روزنامه جمهوری اسلامی
1398/01/20
گفتگو با دکتر مهدی قمیشی رئیس دانشکده علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز: نقش سدها در کاهش خسارت های ناشی از سیل
بهار در ایران با در گِل نشانیدن زندگانی مردمان گلستان، فارس، کرمانشاه، ایلام و از همه وحشتناکتر، لرستان و خوزستان، جلوهای دیگر از جدیت و خشم طبیعت از دستکاری بشر در محیطزیست را نشان داد و صدالبته بارشهای کم سابقه جلوهای از رحمت الهی بعد از سالها خشکسالی در کشور عزیزمان بود. در این میان خوزستان پذیرای سیلابهای سرازیر شده از تمامی استانهای همجوار و بالادستی خود بود و مردمان ساحل غربی کرخه و کارون پنجه در پنجه موجهای سیل بنیانافکنی انداختهاند که لحظه به لحظه بلندتر و پرقدرتتر به دیواره کاشانهشان میکوبد ودار و ندارشان را در کام خود فرو میبلعد.دکتر مهدی قمیشی استاد تمام و رئیس دانشکده علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز در ادامه، در رابطه با علت جاری شدن سیلاب و همچنین خطرات جاری آن گفتگویی انجام داده که از نظرتان میگذرد:
دکتر قمیشی رئیس دانشکده علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز در خصوص دلایل اصلی بروز سیل اظهار میکند: علت اصلی سیل، بارشهای غیرمنتظره و منحصر به فردی است که اتفاق افتاده است. ما در روزهای اخیر، در حوضه کرخه بارشهایی را که داشتهایم که طی هفتاد سال گذشته در این حوزه بیسابقه بوده است و بعضیها معتقدند که این آوردِ رودخانه یا این ریزشها مطابق با سیل هزارساله این رودخانه است! البته در محدوده رود دز اینطور نیست و شرایط نسبتا بهتر است و زمانهایی داشتهایم که شرایط مشابه را تجربه کرده بود و اکنون در این شرایط نیستند.
وی در مورد چرخه هزارساله مبنای محاسبه دوره بازگشت سیل هزارساله گفت: ما آمار هزارساله نداریم اما آنالیزی داریم و آمار هیدرولوژیکی در کشور ما حداکثر 70 سال است و بر همین اساس تحلیلهای هیدرولوژیکی که انجام میشود، بارشها و سیلهای محتمل را میشناسند. مثلا میگویند اگر در هفتاد سال اینقدر بارش داشتهایم، در دوره دویست ساله چه میزان خواهد بود یا در پانصد سال فلان مقدار خواهد بود. طی همین پیشبینیهای آماری است که میگوییم چنین چیزی مطابق با سیل هزارساله کرخه است و البته ما هم چنین تجربهای را هرگز نداشتهایم که هشت هزار متر مکعب در ثانیه از کرخه آب عبور کند.
در دز، شرایط به این حادی نبوده است. در آمار این رود دوبار چنین تجربهای وجود دارد اما آنچه که از نظر من کاملا محرز است این است که ما حوضههای آبخیز را بسیار تخریب کردهایم و آبی که آمده است و ریزشهایی که داشتهایم، نشان میدهد که فرسایش زیادی ایجاد شده است. مقدار رسوبی که همین الان رودخانهها حمل میکنند و در پلدختر و معمولان و خرمآباد شاهد آن هستیم که درخانههای مردم فرونشسته است، در حقیقت فریاد میزند که ما حوضههای آبخیز را بسیار دستکاری کردهایم و جنگلها و منابع را از بین بردهایم و تبدیل به زمین کشاورزی یا راه و ساختمان و... کردهایم.
