روزنامه آفتاب یزد
1397/07/10
ریال ماندنی است یا رفتنی؟
آفتاب یزد- گروه اقتصادی: حدود یک سال از زمزمههای تغییر واحد پول در کشور میگذرد اما مدتی است این طرح مسکوت مانده و حرفی از آن به میان نمیآید. این درحالی است که به باور بسیاری از مردم و فعالان اقتصادی، ارزش پول ملی کشورمان بهاندازهای کاهش یافته که به راحتی میتوان یک صفر را از آن حذف کرد و به عبارت دیگر، تومان را جایگزین ریال در معاملات رسمی و غیررسمی نمود. حتی بانک مرکزی نیز طی سال گذشته موافقت خود را با این دیدگاه اظهار داشت و مقامات این بانک، استفاده از ارقام بزرگ در مبادلات ساده روزمره، مشکلات مربوط به محاسبات و حسابداری دفتر، ناامنی در حمل مقادیر زیاد پول، معطل شدن در صف بانکها و مشکلات شمارش حجم زیاد اسکناس و سکه را از جمله دلایل ضروری بودن این تبدیل برشمردند. در عین حال، برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند، حذف صفر از واحد پول، مستلزم ارتقای شاخصهای دیگری چون افزایش تولید، رفع انحصارها، گشایشهای بانکی و رشد سرمایهگذاری است. اکنون با توجه به شرایط خاص اقتصاد ایران، این پرسش مطرح است که آیا تبدیل ریال به تومان میتواند مرهمی بر گرانیهای اخیر و تورم حاکم بر جامعه باشد یا خیر؟> سابقه تبدیل ریال به تومان
واحد پولی ریال که در سال ۱۳۰۸ و در دوران حکومت رضا شاه پهلوی واحد رسمی پول ایران شد، از سالها قبل منسوخ شده و جای خود را به تومان داده بود. ریال در مبادلات روزمره به کار نمیرفت، بلکه تنها در حسابداری و حسابرسی و اعلامهای رسمی از آن استفاده میشد.
ایده حذف صفرها از واحد پولی کشور به ۲۳سال قبل برمیگردد؛ آن روزها در سال ۷۲ بانک مرکزی در مقطعی، به بررسی حذف سه صفر از واحد پولی کشور پرداخت که البته به دلایل متعددی ناتمام باقی ماند. هنگامی که طهماسب مظاهری در سالهای ۷۲ و ۷۳ در بانک مرکزی بود، این موضوع در دستور کار اداره بررسیهای اقتصادی بانک مرکزی قرار داشت؛ اما برخی با این اقدام موافق نبودند و بررسیها در این باره متوقف شد.
پس از آن، درست ۱۵ سال بعد و در زمان محمود احمدینژاد، این موضوع دوباره به جریان افتاد و او دستور داد تا حذف صفر از پول ملی، دنبال شود. آن روزها برخی مقامات بانک مرکزی میگفتند که میترسند این سیاست به درستی اجرا نشود و هزینههای زیادی برایشان داشتهباشد. اما در نهایت ایده اساسی طرح مذکور در سال ۱۳۸۶ در دستور کار دولت نهم قرار گرفت.
یکی از دلایل این رفرم آن بوده که مبنا قرار گرفتن ریال، سنگینی هزینهها و قیمتها را بیشتر نشان میدهد و محاسبات را دشوارتر میسازد. کاسته شدن یک صفر از پول ملی، فاصله نرخ برابری آن با ارزهای دیگر را نیز کاهش میدهد و این افزایش ظاهری قدرت، تاثیری روانی برجای میگذارد.
ولیالله سیف، مدیرکل بانک مرکزی در بهار ۱۳۹۴ گفته بود: «کاهش صفر از واحد پولی وقتی میسر خواهد بود که تورم به درجه قابل قبولی رسیده باشد. در تورم دورقمی امکان حذف صفر از پول ملی وجود ندارد و ما باید به تورم تکرقمی و با ثبات برسیم تا این اقدامات بتواند توجیه داشته باشد.»
بانک مرکزی ایران در اصل در صدد کاستن سه یا چهار صفر از واحد پولی کشور بود تا مبدا مبادلات صد تومان یا هزار تومان باشد. به همین منظور در سال ۱۳۹۰ حتی سایتی برای نظرسنجی از مردم در این باره دایر شد. در بحثهایی که موافقان این طرح داشتند، عنوان میشد کاهش صفرها، تورم را کاهش نمیدهد، اما سبب کاهش حجم اسکناس در گردش، کاهش صف پشت گیشهها برای شمارش پول، جمعآوری دستگاههای پولشمار و کاهش هزینه چاپ اسکناس میشود.
