روزنامه فرهیختگان
1398/01/24
دستگیری جعبه سیاه غرب
فرهیختگان «جولین پاول آسانژ»، بنیانگذار سایت افشاگر ویکیلیکس -که اسناد محرمانه دولتی را منتشر می‌کرد- همانقدر که برای طرفدارانش و بسیاری از فعالان حقوق بشر یک قهرمان و افشاگر اسناد محرمانه است، برای بسیاری از دولت‌ها اسباب دردسر و خطری برای امنیت ملی محسوب میشود. اما قدرت طرفدارانش در مقابل قدرت و نفوذ مخالفانش که رهبران کشورها بودند، ناچیزتر از آن بود که آسانژ بتواند بدون نگرانی در میانه این طرفداران و مخالفان راحت زندگی کند. پنجشنبه 22فروردین (11آوریل) مشخص کرد که نگرانی افشاگر بزرگ بی‌دلیل نبوده است.؛ توقف یک خودرو مقابل سفارت اکوادور در لندن و ورود چند مامور به داخل سفارت برای بازداشت آسانژ، شاید نقطه پایانی بر 13 سال افشاگری او و تمام منابع و چهره‌های کدگذاری‌شده پشت آن باشد. موسس ویکیلیکس شاید سال 2006 که با همفکرانش ایده افشای اطلاعات محرمانه را به واقعیت تبدیل کرد، فکر این روزش را هم کرده بود. حالا حتی دونالد ترامپ که از ایمیل‌های افشاگرایانه ویکیلیکس علیه دموکرات‌ها، در انتخابات 2016 نهایت بهره را برده بود و خود را عاشق ویکیلیکس می‌خواند، پس از بازداشت بنیانگذار این سایت می‌گوید: «هیچ‌چیزی درباره ویکیلیکس نمی‌دانم.» بامداد پنجشنبه دولت انگلیس اعلام کرد بازداشت آسانژ به درخواست آمریکا صورت گرفته و وزارت دادگستری آمریکا نیز این موضوع را تایید کرده است. جولین آسانژ که بسیاری اقدامش را روزنه‌ای به گردش آزاد اطلاعات می‌خوانند، کیست؟ چه کرد و چرا بازداشت شده است؟آسانژ کیست؟ همانقدر که او افشاگر است، رسانه‌ها هم درباره گذشته‌اش که تمایلی برای صحبت برای آن ندارد، افشاگری کرده‌اند. آسانژ در سوم جولای 1971 از پدر و مادری که بازیگر دوره‌گرد تئاتر بودند، به دنیا آمد. توسعه اینترنت برای او که در ریاضی هم موفق بود، دنیای جدیدی پیش رویش گذاشت. او برنامه‌نویسی کامپیوتری را فراگرفت اما بیشتر به هک علاقه داشت. سال 1995 به اتهام انجام ده‌ها هک غیرقانونی متهم و زندانی شد. دغدغه اصلی او که سال‌ها بعد در کشورهای زیادی درباره آن پژوهش و سخنرانی داشت آزادی‌بیان، سانسور و روزنامه‌نگاری بود. همین دغدغه نیز منجر به این شد که او به همراه جمعی از همفکرانش در سال ۲۰۰۶ سایت ویکیلیکس (wikileaks. org) را با هدف افشای اسناد محرمانه‌ای راه‌اندازی کند که از هک کردن سرورهای مختلف به‌دست می‌آوردند. در ابتدا شاید خیلی کار او جدی گرفته نشد اما کمتر از چهار سال بعد، ویکیلیکس و او، نام‌های شناخته‌شده عصر ارتباطات شدند. آسانژ در این سال مجموعه‌ای از حدود 400 هزار سند نظامی و دیپلماتیک طبقه‌بندی‌شده آمریکا را منتشر کرد که توسط چلسی منینگ، تحلیلگر اطلاعاتی ارتش سابق سرقت شده بود. یکی از این اسناد که سروصدای زیادی نیز بر پا کرد فیلمی است که تاریخ آن به سه سال قبل بازمی‌گشت. اولین ضربه این سایت، در آوریل 2010 به آمریکا وارد شد. در این تاریخ وبگاه ویکیلیکس ویدئویی محرمانه از ارتش آمریکا را افشا کرد که در آن تروریست‌های ارتش آمریکا در عراق گروهی از خبرنگاران «رویترز» را به رگبار بسته و سپس یک خودروی شخصی حامل یک خانواده را که قصد کمک به خبرنگاران را داشتند نیز به گلوله بستند.
