو نومیدی مردم عراق و مشارکت پایین 44.5 درصدی در انتخابات است. این موضوع مهم حاکی از آن است که فضای سیاسی عراق متاثر از عملکرد احزاب مختلف و به خصوص حزب حاکم، فضایی با نشاط و امیدوار نیست! اما در رابطه با اینکه چرا مقتدی صدر موفق شده است پیروز شود به نظر بیش از آنکه این پیروزی متاثر از برنامه‌ها و شعارهای صدر باشد، تحت الشعاع عملکرد ضعیف رقبای وی طی سه دوره پیشین حکومت‌داری در عراق است! موضوع دیگر این است طی هشت سال گذشته جریان صدر همواره خود را جریان معترض به وضع جاری در عراق قلمداد کرده است. هر چند خود نیز در دولت مشارکت داشته، اما سعی کرده در نقش یک اپوزیسیون به ایفای نقش بپردازد، یعنی یک اوپوزیسیون شریک در قدرت! موضوع دیگر به رویه و رفتار سیاسی خود مقتدی صدر باز می گردد،. صدر طی سال‌های اخیر مدام در رفتار و فکر سیاسی دچار تغییر و تحول ذهنی و سیاسی بوده است و این تغییرات هم به باور بنده بیشتر ناشی از تجربه آزمون و خطایی در فضای سیاسی و عملیاتی عراق است. همانطور که مستحضر هستید، صدر ابتدا به ساکن علیه نظم تازه و دولت مستقر دست به شورشی مسلحانه زد و زد و خوردها بین هوادارانش با نیروهای آمریکایی و دولت عراق تا سال 2009 ادامه داشت! از این زمان به بعد و پس از خلع سلاح اجباری، صدر روی به اقدامات سیاسی و اعتراضی آورد. همچنین از نظر فکر سیاسی او در ابتدای امر خواهان برقراری نوعی نظام سیاسی اسلامی بود اما به مرور زمان قرائتی سکولار از دولت در عراق را مورد حمایت قرار میدهد به نحوی که باعث میشود وی با کمونیست‌ها ائتلاف کند و برای تشکیل دولت جدید هم خواهان همکاری با سکولارها باشد! در عرصه سیاست خارجی هم همینطور است. صدر با نگاهی واقعگرایانه به دنبال بهبود روابط عراق با جهان عرب و به خصوص عربستان سعودی است و حتی ابایی ندارد که بطور نمادین بگوید عربستان نقش پدر اعراب را در خاورمیانه ایفا می‌کند!
با این اوصاف آیا صدر خواهد توانست دولت جدید را تشکیل دهد؟
همه اینها دال بر این نیست که او بتواند دولت تازه ای تشکیل دهد. در رویه سیاسی عراق دو حالت مختلف داشته ایم: گاه حزب و ائتلاف نخست مامور تشکیل دولت شده است و گاه فراکسیون اکثریت در پارلمان توانسته است ائتلاف پیروز را کنار گذاشته و خود تشکیل دهنده دولت شود. امری که در سال 2010 توسط شیعیان علیه ایاد علاوی رهبر جریان العراقیه روی داد.
در حال حاضر هم وی ائتلاف نخست است و تاکید کرده است از ائتلاف دولت قانون به رهبری نوری مالکی برای تشکیل دولت استفاده نخواهد کرد و به دنبال ائتلافی با حضور لیست الوطنیه به رهبری کسانی چون ایاد علاوی و لیست تیار الحکمه با رهبری عمار حکیم است. در اینجا نقش ائتلاف نصر به رهبری حیدر العبادی بسیار مهم خواهد بود. اگر عبادی با جریان فتح و دولت قانون (حزب الدعوه که خود عضو آن است) باشد در این صورت این جناح خواهند کوشید یک‌بار دیگر سناریوی 2010 علیه علاوی را این بار علیه صدر ایجاد کنند. اما اگر جریان نصر به سمت صدر گرایش پیدا کند در این صورت امکان تشکیل دولت برای مقتدی صدر بسیار محتمل‌تر خواهد بود.
اما در این بین نباید عناصر خارجی موثر در فضای سیاسی عراق را نادیده بگیریم. بازیگران فرامنطقه‌ای و منطقه‌ای موثر در عراق نیز اینک در شوک هستند و پیش بینی نمی‌کردند که صدر پیروز انتخابات شود، لذا هریک از آنان می‌کوشند تا دیدگاه و منافع خود را در عراق از طرق مختلف پیگیری کنند!
پیروزی ائتلاف صدر بر روی ایران چه تاثیری خواهد داشت و اینکه آیا این گمانه زنی درست است که او در حال حاضر از ایران فاصله گرفته و به سمت سعودی ها متمایل شده است؟ یعنی به نوعی آیا آینده سیاسی عراق می‌تواند با چنین نتیجه‌ای از انتخابات به عرصه رقابت میان ایران و عربستان تبدیل شود؟
طی سالیان اخیر مقتدی صدر کوشیده است فاصله‌اش را با ایران بیشتر کند. در حقیقت صدر ایران را پرنفوذترین کشور منطقه در عراق می‌پندارد و با توجه به حمایت‌های ایران از دولت‌های پیشین مستقر در عراق، که همگی آنها کم و بیش با صدر دچار مشکل و بحران بودند، او ایران را حامی خود نمی‌پندارد. هرچند باید تاکید کرد جمهوری اسلامی در هرحالتی تشکیل دولت در عراق توسط یک جریان شیعی را در راستای منافع خود می‌داند، اما در این بین دیدگاه‌هایی در ترتیب احزاب شیعی برای خود متصور است. به طور مثال در انتخابات اخیر برداشت عمومی این بود حزب مورد حمایت و علاقه ایران در وهله اول ائتلاف فتح به رهبری هادی عامری و جریان‌های حشد شعبی است که موفق شد رای دوم را بدست آورد، این مسائل در کنار علاقه مقتدی صدر برای نزدیکی به عربستان سعودی باعث میشود که تا حدی صدر بکوشد فاصله‌اش با ایران را حفظ کند. همچنین باید تاکید کنم که صدر در کل می‌خواهد نوعی بالانس را میان قدرت‌های منطقه‌ای در عراق ایجاد کند و دنبال نوعی توازن مثبت میان تهران و ریاض در شرایط فعلی است البته ممکن است در شرایطی دیگر او توازن منفی را دنبال کند.
