به یاد «شهساز»!

الهه توانا- امروز، بیست وهفتم خرداد ماه، سالروز درگذشت زنده یاد «جلیل شهناز» است. درگذشت شهناز یا به تعبیر به حق «حسین علیزاده»، شهساز، حسرت و اندوه فراوان به دل ها نشاند؛ حسرت و اندوهی که بعد از گذشت پنج سال هیچ چیز از آن کم نشده است. هنوز دوستان و دوستداران جلیل شهناز با شنیدن تارنوازی های او، دلتنگ مضراب زدن هایش می شوند و بعدها هم دلتنگ خواهندشد؛ اما همین حضور زنده یاد شهناز در ذهن و قلب های دوستدارانش باعث شده دست مرگ از او، از تمام او، خالی بماند؛ همان طور که پیش از او، زور مرگ به «کسایی» و «پایور» و «یاحقی» و دیگران هم نرسید و آن ها با سازها و آثارشان، در ما زنده اند. برای همین است که ما بعد از درگذشت مرحوم شهناز، مغموم شدیم اما مغبون، نه؛ تار شهناز، هنوز می خواند و بعد از ما هم خواهدخواند.
 
گوشه ای از زندگی خداوندگار تار
جلیل شهناز، اول خرداد 1300 در اصفهانِ اعجاب انگیز و در خانه ای که بیشتر به مدرسه هنر شبیه بود، به دنیا آمد؛ پدرش، تار و سه تار و سنتور می نواخت، عمویش از کمانچه نوازان بنام بود و برادرانش موسیقی را خوب می فهمیدند و می شناختند؛ اصلا برادر بزرگ تر بود که به مرحوم شهناز، تارنوازی یاد داد. فضای مستعد البته هرکسی را چنین شکوفا نمی کند، جلیل شهناز از توانایی و پشتکارش مایه بسیار گذاشت که در اوایل جوانی توانست در زمره نوازندگان بنام شهر جایی برای خودش پیدا کند و در کنار کسی مثل «تاج اصفهانی» ساز بزند. دهه 30 دعوت رادیو تهران از نوازنده جوان، پای او را به پایتخت باز کرد؛ جایی که به او امکان می داد شنونده های بیشتری داشته باشد و با بزرگ ترین اهالی موسیقی، آشنا و همکار شود. تک نوازی ها، همنوازی ها و کنسرت های متعدد شهناز، قدرت و تأثیرگذاری ساز او را هر روز بیشتر از پیش می کرد. «منوچهر قدسی»، شاعر و خوشنویس سرشناس اصفهانی، درباره جلیل شهناز گفته است: «اگر کسی توانست صدای نجوای شبنم را روی برگ گل ها در یک صبح بهاری تعبیر کند، ما نیز می توانیم تعبیری به جا از ساز شهناز داشته باشیم» . حالا که تلاش در تعبیر هنر شهناز، چندان راه به جایی نمی برد، بهتر است بگذاریم تارش بی واسطه با ما سخن بگوید:
 


چهارمضراب ابوعطا از آلبوم «چهار مضراب»
زمان:5:54

برای آشنایی: چهارمضراب، قطعه ای موزون و منحصرا سازی است؛ یعنی مشخصا برای ساز نوشته می شود، خلاف فرم های دیگر که قابلیت پذیرش کلام دارند. چهارمضراب را می توانید به کمک پایه نغمگی ثابتی که در طول قطعه مرتب شنیده می شود، تشخیص بدهید.
 

ضربی بیات اصفهان از آلبوم «شهناز شهنواز، سی دی دوم»
زمان:3:43

برای آشنایی: ضربی، یک پاساژ یا قطعه کوتاه سازی یا آوازی است که به صورت بداهه در اجرا گنجانده می شود ولی ضرب آزاد ندارد و با الگوهای ثابت وزنی (دوضربی، سه ضربی، چهار ضربی) تنظیم می شود.
 

مثنوی افشاری از آلبوم «تار و ترمه»
زمان:2:28

برای آشنایی: مثنوی، از گوشه های مهم موسیقی است، با حالتی نیایش گونه که برای راز و نیاز فرم مناسبی به شمار می رود. گوشه مثنوی در همه دستگاه ها و آوازها قابل اجراست.