گفتاردرمانی کودکان یک منبع ارزشمند برای ایجاد ارتباطات و هدایت آنها به سمت آینده‌ای روشن و موفق است. به طور کلی این فرایند درمانی به درمان کودکانی می‌پردازد که مشکلات گفتاری و ارتباطی، دارند. تمرکز اصلی این تکنیک درمانی بر روی تسهیل و مدیریت بسیاری از موانع گفتاری و زبانی در کودکان است. البته این فرایند تنها بر روی تلفظ کلمات متمرکز نیست، بلکه از یک رویکرد چند وجهی برخوردار خواهد بود. اگر بخواهیم به برخی از اهداف مهم این روش درمانی اشاره کنیم، می‌توان از: بهبود تلفظ، یادگیری صحیح صحبت کردن، نحوه‌ی برقراری ارتباط با دیگران و همچنین تقویت عضلات مورد استفاده در گفتار و غیره، یاد کرد. 

هدف از گفتاردرمانی کودکان چیست؟

گفتاردرمانی کودکان نقش انکارناپذیری در درمان اختلالات زبانی، اختلالات گفتاری و حتی مشکلات شنوایی و بلع، دارد. هدف از این روش درمانی، درمان انواع مشکلات تلفظی، تاخیر در گفتار، لکنت، مشکلات درک زبان و ...، است. فرقی ندارد که دلیل بروز این مشکلات چه بوده است! به هر حال کارشناسان خبره با بکارگیری تکنیک‌های تخصصی، این مشکلات را به راحتی رفع نموده و به کودکان کمک می‌کنند تا علاوه بر توسعه‌بخشی به مهارت‌های ارتباطی، آنها را بهبود نیز ببخشند. به طور کلی اصلی‌ترین اهداف از گفتار درمانی در کودکان، عبارتند از:

·            بهبود وضوح گفتاری (تلفظ واضح و درست کلمات)

·            توسعه مهارت‌های زبانی (درک زبان و تولید زبان)

·            افزایش ارتباط اجتماعی (نحوه‌ی برقراری ارتباط مانند: سوال پرسیدن، ادامه دادن مکالمات، پاسخ دادن و ..)

·            کاهش لکنت و سایر اختلالات گفتاری 

·            بهبود مهارت خواندن و نوشتن 

·            تقویت بلع 

·            استفاده از روش‌های ارتباطی جایگزین 

در واقع گفتار درمانی در منزل به کودک کمک می‌کند تا بتواند با اعتماد به نفس بیشتری در جامعه حضور یافته و پتانسیل ارتباطی خود را بهبود ببخشد.

آیا کودک من به گفتاردرمانی کودکان نیاز دارد؟

برای اینکه بدانید آیا کودک شما به گفتاردرمانی کودکان نیاز دارد یا خیر؟ بهتر است موارد زیر را بررسی کنید. در صورت وجود مشکلات زیر، کودک شما در لیست گفتار درمانی قرار می‌گیرد. لازم به ذکر است که استفاده از مشاوره‌ها و راهنمایی‌های تخصصی در این زمینه نیز می‌تواند چراغ راه شما تلقی گردد. علائم نشان دهنده برای نیاز به گفتار درمانی در کودکان، عبارتند از:

وجود اختلالات زبانی

یکی از شایع‌ترین انواع اختلالات در کودکان خردسال، اختلالات زبانی است. این اختلالات شامل مشکلات گفتاری، عدم استفاده صحیح از زبان، عدم درک مناسب و ... هستند که سبب بروز عدم اعتماد به نفس، خجالت ، تنهایی و حتی مشکلات تحصیلی و کاری در آینده خواهند شد. کودکانی که با این مشکلات مواجه هستند اغلب در ساختن جملات، نام بردن اشیاء، صداهای مختلف گفتاری و ... دچار اختلال می‌شوند.

وجود اختلالات گفتاری

از دیگر اختلالاتی که سبب می‌شود به گفتاردرمانی کودکان روی آورید، اختلالات گفتاری است. این اختلالات زمانی مشخص می‌شوند که کودک در تولید برخی از صداهای گفتاری، صحبت کردن روان و همچنین بیان واضح کلمات با مشکل مواجه گردد. اغلب بروز این اختلالات به سبب تاخیر در رشد و یا عوامل روانی خواهد بود. اختلالات گفتاری در انواع مختلفی وجود دارند که برخی از آنها عبارتند از:

·            آپراکسی گفتاری

·            تاخیر گفتاری

·            لکنت زبان

·            آفازی 

·            لیپ سینک (نوک زبانی) 

·            دیزآرتری 

اختلالات صوتی

تغییر مداوم در صدای کودکان یکی از شایع‌ترین علائم اختلالات صوتی است. زمانی که صدای فرد گرفته، گوش خراش، تقریبا بی صدا باشد، اغلب با اختلالات صوتی مواجه شده است. در بسیاری از تحقیقات و نتایج به دست آمده از کاردرمانی در منزل، به این نکته مهم پی برده‌اند که این اختلالات اغلب ناشی از تکنیک تنفس نادرست، مشکلات حنجره (مانند گره‌های صوتی)، صحبت کردن بیش از حد و حتی صحبت کردن با صدای خیلی بلند، باشد.

