پیشنهادهایی خواندنی برای روزهای گرمی که در راه است

پرونده‎‎ پیش‎رویتان که هنوز تصمیم نگرفته‎اید بخوانیدش یا نه، پیشنهاد چند کتاب برای روزهای داغ و کشدارِ تابستان ‎است، همین؛ بی‎هیچ توصیه و نصیحتی از آن نوعی که در چنته کتاب‎خوان‎ها فراوان پیدا می‎شود. راستش بعضی دوستداران کتاب، در ترغیب دیگران به مطالعه چنان رسالتی برای خودشان قائل‎اند و طوری در انجام مسئولیت نانوشته‎شان جامه می‎درند که از آن ور بام می‎افتند و با نگاه‎های از بالا به پایین و لحنی خودپسندانه، مخاطبانشان را از هرچه قابل خواندن است، بیزار می‎کنند. پس اگر از سخنرانی‎های کتبی و شفاهی با مضمون «ما چقدر کتاب ‎نمی‌خوانیم» و «چقدر کتاب خوب است» خسته و دل‎زده‎اید، خیالتان راحت باشد که در پرونده امروز از این حرف‎ها خبری نیست. ما کاری نداریم که تابستانتان را چطور می‎گذرانید، مطالعه توی برنامه تعطیلات و اصلا برنامه زندگی‎تان هست یا نه و چطور کتاب‎هایی می‎پسندید. ما فقط بر اساس سلیقه شخصی، در حوزه‎های مختلف یک مجموعه کتاب پیشنهاد کرده‎ایم. افسار سلیقه البته از دستمان درنرفته و نیم‎نگاهی به گوناگونی علایق و سلایق داشته‏ایم تا پیشنهادهایمان برای تعداد بیشتری از مخاطبان، دوست‎داشتنی و به‎دردبخور باشد؛ پس اگر به یکی یا چندتا از حوزه‎های داستان کوتاه، فلسفه، نمایش نامه و مهارت‎‎های نوشتن علاقه دارید، پرونده امروز احتمالا برایتان جالب خواهدبود.
داستان و رمان
اسماعیل امیرحسین فردی 300 صفحه، نشر سوره مهر رمان «اسماعیل» اثر امیرحسین فردی که در سال 73 نوشته شد تا سال 85 منتشر نشده بود. این کتاب در همان روزها با استقبال منتقدان مواجه شد و به عنوان یکی از اولین آثاری که موضوع مبارزات انقلاب اسلامی را به عرصه درام داستانی می‌آورد، شناخته شد. 7 سال پس از انتشار جلد اول و مدتی کوتاه پس از درگذشت امیرحسین فردی، جلد دوم این رمان با عنوان «گُرگ‌سالی» منتشر شد.  رمان اسماعیل، زندگی یک جوان جنوب‌شهری تهرانی را روایت می کند که به طور اتفاقی با جریان مبارزات انقلاب اسلامی آشنا می‌شود و به آن می‌پیوندد. اسماعیل که در نوجوانی پدرش را از دست داده و با مادر و برادر کوچک ترش زندگی می‌کند، جوانی ولگرد است. او که از مدرسه فراری است، فقط به اصرار مادرش تا پنجم دبستان خوانده و بعدها پس از مدتی بیکاری و ولگردی، به واسطه یکی از آشنایان به یک بانک برای کار می‌رود. آن‌جاست که عشق آتشین او به سارا، دختری دبیرستانی که هر روز از جلوی بانک عبور می‌کند، آغاز می‌شود. داستان عشق پرحرارت اسماعیل به دختر جوانی از جنوب شهر که به قلم مرحوم امیرحسین فردی، زیبا و عفیف از کار درآمده است، درام جذابی را در بستر انقلاب اسلامی پدید آورده است. توصیف‌های کتاب به ویژه درباره عشق بین اسماعیل و سارا، در درجه عالی است. تعلیق کتاب در نیمه ابتدایی، عاشقانه است و در نیمه دوم، موضوعی دیگر باعث تعلیق در داستان می‌شود.   ترانه برف خاموش هیوبرت سلبی جونیور ترجمه پیمان خاکسار، 181صفحه، نشر چشمه ما، دوستدارانِ ادبیاتی که متأسفانه سواد زبان خارجی‎مان به خواندن رمان و داستانِ زبان اصلی قد نمی‌دهد، چشممان به دست مترجم‎‌هاست؛ تازه برفرض که به زبان انگلیسی هم مثل مسلط باشیم، آلمانی و فرانسوی و روسی و زبان بقیه غول‎های ادبیات را چه کار کنیم؟ مترجم‎ها به همان اندازه که واسطه ارتباط ما با جهان شگفت‎انگیز ادبیات هستند، می‌توانند ما را از لذت‎های بزرگ این جهان هم محروم کنند؛ مثلا همین آقای «هیوبرت سلبی جونیور» که در آمریکا برای خودش بروبیایی دارد اما در ایران کسی نمی‎شناسدش چون مترجمی سراغش نرفته و «ترانه برف خاموش» تنها کتابی است که از او به فارسی ترجمه شده. کتاب، شامل 12 داستان است که شاید با یکی دوتایش نتوانید ارتباط برقرار کنید اما حداقل برای چهارتایشان می‎شود کلاه از سر برداشت. هیوبرت به شیوه اغلب نویسندگان هم‎وطنش، علاقه‎ای به پیچیدگی و دشوارنویسی ندارد و با نثری ساده و سرراست خواننده را با خود همراه می‎کند. او تحصیلات دانشگاهی ندارد و تنها ابزارش برای نوشتن دانستن الفباست اما به‎واسطه زندگی سخت و پرماجرایش، احساسات انسانی و موقعیت‎های دشوارِ موجد این احساسات را خیلی عمیق و دقیق می‎شناسد. شما در این کتاب، با پسرکی تازه واردشده به دنیای بلوغ زندگی خواهیدکرد؛ زخم‎های روح زنی در بیمارستان روانی را خواهیدشمرد و کسی را که تنها همدمش، یک پالتوست درک خواهیدکرد. «ترانه برف خاموش» پر است از این تجربیات غریب و بدیع که احتمالا هیچ‌جای دیگری گیرتان نخواهدآمد. فلسفه
در باب مشاهده و ادراک آلن دوباتن ترجمه امیر امجد، 103صفحه، نشر نیلا چندسالی است که کتاب‎های «آلن دوباتن» پای ثابت ویترین کتاب‎فروشی‏ها شده‎اند؛ دوباتنِ فیلسوف با شعارِ «فلسفه برای همه» به میدان آمد و در مدت کوتاهی طرفداران پروپاقرصی براش خودش پیدا کرد. «فلسفه برای همه» را البته دوباتن نگفته و من برایش انتخاب کرده‎ام که با توجه به موضوعات کتاب‎هایش شعار گویایی است. دوباتن به ارتباط فلسفه و زندگی روزمره علاقه زیادی دارد؛ او خلاف هم‎قطارانش که زبان ثقیل و مخاطب خاص کم‎شمار را ترجیح می‎دهند، سعی می‎کند فلسفه را به زندگی پیوند بزند و با زبانی ساده، مفاهیمش را برای همه قابل فهم کند. گرچه خواندن دوباتن، علاقه‎مندان به فلسفه را از مطالعه فیلسوفان بزرگ تاریخ بی‎نیاز نمی‎کند اما برای ورود به این وادی، شروع بدی به نظر نمی‎رسد. «درباب مشاهده و ادراک»، 9فصل دارد؛ در باب رفتن به فرودگاه، اعتبار، رفتن به باغ وحش، افسون اماکن پرملال و ... . آن‎چه دوباتن را قابل درک می‎کند، این است که او هم مثل ما –و نه شبیه تصویر رایج از فلاسفه معروف- فرودگاه و باغ وحش می‎رود و در ارتباط عاشقانه‌اش نگران اعتبار و تصویرش نزد معشوق می‎شود؛ او اما همه این‌ کارها را از دید یک فیلسوف انجام می‎دهد. «در باب مشاهده و ادراک»، از حیث جلب توجه و تأمل نسبت به موضوعات آشنایی که به سادگی از کنارشان عبور می‎کنیم، کتاب قابل قبولی است.   مسئله دست‎های آلوده س. آ. ج. کودی ترجمه مریم خدادادی، 90صفحه، نشر ققنوس «مسئله دست‎های آلوده»، از مجموعه «دانش نامه استنفورد» نسبت به «درباب مشاهده و ادراک» جدی‎تر و فلسفی‎تر است؛ پس اگر مخاطب پیگیر فلسفه هستید، این کتاب بیشتر به کارتان می‎آید. دانش نامه استنفورد، مجموعه‎ای از مقالات است که نوشتن و گردآوری آن‎ها از دهه 90 میلادی در دانشگاه استنفورد آغاز شده‎است. مقالات این مجموعه مدخل‌های خوبی هستند برای ورود به مباحث فلسفی؛ به این معنی که اگر کسی بخواهد با مسئله‎ای فلسفی آشنا شود، مطالعه کتاب‎های این دانش نامه بسیار راهگشا خواهدبود. «مسئله دست‎های آلوده»، درباره فلسفه اخلاق است و مشخصا به بررسی اخلاق در سیاست می‎پردازد. نویسنده، مختصرا دیدگاه‎های رایج درباره امر اخلاقی و امر غیراخلاقی در سیاست را بیان کرده و آن‌ها را به چالش کشیده‎است؛ تحقق بعضی اهداف خوب در عالم سیاست مثل دفع فجایع، مستلزم انجام دادن اعمال شر است؟ می‎توان به مفهوم «شر ضروری» معتقد بود و آیا باید اعمال کنشگران سیاسی را با قواعدی ورای قواعد اخلاقی رایج، ارزیابی کرد؟ اعمال و دست‎های آلوده بخش لاینفکی از زندگی سیاسی است؟ این سوالات جالب و ظاهرا بی‎ضرر وقتی نوک پیکان شان را به سمت خواننده غیرسیاستمدار نشانه می‎روند، کمی زهرآگین به‎نظر می‎رسند. نویسنده در فصل 6، مسئله «دست‎های آلوده شهروندان» را پیش می‎کشد؛ سهم ما در آلودگی دست‎های سیاسی چقدر است؟ نمایش نامه


ملکه زیبایی لی‎نِین مارتین مک‎دونا ترجمه حمید احیاء، 101صفحه، نشر نیلا «مارتین مک‎دونا» را از فیلم‎تئاترهای «مرد بالشی» به کارگردانی «محمد یعقوبی» و «آیدا کیخایی» و «ستوان اینیشمور» به کارگردانی «حسن معجونی» می‎شناسم. متن درخشان و طنز گزنده این دو تئاتر غیر از کارگردانی خوب و بازی‎های خوب‏تر، ترغیبم کرد سراغ نمایش‎نامه‌های مک‎دونا بروم. فیلم‌بین‎ها هم احتمالا او را از «سه بیلبورد» می‎شناسند که نویسنده و کارگردان و تهیه‎کننده فیلم خودش بود. نمایش‎نامه‎های مارتین‎ مک‎دونا با قوت و قدرتی عجیب مجموعه‎ای از احساسات متناقض را برمی‎انگیزانند. آثار او هم‎زمان مضحک و دلهره‌آور و سرگرم‎کننده و ترحم‎آمیز و تهوع‎آورند؛ چیزی که به نظر من آن‎ها را به یکی از بهترین نمونه‎های گروتسک در ادبیات تبدیل کرده‎است. «ملکه زیبایی لی‎نین» در همان‎ لحظه که با طنزی بی‎مانند خواننده را به خنده می‎اندازد، خشم و دلسوزی‎اش را هم برمی‎انگیزد؛ این فرصت تجربه هم‎زمان احساسات مختلف، یکی از دلایلی است که مخاطب را به خواندن مک‎دونا معتاد می‎کند. نمایش‎نامه «ملکه زیبایی»، قصه رابطه پرتلاطم مادر و دختری دورافتاده از دنیاست؛ مادرِ هراسان از تنهایی، دختر میان‎سالش را مثل برده‎ای در خانه حبس و راه‎‏های ارتباطش با جهان بیرون را قطع کرده‎است. دختر اما بعد از سال‎ها برای خلاص شدن از دست مادرش فرصتی پیش پایش می‎بیند، فرصتی که به هیچ قیمتی اجازه نمی‎دهد از کَفَش برود حتی به قیمت جنایت!   اسب‎های آسمان خاکستر می‎بارند نغمه ثمینی 73صفحه، نشر نی نشر نی، مجموعه ارزشمندی گردآوری کرده به اسم «دورتادور دنیا» که شامل بهترین نمایش نامه‎های ایران و جهان است. این توضیح را می‎دهم که اگر «اسب‎های آسمان...» را دوست داشتید، سراغ بقیه کتاب‎های این مجموعه را هم از کتاب‏فروشِ محترم بگیرید. این نمایش‎نامه، داستان «سیاوش» و آزمون آتش او برای اثبات پاکی و بی‎گناهی‎اش است؛ ثمینی اما قصه را از زاویه‎ای دیگر و از درونِ آتش برایمان تعریف می‎کند. این اقتباس آزاد، ضمن احیای اسطوره‎ کهن و آشنای شاهنامه شیوه روایت دیگری از آن به دست می‎دهد که بسیار خواندنی از آب درآمده‎است. ماجرا با «آستانه آتش» شروع می‎شود؛ سیاوش می‎داند فریب «سودابه» کارگر افتاده و پدرش قصد دارد او را روانه آتش کند؛ مادیانِ سیاوش و روان مادرش در خواب سعی می‎کنند او را به فرار از این آزمون سخت متقاعد کنند ولی موفق نمی‎شوند. نمایش‎نامه با «سفر آتش» ادامه پیدا می‎کند؛ سیاوش در دل آتش با آن‎چه بعدها به سرش خواهدآمد، روبه‎رو می‎شود. اگر اصل قصه را در شاهنامه نخوانده‌اید، احتمالا شخصیت‎های نمایش را به‎جا نیاورید؛ «سرباز بدون سر» خود سیاوش است که در جنگ توران به فرمان افراسیاب گردن زده می‎شود. «سیتا» همسر سیاوش است که هنگام کشته شدن او باردار بوده‎. «مرد-زن» نیمی «گرسیوز»، برادر افراسیاب است که پیش او از سیاوش بدگویی می‎کند و نیمی سودابه است که باعث به آتش افکندن سیاوش می‌شود.   