دکتر قمیشی در مورد کاهش تراکم جنگلهای بلوط و اثری که بر فرسایش خاک و جاری شدن سیلاب داشته است یادآور شد: کاهش جنگلهای بلوط و منابع طبیعی هم در آوردهای ورودی به سدها و هم در فرسایش خاک اثر داشته است که من از جنبه فرسایش خاک آن را توضیح دادم. اما اگر سوال این است که اگر جنگلهای بلوط دستکاری نمیشد آیا روانآب اتفاق نمیافتاد، باید بگویم که این اتفاق میافتاد اما اگر این جنگلها بودند، این فشار را تخفیف میدادند و مقداری از این آب به زیر زمین منتقل میشد.
آمارهای مختلفی از فرسایش خاک در ایران منتشر میشود از هشت برابر استاندارد جهانی تا دو و نیم برابر یا سه برابر؛ اما مشخصا گفته میشود که هر ساله دوونیم میلیارد تن خاک در آنجا فرسوده میشود. این کارشناس برجسته علوم آب در خصوص رقم موجود از فرسایش خاک گفت: این یک نرم جهانی دارد و از نظر نرمهای جهانی کاملا مشخص است که چقدر فرسایش خاکمان قابل قبول و چقدر مازاد است. در کشور ما در هر هکتار تا سه تن فرسایش خاک قابل قبول است ولی الان متوسطش در ایران، پانزده تن در هر هکتار است! و متاسفانه معنای دیگرش این است که ایران پنج برابر مستعدتر از سایر نقاط جهان در برابر سیل است.
دکتر قمیشی استاد دانشگاه شهید چمران اهواز در مورد نقش سدها در کاهش خسارتها یادآور شد:من فکر میکنم این سدها بسیار موثر بودند. الان بحثهایی هست مبنی بر اینکه اگر سدها نبودند آبراههها هم میتوانستند مقداری از سیلاب را حمل کنند و البته این حرفهای غلطهای رایج در فضای مجازی است.
ببینید که حداکثر میزان سیلابی که در طول تاریخ رود کرخه، از آن عبور کرده است هزار متر مکعب در ثانیه بوده است و بیشتر از آن تبدیل به سیل شده است! بنابراین بستر طبیعی رودخانه کرخه بیشتر از هزارمتر مکعب را تا به حال عبور نداده است و اگر این هشت هزار متر مکعب در ثانیه که در یک مقطع زمانی وارد سد کرخه شده است، وارد پاییندست میشد، ما باید حداقل توقع دبی هزار متر مکعب در ثانیه را در دشت آزادگان میداشتیم.واین به این معناست که اگر سد کرخه نبود مقدار خسارت هشت برابر میشد. حتی اگر تا هفت هزار مترمکعب هم میبود، تا اهواز را هم متاثر میکرد.
دکتر قمیشی در خصوص دبی فعلی آب ورودی به کارون در اهواز اظهار کرد: درحال حاضر سه هزار و پنجاه متر مکعب در ثانیه، دبی آب ورودی به کارون در اهواز است ودر سیل معروف در سال 47 هم که گفته شده دبی 11400 متر مکعب بوده است، جمع دز و کارون که همزمان مطابقت داشتند را گفتهاند. آن عدد 11000 کاملا اشتباه است و در آن زمان هم، همین حدود 6000 متر مکعب در ثانیه بود. در واقع 6700 متر مکعب در ثانیه، رقم واقعی دبی کارون در اهواز در سیل سال 1347 بوده است.
