بعد از ضربه به سر چه علائمی خطرناک است
مغز انسان، در فضای جمجمه به صورت بسیار هوشمندانه‌ای محافظت می‌شود؛ اما با این حال، گاهی ممکن است اتفاقاتی، باعث تهدید جدی برای مغز و سلامتی انسان شود. تجربه ضربه مغزی و علائم بعدی آن، ممکن است در زندگی هر کسی رخ دهد؛ اما اینکه در چه مواقعی باید این موضوع جدی گرفته شود، سوالی است که در اینجا قصد پاسخ به آن را داریم. برخی از علائم، پس از آسیب در مغز می‌توانند طبیعی قلمداد شوند؛ اما برخی علائم را نباید سرسری گرفت. در این مطلب، علاوه بر معرفی علائم خطرناک پس از ضربه مغزی، توصیه‌ها و فوریت‌های پزشکی لازم را نیز با شما در میان می‌گذاریم.
درجات مختلف ضربه به سر
دکتر علیرضا طبیب خوئی اضافه کردند ضربه خوردن به نواحی مختلف سر، می‌تواند عواقب مختلفی را نیز به همراه داشته باشد. این ضربه ممکن است ناشی از سقوط، تصادف، برخورد جسم سخت و هر حادثه این‌چنینی باشد. به آسیب‌های ناشی از ضربه به سر، ترومای مغزی یا ضربه مغزی نیز گفته می‌شود. در صورت داشتن تجربه ترومای مغزی، باید تمام حواس خود را به علائم و نشانه‌های پس از آن جمع کنید. اگر یکی از عزیزان‌تان دچار آسیب شده، پیش از هر چیز به خاطر داشته باشید که وقت، حکم حیاتی دارد! چنانچه علائمی که در ادامه این مطلب توضیح می‌دهیم را مشاهده می‌کنید، نباید به هیچ عنوان زمان را از دست بدهید و در سریع‌ترین زمان ممکن، باید تحت مداوا قرار بگیرید.
ضربه به سر، درجات مختلفی دارد که با توجه به علائم، قابل شناسایی هستند. میزان خطر در درجات مختلف ضربه می‌تواند متفاوت باشد. همچنین محل برخورد ضربه نیز می‌تواند در میزان خطر، تاثیر بگذارد که در ادامه آن را توضیح خواهیم داد. اما بیایید ابتدا انواع ضربه مغزی را به سه درجه خفیف، متوسط و شدید تقسیم کنیم:
ضربات مغزی خفیف:
این ضربات در GCS یا مقیاس کمای گلاسکو درجه 13 الی 15 را دارند. در این شدت از ضربه، شخص هشیاری خود را از دست نمی‌دهد؛ اما ممکن است برخی از علائم ضربه مغزی را به صورت خفیف داشته باشد.
ضربات مغزی متوسط:
این ضربات در GCS درجه 9 الی 12 را دارند. در این شرایط شخص ممکن است برای مدت کوتاهی هشیاری خود را از دست بدهد یا حتی هشیار باشد؛ اما علائم مربوط به ضربه مغزی به صورت شدید در وی عیان خواهد بود.
ضربات مغزی شدید:
این ضربات در GCS درجه 3 الی 8 را دارند. در چنین شرایطی فرد بیش از 15 دقیقه دچار بیهوشی می‌شود و وضعیت وی، خطرناک است. البته در هر سه وضعیت فوق، مراجعه به مراکز درمانی حائز اهمیت است؛ اما در نوع سوم، هر ثانیه می‌تواند سرنوشت‌ساز باشد.
انواع ضربه مغزی
جمجمه انسان از جنس استخوان سخت است و به گونه‌ای طراحی شده که مغز را از تمام جهات در خود محصور نگاه دارد. همچنین مایع مغزی، مایعی در فضای جمجمه است که مغز می‌تواند در آن شناور بماند. در زمان بروز ضربه به سر، بسته به نوع ضربه، شدت ضربه و محل برخورد ضربه، ممکن است آسیب‌هایی به بافت‌های خارجی مغز وارد شود که این آسیب‌ها، می‌تواند عواقب ثانویه‌ای را به همراه داشته باشد.
منظور از عواقب ثانویه، مواردی مانند خون‌ریزی مغزی، تورم مغز، انسداد عروق بر اثر تورم، نرسیدن اکسیژن و گلوکز به برخی سلول‌های مغزی، مرگ سلول‌های مغزی، سکته مغزی و یا تمام این موارد است. ضربات وارده به سر را از این جهت باید جدی گرفت که ممکن است در همان لحظه برخورد یا حتی ساعات اولیه برخورد، عمق فاجعه احساس نشود. ممکن است فرد با کمی درد و خوردن یک مسکن به خواب برود، اما در خواب دچار سکته مغزی، مرگ مغزی و حتی مرگ کامل شود. از این رو است که اگر ضربه به سر اتفاق افتاده، توصیه می‌شود که افراد تحت هر شرایطی، 24 ساعت اول را تحت نظر پزشکان سپری کنند.