نوشتن و سرودن روزنه محمدکاظم کاظمی  431صفحه، نشر سپیده‎باوران علاقه‎مندان به نوشتن و سرودن، برای یادگرفتن مهارت‏‎های محبوبشان گاهی با این جبهه‎گیری مواجه می‎شوند که «شاعری و نویسندگی باید تو خون آدم باشه». انکار استعداد که دور از منطق است اما ذاتی انگاشتن فن نوشتن، راه را بر شکوفایی استعدادهای نهفته‎ نیازمند پرورش می‎بندد. اهالی متخصص ادبیات اما از آن‌جا که اهمیت آموزش را می‎دانند، برای پاسخ به این نیاز از دانش و تجربه‎شان مایه می‎گذارند؛ مثل «محمدکاظم کاظمی» شاعر نام‎آشنای افغانستانی که مجموعه آموزشی «روزنه» را برای شاعرها و شعردوست‎ها نوشته‎است. کاظمی در مقدمه نوشته این کتاب حاصل یک احساس نیاز بوده‎است؛ نیاز به یک متن آموزش شعر مختصر ولی جامع. او همچنین به درستی به جای خالی کتابی که به قواعد فنی شعر و جوانب هنری آن بپردازد، اشاره و هدفش از نوشتن این کتاب را آموزش درست اندیشیدن درباره شعر و اصول و فنون بیان است. اگر ذوقی در خودتان سراغ دارید یا دست به قلم هستید یا حتی صرفا می‎خواهید شعر را بهتر و بیشتر بشناسید، «روزنه» به کارتان خواهدآمد. در این کتاب، برای فهم بهتر آموزه‌‎ها و قواعد، مثال‌های شعری متعددی وجود دارد؛ هرچند که کاظمی اقرار کرده سلیقه شخصی و میزان حضور ذهنش در انتخاب این ابیات تأثیرگذار بوده اما به‎ هرحال چون پای سلیقه و حافظه یک شاعرِ کارآزموده در میان است، می‌‎شود به «روزنه» اعتماد کرد.   اسرار و ابزار طنزنویسی محسن سلیمانی 542صفحه، نشر سوره مهر هیچ کتابی به‎تنهایی نمی‎تواند از یک آماتورِ علاقه‎مند، یک حرفه‎ای کاردرست بسازد؛ حتی اگر نزدیک به ششصد صفحه باشد و حتی اگر از دانش آدم‎های متخصص کمک گرفته‎باشد؛ «اسرار و ابزار طنزنویسی» همچنین ادعایی ندارد. این کتاب در سه فصلِ «اصول طنزنویسی»، «قالب‎های طنزنویسی» و «طنزنویسی به روایت طنزنویسان»، مبانی طنازی را آموزش می‎دهد. «محسن سلیمانی» آن‌چه را که خودش در حوزه طنز بلد بوده، نوشته؛ چیزهایی را که از طنزپردازان خارجی مثل «روی بلانت»، «شرمن الکسی» و «کانی ویلیس» به‌دردبخور یافته، ترجمه و اطلاعات و تجربیات بزرگ‎ترین طنزنویسان وطنی مثل «منوچهر احترامی»، «کیومرث صابری» و «عمران صلاحی» را گردآوری کرده‎است. نقطه قوت و ضعف این کتاب، مثال‎های فراوانش است. خواننده پرحوصله‎ای که کتاب دیگری در زمینه طنز مطالعه نکرده باشد، از تعداد زیاد مثال‎ها و حجم زیاد کتاب استقبال می‎کند؛ همین مسئله اما برای مخاطبی که کمابیش طنز را می‎شناسد و حوصله کتاب مفصل خواندن ندارد، نقطه ضعف به شمار می‎رود. شما اگر از گروه اول هستید و اگر می‎خواهید از «هفت فرمان طنزنویسی»، «شگردهای خنده‌سازان»، «طنزنویسی برای کودکان»، «تفاوت انواع شوخی»، «طنز در مطبوعات» و ... چیزهایی بدانید، این کتاب را در فهرست برنامه مطالعاتی تابستانی‎تان بگنجانید. حسن دیگر این کتاب برای مخاطب مبتدی این است که لیستی از اسامی قابل اعتنا در طنز به او می‎دهد که می‎تواند برای یادگیری بیشتر بهشان رجوع کند.