دکتر قمیشی در خصوص کاهش محدوده حریم رودخانهها با ساختن جادههای ساحلی و پارکها و پلها یادآور شد: در مقاطع شهری ما میتوانیم از سیلاب دشت رودخانهها به منظور ایجاد جادهها و پارکهای ساحلی استفاده کنیم و این اشکالی ندارد اما به شرطی که سایر مسائلی که باعث سیل میشود را ایجاد نکنیم. اما درحال حاضر جادهسازی در حریم رودخانه به مقداری مقطع رودخانه را در اهواز کاهش داده است. این برای زمان خشکسالی خوب بوده است و اشکالی در طراحی آنها وجود ندارد چون بیشتر اوقات یعنی در حدود دوازده یا سیزده سال گذشته خشکسالی داشتهایم بنابراین چون این خشکسالی وضعیت زیستآبی رودخانه را تخریب میکند پس بستر اصلی رودخانه را بیش از مقادیر مشخصی کاهش دادن؛ باعث شرایط زیستآبی رودخانه میشود اما باید مقطع به گونهای باشد که در سیلاب دشتش بتواند مقدار دبی مورد نظر طراحی سیلاب را عبور بدهد و درحال حاضر میبینیم که مقدار عبور سیلاب در آبراهه اهواز اگر زمانی چهار تا پنج هزارتا را عبور میداده است الان برای عبور سه هزار متر مکعب در ثانیه، دچار مشکل شده است.
وی در مورد تاثیر بارندگیها و سیلاب بر احیای تالابها افزود: تالابها همه آبگیری شدهاند. ما تالاب بامدژ را داریم که کاملا پر آب شده است. تالاب هورالعظیم که بیش از هفتاد درصدش پر شده بود و معبرهایش باز شده که احتمالا آنها نیز آبگیری میشود. تالاب شادگان کاملا وضعش خوب است و گنجایش دارد و درحال تغذیه است و بسیار بهبود پیدا کرده است. تالاب میانگران را داریم که قبل از این سیلابها پر شده بود. تالاب بندون هم پر است و تالاب شیمبار هم قبل از این سیلابها احیا شده بود. اما از حالا به بعد باید گفت که ظرفیتشان کامل است و اگر بیش از این آب وارد آنها شود ممکن است به محدودههای اطرافشان تجاوز کنند و بعضی از روستاها را تهدید کنند.
وی همچنین در مورد تاثیر پرشدن تالابها بر کانون ریزگردها در داخل استان گفت:پر شدن این تالابها و هورها صد در صد در کاهش گردوخاک ارتباط دارد. ما میتوانیم بگوییم که از جهت کانونهای داخلی خوزستان امسال قطعا مشکل نخواهد داشت و کانونهای داخلی کاملا تغذیه و تثبیت شدهاند اما از وضعیت کانونهای خارجی چندان اطلاعی ندارم. هرچند در کشور عراق هم بارشها بد نبوده است و بخشی از کانونها را پوشش داده و به میزان کمتری رسانده است.
استاد قمیشی در خصوص بحث ترسالی گفت: در این خصوص اختلاف بین علمای اقلیمشناس است! در مسائل اقلیمی، اقلیمشناسان تحلیلهای متفاوتی از تشعشعات خورشیدی، جریانات اقیانوسی و وضعیت تبادل حرارتی در کره زمین دارند و براساس آن وضعیت اقلیمی آینده بعضی از مکانهای کره زمین را تحلیل میکنند. غالب اقلیمشناسان ورود به دوره ترسالی را نمیپذیرند اما ممکن است این حرف درست هم باشد! معمولا پنج یا شش ماه قبل از زمان مورد نظر میشود میزان بالاتری از اطمینان را به دست آورد و ما باید تا اردیبهشت ماه صبر کنیم تا بتوانیم تحلیلهای مرتبط به سال آینده آبی را ببینیم که از مهرماه شروع میشود.
وی در مورد رقم دقیق از خسارات وارده به خوزستان اظهار کرد: هنوز نمیشود جمعبندی کرد و هنوز در میان واقعه هستیم و مردم درحال جابهجایی هستند. باید منتظر باشیم که خسارات را که احتمالا بیشتر از این خواهد بود بتوانیم ارزیابی کنیم که این احتمالا بیست تا سی روز آینده قابل برآورد باشد و زودتر از آن نمیشود تخمینی نزدیک به واقعیت از ماجرا عرضه کرد.
