روزنامه همدلی
1397/03/27
مروری کوتاه بر زندگی و فعالیت های علمی زنده‌یاد «سیدمحمدامین قانعی‌راد» هجرت مردی که نگران ایران بود
همدلی| آذر لطفی ـ نبودن برخی انسان‌ها، تنها نبودن یک جسم خاکی نیست، بلکه فقدان یک جان آگاه است؛ فقدان چراغی برای روشنگری، اشارتی برای خردورزی. درگذشت «سیدمحمدامین‌قانعی‌راد» استاد جامعه‌شناسی، چنین فقدانی است. آن‌هایی که او را به‌خوبی می‌شناسند و با او حشر و نشر داشته و به کارنامه یک عمر کوشش‌های خستگی‌ناپذیر و صادقانه او آگاهی دارند خوب می‌دانند که ایران ما، چه مرد بزرگی را از دست داده است.«استاد» را از خیلی وقت پیش می‌شناختم، بیشتر از یک دهه. از روزی که برای اولین بار دعوت مصاحبه مطبوعاتی‌ام را پذیرفت تا امروز که ناباورانه در غم از دست دادنش به سوگ نشسته‌ایم. درست به یاد دارم در اولین مصاحبه مطبوعاتی‌ام با وی، آن چنان محو دیدگاه‌های موشکافانه و راهکارهای دلسوزانه و همچنین شور و اشتیاق و تعهدش در بحث شده بودم که فراموش کردم دکمه رکوردر ضبط صوت خبرنگاری‌ام را روشن کنم و دست آخر با دست خالی اما با ذهنی روشن مکان مصاحبه را ترک کردم.
قانعی‌راد را بشناسیم
«سیدمحمدامین قانعی‌راد» مردی کم‌نظیر و نکته‌بین بود که دغدغه ایران و ایرانی را همواره با خود به همراه داشت. مردی که جامعه‌شناسی را از حصار کتاب‌ها و کلاس‌های درس بیرون کشید و در سطح اجتماع جاری کرد. قانعی‌راد عمیقا جامعه‌شناس بود، آن هم در جامعه و سیستمی تنگ‌نظر که جامعه‌شناس را دوست نداشت و نمی‌خواست. او در عمق جانش ایران و ایرانی را دوست داشت و نگرانش بود. دیدگاه‌هایش همواره دریچه‌ای نوین را نسبت به مسایل جامعه باز می‌کرد. و در تمام عمر سعی داشت به عنوان یک پژوهشگر و جامعه‌شناس دردی از دردهای جامعه را بکاهد یا حداقل نسبت به آنها هشدار دهد.
اکنون جامعه ایران و اصحاب اندیشه اجتماعی در ایران سوگوار مردی شدند که سهم مهمی در رشد و بالندگی جامعه‌شناسی ایران داشته است. محمدامین قانعی‌راد متولد 1334 شهر ری است. وی دارای مدرک کارشناسی پژوهشگری اجتماعی، کارشناسی ارشد و دکترای جامعه‌شناسی از دانشگاه تهران بود. استاد جامعه‌شناسی و رئیس پیشین انجمن جامعه‌شناسی ایران که دو دوره از درخشان‌ترین دوران‌های انجمن جامعه‌شناسی ایران را مدیریت کرد. قانعی‌راد در غروب پنج‌شنبه 24 خرداد 1397 در سن 63 سالگی چشم از جهان فروبست.
قانعی‌راد در حالی که در میان التهاب‌ها و هیاهوی فوتبالی این روزهای کشور به آرامی خاموش شد که از چند سال پیش بیماری سرطان در جانش ریشه دوانده بود. به نحوی که در یک سال اخیر حتی جسم رنجورش نیز او را همراهی نکرد. اما او جسم نحیف‌اش را به زحمت می‌انداخت. پژوهش می‌کرد، می‌نوشت، مصاحبه می‌کرد، در شبکه‌های اجتماعی فعال بود و تلاش کرد تا گره‌ای از کلاف پرگره مشکلات جامعه‌شناسی ایران را باز کند.