با توجه به اعلام اولیه نتایج و ناکامی مالکی و عبادی، آیا این امر می‌تواند مقدمه‌ای برای بروز یک تنش سیاسی گسترده و بی ثابتی در عراق باشد؟
بله ما در عراق در انتخابات سال 2010 شاهد بودیم که بر سر تشکیل دولت جدید، این کشور وارد یک بن بست سیاسی 9 ماهه شد و چنین بن بست‌های سیاسی را با مدت زمان کمتر هم داشته‌ایم. به نظر می‌رسد در دوره پیش رو هم زمینه‌های سیاسی تنش و بحران سیاسی بر سرتشکیل دولت تازه بین گروه‌های مختلف فراهم است. همچنین در این دوره دیگر چهره‌هایی نظیر جلال طالبانی که با قدرت شخصی و کاریزمای خود توان نزدیک کردن گروه‌های مختلف عراقی به هم داشت را نیز نداریم و مشکلات سنی -شیعه و نیز کُرد -عرب بیشتر و عمیق تر از قبل شده است. در داخل هریک از این گروه‌ها نیز دعواها و تنش‌های سیاسی بسیار شدیدی وجود دارد، که باعث میشود صف‌بندی ائتلاف‌ها و رقابت‌ها را بسیار شکننده‌تر از قبل کند و در نتیجه احتمال بروز بحران و بن بست سیاسی را بیشتر کند.
وضعیت کردها را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا کردها آینده‌ای در ساختار قدرت بغداد دارند و می‌توانند از این شکاف بوجود آمده به نفع خود استفاده کنند؟
کُردها در این دوره از نظر کمی در استان کرکوک با تنزل رای روبرو شده اند. در دوره پیشین آنها 8 کرسی از 12 کرسی رقابتی را از آن خود کرده‌اند و در این دوره فقط بین 5 تا 6 کرسی خواهند داشت. همچنین در داخل و در میان خود تنش‌های بسیار جدی‌تری از قبل دارند. این تنش‌ها از یکسو میان احزاب اپوزیسیون در برابر دو حزب سنتی حاکم یعنی دموکرات و اتحادیه میهنی است، و از سوی دیگر میان جریان طرفدار رفراندوم با جریان 16اکتبر است. همچنین اینک چهار تا شش حزب و جریان سیاسی کُرد مدعی بروز تخلف و تقلب در انتخابات شده‌اند و حزب اتحادیه میهنی هم هنوز از سال 2012 تاکنون نتوانسته است مساله جانشینی را حل و فصل کند. تنها می‌توان گفت حزب دموکرات به رهبری مسعود بارزانی توانسته است موقعیت خود را در شمال عراق تثبیت کند اما در کل کُردها اینبار در بغداد دیگر آن انسجام موثر گذشته خود را ندارند و بیشتر از آنکه به دنبال مسائل کُرد -عرب در سطح ملی و عراق باشند درگیر دعواها و رقابت‌های داخلی خود هستند.
سایر اخبار این روزنامه
رئیس بانک مرکزی هدف تحریم های جدید ایالات متحده
آمریکا سیف را تحریم کرد
وزیر امور خارجه برای تکمیل ایزنی های برجامی به بروکسل رسید
تور برجامی ظریف
مسعود اطیابی کارگردان فیلم «تگزاس» در گفت‌و‌گو با «ابتکار»:
مردم زوج سازی و مثلث سازی را دوست دارند
علیرضا صدقی
دوگانه ایران در عراق
«ابتکار» از خیز بهارستان نشینان برای تصاحب کرسی های بیشتر هیات رئیسه مجلس در سال سوم گزارش می دهد
گزارش «ابتکار» از بخشنامه جدید سازمان حفاظت محیط‌زیست و واکنش مردم به آن
می‌نویسیم «گرد و غبار» می‌خوانیم «ریزگرد»
تشکل های اصلاح طلب دانشجویی فصل جدیدی از فعالیت خود را آغاز می کنند؟
اتحادیههای صبورهمچنان درمحاق انتظار
«ابتکار» وضعیت بازار کالاهای ضروری سبد معیشت خانوارها در ماه رمضان را بررسی کرد
چرخه تکراری سبد کالاهای رمضانی
«ابتکار» نتایج انتخابات پارلمانی عراق را در گفت‌و‌گو با پژوهشگر ارشد مسائل خاورمیانه بررسی کرد:
آذری جهرمی از فاز جدید فیلترینگ به بهانه مشکلات امنیتی vp- ها خبر داد
فیلتر فیلترشکن‌ها
آهنگ دیر هنگام!
مسعود خوشابى
به کمک ظریف بشتابیم پیش از آنکه دیر شود