پس از آن در آذر ماه 1395 به دنبال مصوبه هیئت دولت مبنی بر تبدیل واحد پول ملی از ریال به تومان، گمانهزنیهایی درباره تغییر واحد پول ایران مطرح شد. بعد از اعلام این خبر، حواشی بسیاری در رابطه با چرایی این موضوع و حتی نحوه اجرای آن در رسانهها و از سوی کارشناسان مطرح شد و موضوع حذف سه صفر از پول ملی به میان آمد.
اما بر اساس آنچه ولیاله سیف، رئیس کل سابق بانک مرکزی در رابطه با تغییر رسمی واحد پول کشور توضیح داد، در جریان بررسی لایحه «قانون بانک مرکزی» در هیئت دولت، یکی از موارد به واحد پول ملی مرتبط بوده؛ هرچند که در متن تنظیمی بانک مرکزی، واحد پول ملی همچنان ریال بود. به گفته سیف، در جریان بررسی لایحه در جلسه هیئت دولت موضوع تغییر واحد پول ایران از ریال به تومان بررسی و تصویب شد که باید بعد از تقدیم لایحه به مجلس بررسی شده و تصمیمگیری نهایی با نمایندگان خواهد بود.
چند ماه بعد مجددا بحث تغییر واحد پول مطرح شد و این بار ماجرا شکلی جدیتر به خود گرفته بود. در همین راستا نوبخت، سخنگوی دولت سوم مردادماه 1396 گفته بود: «تمام مردم در داد و ستدهای روزمره با تومان کار میکنند، دولت هم میخواهد همین روند جاری و غیررسمی را به صورت رسمی اعلام کند. در واقع ریال حذف نشده و همچنان معادل یک دهم تومان باقی خواهد ماند. قرار نیست به سرعت اسکناسها و سکههای جدید عرضه شوند، بلکه در روند نوسازی اسکناسها که هر ساله انجام میگیرد، به تدریج میتوان موارد جدید را جایگرین نمود.»
طبق اظهارات وقت سخنگوی دولت، تبدیل واحد پولی هیچ ارتباطی به حذف صفر ندارد و صرفاً با هدف تسهیل محاسبات جاری انجام گرفته است، بنابراین تبدیل این پیشنهاد به کانون اختلاف بین دولت و مجلس توجیهی ندارد.
یک روز بعد، سیف، رئیس کل سابق بانک مرکزی در این باره گفت: «موضوع حذف صفر از پول ملی در صورت تصویب در مجلس شورای اسلامی اجرایی خواهد شد و این اقدام جهت ایجاد شفافیت و رسیدن به شرایط ثبات اقتصادی است».
> تکذیب تبدیل ریال به تومان
پس از آن و به دنبال به جریان افتادن خبر هرچند تکراری مصوبه هیئت دولت برای تبدیل واحد پول ملی از ریال به تومان و تاکید بر رسمی شدن این موضوع، شایعاتی درباره این لایحه و نگرانی بین مردم ایجاد شد. این در حالی بود که بعد از رفتن لایحه بانک مرکزی به مجلس که خود پیشنهاد تغییر واحد پول ملی را به همراه داشت، در صورت تصویب باید بانک مرکزی
ساز و کار لازم برای اجرای این طرح را تعیین کرده و در نهایت به اجرا درمی آورد.
> موافقتها و مخالفتها
در این راستا از سال گذشته تا به حال که ماجرای تغییر واحد پولی کشور جدی تر مطرح شده، نظرات موافق و مخالف بسیاری توسط صاحبنظران و کارشناسان عنوان گردیده است. همان زمان، رحیم زارع، سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در این رابطه گفته بود: «تغییر واحد پولی از ریال به تومان، کاری اسمی و کم فایده است. هدف از حذف صفر از واحد پولی اصلاح ساختار اقتصادی است و اصلاح این ساختار با حذف یک صفر انجام نمیشود. برای اصلاح ساختار اقتصادی باید بیش از سه صفر از واحد پولی حذف شود و آن نیز به دلیل حفظ ارزشی پولی یا تورم شدید است.»
زارع تاکید کرده بود: «این کار در بعد اجتماعی تاثیری ندارد و در بعد تورمی نیز ممکن است برخی قیمتهای زیر هزار تومان تغییر کند اما با توجه به وجود 50 هزار میلیارد تومان پول کاغذی در کشور، هزینه تغییر این اسکناسها سه هزار میلیارد تومان است.»
از سوی دیگر، برخی کارشناسان در مورد این طرح معتقد به لزوم اجرای تدریجی آن هستند. عبدالمجید شیخی، کارشناس مسائل اقتصادی در این پیوند میگوید: «حذف صفر از واحد پولی باید پلهای انجام شود. دولت در جریان تبدیل ریال به تومان باید به مرور زمان، پولهای جدید را وارد بازار کند. این پولها با علائم و ضرب متنوع با تومان وارد بازار شود و نباید پولهای قبل را جمع و ابطال کنند تا هیچ موج منفی ایجاد نشود.»