واکنش‌ها به مرگ قانعی‌راد
درگذشت این جامعه‌شناس موجب شوک بسیاری از جامعه‌شناسان و دانشجویان این رشته شد و بسیاری از جمله منصور غلامی - وزیر علوم، تحقیقات و فناوری-، شهیندخت مولاوردی - دستیار ویژه رئیس‌جمهور در امور حقوق شهروندی-، اشرف بروجردی - رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی-، محمد فاضلی- عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی–، فردین علیخواه – جامعه‌شناس و نعمت‌الله فاضلی - دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی – و ... با انتشار متن‌هایی به این خبر واکنش نشان دادند.
«محمد فاضلی» عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، در یادداشتی در کانال تلگرامی‌اش «محمد امین قانعی‌راد» را مردی نگران ایران و دارای سهمی بسزا در بالیدن جامعه‌شناسی ایران توصیف کرد. در بخشی از این یادداشت آمده است:«او تا آخرین روزها که تن رنجور شده‌اش توان داشت، برای ایران و مسائل مختلف‌اش فکر کرد، نوشت و مصاحبه کرد. ایران را از عمق جان دوست داشت و دلش نگران حال و آینده ایران بود؛ و تا آخرین روزها که تن رنجور شده‌اش توان داشت، برای ایران و مسائل مختلفش فکر کرد، نوشت، مصاحبه کرد، کانال تلگرامی‌اش را به‌روز کرد. جامعه‌شناسی را فقط در دانشگاه و کلاس حبس نکرد، به عرصه عمومی کشاند، همان گونه که نام کانال تلگرامش هم «جامعه‌شناسی حوزه عمومی» بود.
یک سال اخیر جسمش دیگر همراهی نمی‌کرد، اما نگران ایران بود. آخرین بار دی‌ماه 1396 در نشستی که برای تحلیل اعتراضات خیابانی توسط انجمن جامعه‌شناسی ایران و انجمن علوم سیاسی برگزار شد، قبل از من سخنرانی کرد، با همه وجود از نگرانی‌هایش برای ایران گفت و هشدار داد. بیم‌ناک بود، از سرطانی که او را تضعیف می‌کرد گویی نمی‌هراسید، شجاعانه با تن نحیفش آمده بود تا از سرطان‌های خطرناک‌تری که بر جان ایران نشسته‌اند، بگوید. سخنش که تمام شد، توان نداشت بالای صحنه بماند، آرام صندلی را ترک گفت و در بین حضار نشست. اما این 6 ماه آخر هم دست از تلاش برنداشت، فعالانه اندیشید، نوشت، سخن گفت تا شاید گوش شنوایی پیدا شود. تردید ندارم در حالی ایران را ترک گفته که از عمق جان نگران این آب و خاک بوده است. روحش شاد.»
حسام‌الدین آشنا نیز در واکنش به خبر درگذشت استاد قانعی‌راد، در صفحه توئیتر خود نوشت:«نام و یاد قانعی‌راد در سپهر جامعه‌شناسی ایرانی برجا خواهد ماند. او خوب آموخت، سخت کوشید، فراوان احترام آفرید و صادقانه و شجاعانه هشدار داد.»
«منصور غلامی» وزیر علوم نیز در پیامی درگذشت محمدامین قانعی‌راد، استاد جامعه‌شناسی و عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور را تسلیت گفت. متن پیام وی به شرح زیر است:«خبر درگذشت جناب آقای دکتر قانعی‌راد عضو محترم هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور موجب تاثر و تالم اینجانب شد. مرحوم دکتر قانعی‌راد مصداق حقیقی استادانی بود که به منزله یک جامعه‌شناس دردآشنا با درک رسالت اجتماعی خود توانست الگوی موثری از فرهیختگانی را عرضه کند که توانستند نقش جریان‌ساز خود را در انتشار آگاهی و بهره‌گیری از علم نافع ایفا کنند. او سرمایه گرانبهای دانایی خود را وقف توسعه فردی نکرد و خواه به عنوان رئیس انجمن علمی جامعه‌شناسی ایران خواه عضو هیئت علمی برای اصلاح امور از هیچ کوششی دریغ نکرد. این ضایعه را به جامعه علمی کشور، بازماندگان و همه دوستداران ایشان تسلیت عرض می‌کنم و از خداوند بزرگ در پایان ماه مبارک رمضان و روز عید سعید فطر برای آن درگذشته رحمت واسعه و برای بازماندگان صبر و اجر مسئلت دارم.»