مشکل در بلع

افرادی که با مشکل در بلع مواجه هستند نیز گاها دچار عدم گفتار صحیح خواهند بود. چرا که حرکات عضلات اغلب درگیر فرایند بلع بوده و می‌تواند با بسیاری از ناهنجاری‌ها همراه باشد. توجه داشته باشید که در صورت ورود غذا به ریه‌ها (به دلیل اختلال در بلع) می‌تواند مشکلات جدی و تهدید کننده‌ی زیادی را به همراه داشته باشد.

اختلالات شنوایی

افرادی که با اختلالات شنوایی درگیر هستند، نمی‌توانند به طور صحیح گفتار و صداها را بشنوند. این اختلالات اغلب ناشی از آسیب دیدگی‌ها، رشد نامناسب قبل از تولد و یا عفونت‌ها هستند.

تکنیک‌های تخصصی برای گفتاردرمانی کودکان

همانطور که متوجه شدید، کودکان به دلایل مختلفی با مشکلات گفتاری مواجه می‌شوند. بنابراین نمی‌توان از یک روش واحد گفتاردرمانی کودکان برای توانبخشی آنها استفاده کرد. گفتار درمانگر با توجه به نوع اختلال، سن کودک، ویژگی‌های فردی او و ... تکنیک‌های مناسب را انتخاب می‌کند. اگر بخواهیم به برخی از آنها اشاره کنیم، می‌توان از جدول زیر استفاده کرد:

توجه داشته باشید که موارد ذکر شده تنها گوشه‌ای از تکنیک‌های گفتاردرمانی کودکان هستند. انتخاب و اجرای تکنیک‌های تخصصی، باید حتما توسط یک گفتار درمانگر بالینی با دانش تخصصی و سابقه بالا، انجام بپذیرد.

چه سنی برای گفتاردرمانی کودکان مناسب است؟

قبل از پاسخ به این سوال، بهتر است بدانید که نمی‌توان هرگز زمان مشخصی برای گفتاردرمانی کودکان در نظر گرفت. چرا که بروز اختلالات زبانی در سنین مختلف، بازگو کننده‌ی نیاز آنها به گفتار درمانی خواهد بود. بنابراین هر دوره‌ای از رشد کودکان را باید به دقت مورد بررسی قرار داد تا سن طلایی گفتار درمانی را از دست ندهید. به طور کلی به محض اینکه متوجه شدید که فرزندتان به نقاط عطف رشد در سن خود دست نمی‌یابد، باید گفتار و زبان او را ارزیابی کنید. اگر بخواهیم به بهترین زمان برای گفتار درمانی اشاره کنیم، می‌توان از بدو تولد تا 6 سالگی یاد کرد. در صورتی که در هر دوره، بدو تولد تا 3 سالگی، 3 تا 6 سالگی و حتی 6 سالگی به بعد با مشکلات گفتاری در کودکان خود مواجه شدید، بهتر است از راهنمایی‌های کارشناسان متخصص، استفاده کنید.

چطور بفهمیم که کودکمان به گفتار درمانی نیاز دارد؟

همانطور که لنگیدن پای کودک نشان دهنده‌ی بروز مشکلاتی در استخوان‌ها، ستون فقرات و ... است، انحرافات زبانی و عدم توانایی در برقراری ارتباط و ... نیز می‌توانند حاکی از مشکلات گفتاری در کودکان باشند. برخی از علائم نشان دهنده‌ی نیاز کودکان به گفتار درمانی، هستند. این علائم عبارتند از:

·            مشکل در تلفظ (عدم درست ادا کردن کلمات یا صداها و ...)

·            دایره واژگان محدود (با توجه به سن از فرهنگ لغتی محدود یا کلمات محدود برخوردار باشد.)

·            لکنت زبان (تکرار صدا، استفاده از یک کلمه و ...)

·            درک ضعیف (موانع زبانی، مشکلات شنوایی و غیره) 

·            فقدان تعامل اجتماعی (مهارت‌های ارتباطی ناکافی، عدم مشارکت کافی در تعاملات کلامی، عدم دوست یابی)