بعضی کارشناسان نیز معتقدند، با حذف صفر تغییری در مشکلات پیشین ایجاد نخواهد کرد. مثلا اگر قدرت خرید اسکناس آنقدر کم است که مقام بانک مرکزی قدرت چاپ ندارند این مشکل با این حذف حل نخواهد شد و به نظر نمیرسد که حذف یک صفر عاملی شود که دولت بخواهد اسکناس مسکوک را جمعآوری کند و به جای آن پول تازهای به گردش بیندازد. به باور آنها، فقط ممکن است شرکتها و موسسات از این به بعد به جای تومان از ریال استفاده کنند و این، جایگزین اقدامی که در آینده خواهد کرد، نخواهد بود.
> لزوم بروز ابرتورم
برای حذف صفر از واحد پول
آلبرت بغزیان، کارشناس اقتصادی در این راستا به آفتاب یزد گفت: «برای تغییر واحد پولی یک کشور، شرایطی لازم است. مثلا اگر ابرتورمی مانند تورمهای چند صددرصدی رخ داده باشد که ارزش اسکناسهای یک کشور آنقدر پایین آمده باشد که مردم قدرت خرید نداشته باشند، چند صفر از واحد پول حذف میشود. به عنوان نمونه، آلمان بعد از جنگ جهانی دوم یا آرژانتین مشمول این شرایط شدند اما کشور ما هنوز به این مرحله نرسیده است.»
وی افزود: «بحث دوم، پیاده سازی سیاستهای تثبیت است و در این راستا باید مشخص شود که چند صفر قرار است از واحد پولی کشور حذف گردد. همچنین در این رابطه باید به کنترل نرخ تورم توجه شود تا کاهش یابد.»
بغزیان در مورد اثر سیاست حذف صفر از واحد پول کشور تاکید کرد: «حذف صفر از واحد پول تنها باید در صورتی انجام شود که مثلا با 1000 تومان نتوانیم جنس بخریم. در حالیکه اکنون در بازار اجناس یا کالاهای 500 تومانی یا 200 تومانی نیز وجود دارند. از سوی دیگر، این اقدام تاثیری بر بهبود تولید در کشور نخواهد داشت.»
> هر ریال باید یک صدم تومان باشد
این کارشناس اقتصادی درباره تبدیل ریال به تومان اظهار داشت: «در همه کشورهای دنیا به ازای واحد پول اصلی، یک واحد پول کوچکتر که معمولا یک صدم کمتر است، وجود دارد. در کشور ما نیز اگر قرار باشد ریال به تومان تبدیل شود و تومان واحد پول رسمی باشد، آنگاه ریال باید یک صدم تومان باشد که هضم کردن آن برای مردم دشوار است؛ چرا که در حال حاضر ریال یک دهم تومان است.»
وی در ادامه گفت: «در عمل، در صورتیکه تبدیل ریال به تومان صورت گیرد، اجناسی که قیمت آنها زیر 1000 تومان است باید قیمتشان رند شود و حداقل به 1000 تومان برسد که این اقدام، خود موجب افزایش قیمت برخی اجناس خواهد شد. کار به جایی میرسد که همه چیز تقسیم بر 1000 میشود و اکنون زمان مناسبی برای این کار نیست.»
> عدم توانایی بانک مرکزی
در مدیریت تغییر واحد پول
بغزیان خاطرنشان کرد: «حتی حذف یک صفر از واحد پولی در شرایط فعلی اقتصاد کشورمان، دارای هزینههای بسیاری است. توانایی بانک مرکزی در حالحاضر به گونهای نیست که بتواند چنین سیستمی را مدیریت کند. این کار نیازمند چندین سال مطالعه و تحقیقات کارشناسی است. بنابراین در شرایط تحریم و بحران کنونی، دستکاری کردن واحد پول کشور خطرناک است.»
در پایان باید گفت که به نظر میرسد در حال حاضر همه چیز در دستان دولت است و چشم کارشناسان و مردم به تدابیری است که احتمالا در این راستا اخذ خواهد شد. ناگفته پیداست که نیاز به بررسی دقیق و کارشناسی موضوع و استفاده از تجربیات دیگر کشورها در این راستا باید مد نظر قرار گرفته شود.
سایر اخبار این روزنامه
انتقام موشکی
جنگ روانی معکوس در بازار دلار
آذریجهرمی 2
جنگ روانی معکوس در بازار دلار
دولت و ضرورت پاسخگویی
این حمله حقمان بود
آذریجهرمی 2
سایپا صنعتگران و نخبگان را به همکاری دعوت میکند
بحران ناکارآمدی ریشه در عدم جسارت تصمیمگیری مدیران ارشد دارد
پیامهای سیاسی حجِ انقلاب اسلامیرا به دنیای اسلام برسانید
ریال ماندنی است یا رفتنی؟
در دادگاه بدوی باقری درمنی، مظلومین و قاسمی به اعدام محکوم شدند
نئو اصولگرایی جریان سوم نیست
همه مردان پروفسور!