این استاد دانشگاه به عنوان یک کارشناس درباره نحوه عملکرد مدیریت بحران در کشور و استان خوزستان گفت:من در استان خوزستان رویهم رفته میتوانم نمره خوب بدهم و از یک تا بیست شاید 15 را در نظر بگیرم اما در سایر استانهای دیگر مثل فارس، لرستان و گلستان با توجه به این نابسامانیها و بحرانها نمره خوبی نمیدهم. در شیراز و گلستان چون تلفات انسانی زیاد بود، من به عملکرد مسئولان زیر ده میدهم.
*دکترمهدی قمیشی: دبی ورودی معادل هشت هزار متر مکعب در ثانیه در رود کرخه بیسابقه است
*سیلاب کرخه در هزار سال اخیر بیسابقه است
* سدها در کاهش خسارتها بسیار موثر بودند. الان بحثهایی هست مبنی بر اینکه اگر سدها نبودند آبراههها هم میتوانستند مقداری از سیلاب را حمل کنند و البته این حرفها غلطهای رایج در فضای مجازی است
*بارندگیها و سیلابهای خوزستان موجب احیا و آبگیری همه تالابهای استان شد
*پر شدن این تالابها و هورها چه تاثیری در کاهش گردوخاک صد در صد ارتباط دارد. ما میتوانیم بگوییم که از جهت کانونهای داخلی خوزستان امسال قطعا مشکل نخواهد داشت و کانونهای داخلی کاملا تغذیه و تثبیت شدهاند
* علت اصلی سیل، بارشهای غیرمنتظره و منحصر به فردی است که اتفاق افتاده، ما در حوضه کرخه بارشهایی را داشتهایم که طی هفتاد سال گذشته در این حوزه بیسابقه بوده و بعضیها معتقدند که این آوردِ رودخانه یا این ریزشها مطابق با سیل هزارساله این رودخانه است!
* آنچه کاملا محرزمی باشد، این است که ما حوضههای آبخیز را بسیار تخریب کردهایم و آبی که آمده و ریزشهایی که داشتهایم، نشان میدهد که فرسایش زیادی ایجاد شده است
* در کشور ما در هر هکتار تا سه تن فرسایش خاک قابل قبول است ولی الان متوسطش در ایران، پانزده تن در هر هکتار است!
* مقدار رسوبی که همین الان رودخانهها حمل میکنند و در پلدختر و معمولان و خرمآباد شاهد آن هستیم که درخانههای مردم فرونشسته است، در حقیقت فریاد میزند که ما حوضههای آبخیز را بسیار دستکاری کردهایم و جنگلها و منابع را از بین بردهایم و تبدیل به زمین کشاورزی یا راه و ساختمان و... کردهایم
سایر اخبار این روزنامه
وزیر نفت:
صادرات فرآوردههای نفتی و پتروشیمی بهخوبی درحال انجام است
گفتگو با دکتر مهدی قمیشی رئیس دانشکده علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز:
نقش سدها در کاهش خسارت های ناشی از سیل
نگاهی به انتخابات امروز رژیم صهیونیستی
پادوهای اسرائیل در اتحادیه عرب
آمریکا سپاه پاسداران را در لیست گروههای تروریستی قرار داد
ایران: اقدام متقابل خواهیم کرد
در پی فاجعه کشتار دانشآموزان دختر یمنی توسط جنگندههای سعودی
یمن خواستار تشکیل کمیته مستقل برای جنایات سعودیها شد
استعفای وزیر امنیت داخلی آمریکا
خدادی، معاون مطبوعاتی وزارت ارشاد شد
مدیرمسئول روزنامه جمهوری اسلامی: شورای عالی کار گرفتار دور و تسلسلهای باطل است
کمکهای نقدی مردم به هلال احمر رکورد زد
هفته «هنر انقلاب اسلامی» از فردا در سراسر کشور برگزار میشود
خرید بیش از 9 میلیارد ریال کتاب ازسوی وزارت ارشاد
تعرفههای جدید برق ابلاغ شد
حقوق فروردین مستمری بگیران 3 استان سیل زده امروز پرداخت میشود
9 متهم امنیتی 21 فروردین محاکمه میشوند