آثار به‌جا مانده از قانعی‌راد
از محمد امین قانعی‌راد کتاب‌های پرشماری به یادگار مانده است. در ذیل اسامی برخی از کتاب‌های تالیف‌شده توسط وی آورده میشود.
تعاملات و ارتباطات در جامعه علمی: بررسی موردی رشته علوم اجتماعی؛ تبارشناسی عقلانیت مدرن، قرائتی پست مدرن از اندیشه شریعتی؛ جامعه‌شناسی کنشگران علمی در ایران؛ مشارکت سیاسی و اجتماعی نخبگان؛ ساختار مدیریت نظام علمی کشور؛ نظام عملی کشور دربرنامه سوم توسعه؛شبکه سیاستی علم و فناوری: نظریه‌ها، تجربیات و مدل مفهومی؛ پیمایش علم و جامعه: تجربه جهانی و اجرای نسخه ایرانی؛ الگوی چهاروجهی برای ارزیابی توسعه علوم انسانی؛ نخبگان دانش: مشارکت یا مهاجرت؟؛ زوال پدرسالاری؛ فروپاشی خانواده یا ظهور خانواده مدنی.
ضمن این که وی سال گذشته جایزه دهخدا را برای نگارش کتاب پیمایش علم و جامعه؛ تجربه جهانی و اجرای نسخه ایرانی دریافت کرد. همچنین جایزه فارابی را کسب کرده بود و سال 95 نیز جایزه انجمن ترویج علم را به خود اختصاص داد.
لازم به ذکر است که پیکر سیدمحمد امین قانعی‌راد امروز یکشنبه ۲۷ خردادماه از مقابل انجمن جامعه‌شناسی ایران واقع در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران تشییع میشود.
روزنامه همدلی نیز فقدان این جامعه‌شناس بزرگ را تسلیت عرض می‌کند و امیدوار است آنچه از دستاوردهای زندگی پربار و ثمربخش او بر جای مانده که یادگارانِ اندیشه‌ورزی و کارآمدی او به‌شمار می‌آید، قدر دانسته شود و همچون چراغی برای روشنگری و اشارتی برای خردورزی، به نسل جوان انتقال یابد.
سایر اخبار این روزنامه
رهبر معظم انقلاب اسلامی در خطبه‌های نماز عید سعید فطر: مسئولان برای حل مسائل اقتصادی تصمیم‌های قاطع بگیرند و اجرا کنند
دردها مجبور به فراموشی شدند؛ گزارش «همدلی» از بهانه بزرگی که برد تیم ملی فوتبال برای خندیدن و گریز از ناامیدی آفرید
نگاهی به اظهار نظر رییس دولت در مورد ناهنجاری های اقتصادی که می‌گوید طعم و دلایلی غیر اقتصادی دارند
نگاهی به پیروزی دراماتیک ایران مقابل مراکش در جام جهانی 2018 روسیه
احتمال حمله تروریستی به جام جهانی در مسکو
مروری کوتاه بر زندگی و فعالیت های علمی زنده‌یاد «سیدمحمدامین قانعی‌راد» هجرت مردی که نگران ایران بود
شادی و شعفی که فوتبال به کالبد ناراحت جامعه تزریق کرد
قانعی‌راد، شخصیت کم‌نظیر
احتمال حمله تروریستی به جام جهانی در مسکو
«همدلی» یکبار دیگر همنشینی ترامپ با اون و بازخورد این اتفاق را در مواجهه با کشورهایی نظیر ایران بررسی کرد