انواع ضربه مغزی را بر اساس علائم و نوع برخورد، می‌توان به دسته‌های زیر تقسیم نمود:
ترومای سوماتیک:
ضربه مغزی از نوع سوماتیک، به آسیب‌هایی گفته می‌شود که علائم آن، فقط فیزیکی باشند. به عنوان مثال اگر شخص پس از ضربه به سر، علائمی مانند تهوع، سرگیجه، استفراغ و بیهوشی داشته باشد.
ترومای رفتاری/عاطفی:
برخی از ضربات به سر، علائم جدیدی در رفتارهای شخص ایجاد می‌کنند. به عنوان مثال، شخص خلق و خوی جدیدی پیدا می‌کند و یا علائم فوبیا یا اضطراب بدون سابقه قبلی در وی ایجاد می‌شود.
ترومای دهلیزی:
علائم این نوع ضربات، شامل مواردی مانند گیجی، از دست دادن تعادل، از دست دادن هماهنگی اعضای بدن و حرکات غیر ارادی مردمک چشم است.
ترومای چشمی/بینایی:
در چنین ضرباتی معمولاً فرد دچار اختلالات عجیب در بینایی می‌شود. اختلالاتی مانند تار بینی، دو بینی، کاهش حساسیت چشم در برابر نور و رنگ، تغییرات در ادراک عمق، فتوپسی و...
ترومای شناختی:
چنین ترومایی معمولاً علائم شناختی مانند از دست دادن بخشی از حافظه، عدم توانایی تمرکز، عدم توانایی در انجام چند کار، عدم توانایی در حفظ کردن اطلاعات جدید، سردرگمی، تحریک پذیری بسیار، اختلال در گفتار و حتی تشنج را به همراه دارد.
اختلالات خواب:
برخی از انواع تروما وجود دارند که نشانه آن‌ها، ایجاد اختلال در خواب و تحریک پذیری بسیار در برابر نور و صدا است. چنین اشخاصی توانایی یک خواب با کیفیت را از دست می‌دهند و در مواردی ممکن است کلاً نتوانند بخوابند.
علائم خطرناک در ضربه مغزی
بسیاری از علائم در زمان ضربه به سر رایج هستند؛ اما رایج بودن آن‌ها به معنای بی‌خطر بودن‌شان نیست. تمامی متخصصان مغز و اعصاب، تاکید می‌کنند که هیچ ضربه مهلکی به سر، نباید سرسری گرفته شود. در بسیاری از موارد، شخص به هیچ عنوان احساس خطر نمی‌کند و به زندگی خود ادامه می‌دهد؛ اما خطر با شدت ریسک بسیار بالا در کمین او خواهد بود. گاهی اوقات، علائم پنهان هستند و حتی گاهی ممکن است ضربه دوم (به صورت بسیار خفیف) باعث ماندگار شدن آثار ضربه اول شود. بنابراین هیچ یک از علائم را نباید دست کم گرفت. با این همه، رایج‌ترین علائم ضربه به سر، شامل موارد زیر است:
· گیجی و سردرگمی درست پس از ضربه
· درد شدید در ناحیه جمجمه یا کاسه چشم
· هر گونه اختلال در بینایی
· عدم تعادل یا سرگیجه (حتی در حالت درازکش)
· تهوع و استفراغ
· فراموشی موقتی یا از دست دادن بخشی از حافظه
· شنیدن صدای زنگ یا سوت در گوش
· عدم توانایی در تمرکز (بخصوص در 24 ساعت اول)
· تحریک پذیری زیاد در برابر نور
· تضعیف یکی از حواس پنج‌گانه (به‌خصوص چشایی یا بویایی)
· اختلالات خواب
· بی‌حس شدن یک طرف بدن
· تشنج
· جاری شدن مایع شفاف از گوش
فوریت‌های پزشکی در زمان مشاهده علائم ضربه مغزی
اقدامات مختلف برای ضربات مختلف به سر ممکن است متفاوت باشد؛ اما برخی اقدامات را باید فوراً انجام دهید. سعی کنید شخص ضرب دیده را رو به بالا بخوابانید. محل آسیب را (چنانچه دچار شکستگی نشده) با یخ بپوشانید. هوشیاری شخص را مورد بررسی قرار دهید. اگر احتمال آسیب نخاع یا گردن وجود دارد، به هیچ عنوان شخص را جابجا نکنید. اگر با کلاه کاسکت تصادفی صورت گرفته، تا آمدن اورژانس کلاه را از سر خارج نکنید. برای تشخیص هوشیاری، شخص را تکان ندهید. تست GCS اولیه را می‌توانید به صورت زیر خودتان انجام دهید:
· بررسی هشیاری اولیه بر اساس باز کردن چشم‌ها
· پرسیدن چند سوال و بررسی پاسخ مرتبط (بررسی گیجی)
· بررسی حرکت تحت کنترل شخص (بالا آوردن دست یا...)