محدودیت شدید و درخواست پناهندگی انتشار این فیلم، آسانژ را مخاطب مقامات نظامی آمریکایی قرار داد. رابرت گیتس، وزیر دفاع آمریکا در آن زمان او را متهم به تهدید امنیت نظامیان آمریکایی در عراق و افغانستان کرد. آسانژ پس از این افشاگری‌ها به خبرنگاران گفته بود که به دلیل فشار زیادی که روی گروه ویکیلیکس قرار دارد سعی می‌کند از سوئیس یا سوئد که سیاست‌های مستقلی دارند، درخواست پناهندگی کند اما او در جریان سفری که به سوئد برای شرکت در یک کنفرانس بین‌المللی داشت، به تجاوز جنسی و حمله به زنی دیگر در این کشور متهم میشود. همزمان با افزایش فشارها بر این وب‌سایت، دولت سوئیس یک حساب بانکی ویکیلیکس را به اتهام دادن اطلاعات غلط مسدود کرد. این در حالی بود که بانک‌های سوئیس، پول‌های کلان دیکتاتورها و مافیای جهان را نگهداری می‌کنند و حتی پس از مرگ آنها نیز حساب‌هایشان را افشا نمی‌کنند. پناهندگی به سفارت اکوادور دولت سوئد برای رسیدگی به این اتهام آسانژ را مورد پیگرد قضایی قرار داده بود. در آن زمان اما موسس ویکیلیکس در انگلیس حضور داشت و به همین دلیل سوئد خواستار بازگشت او به این کشور شد. آسانژ به دلیل اینکه در صورت بازگشت به سوئد، دولت آمریکا خواستار استرداد و محاکمه او به دلیل افشای اسناد محرمانه دولتی می‌شد، با بازگشت به سوئد مخالفت کرد. در آن زمان گفته شد که مقامات قضایی آمریکا درصدد تشکیل پرونده‌ای کیفری علیه آقای آسانژ هستند. در ژوئن سال ۲۰۱۲، در حالی که تلاش آسانژ برای جلوگیری از استرداد از بریتانیا به سوئد به نتیجه‌ای نرسیده و قرار بود حکم دادگاه برای استرداد به اجرا گذاشته شود، او به‌منظور جلوگیری از بازداشت و بازگردان به سوئد، به سفارتخانه اکوادور در لندن مراجعه و از آن سفارت در خواست پناهندگی کرد. از آن زمان تا پنجشنبه گذشته، جولیان آسانژ در داخل سفارت اکوادور زندگی کرد اما افشای چندین سند علیه رئیس‌جمهور جدید اکوادور و درخواست‌های آمریکا برای اخراج او از سفارت، باعث شد تا دولت اکوادور پنجشنبه به پناهندگی سیاسی آسانژ پایان دهد و از پلیس انگلیس بخواهد برای بازداشت او به سفارت این کشور برود.
شیوه کار رمزگذاری شده ویکیلیکس سایت ویکیلیکس خود را یک واسطه ایجاد امنیت برای افشاگران می‌داند. افرادی که دارای اطلاعات مهم و منتشر نشده هستند می‌توانند به جای ارسال مستقیم اسناد به رسانه‌ها آن را به ویکیلیکس بدهند تا این سایت آنها را منتشر کند. ویکیلیکس جهت ایجاد امنیت بیشتر برای افشاکنندگان، دفتر مرکزی‌اش را در سوئد مستقر کرده است. بنابر قوانین سوئد هیچ نهاد حکومتی‌ای در این کشور نمی‌تواند از روزنامه‌ها و منتشر‌کنندگان اخبار درخواست کند منابع دریافت خبر را به اطلاع آنها برسانند. به همین دلیل ویکیلیکس و ارسال‌کنندگان خبر به آن در سوئد از امنیت قانونی برخوردار بودند. اسناد پس از اینکه توسط افراد مختلف برای ویکیلیکس ارسال می‌شد از طریق این سایت در اختیار رسانه‌ها قرار می‌گرفت. روزنامه‌های «نیویورک‌تایمز» آمریکا، «گاردین» بریتانیا و مجله «اشپیگل» آلمان سه رسانه‌ای بودند که اسناد ویکیلیکس برای انتشار اغلب در اختیار آنها قرار می‌گرفت. این سایت به دلیل افشاگری‌هایش در طول فعالیت خود با محدودیت‌های زیادی در فضای وب مواجه شده است. وقوع چندین حمله محروم‌سازی از سرویس و محرومیت از خدمات سامانه نام دامنه (دی‌ان‌اس) باعث شد ویکیلیکس به سمت راه‌های جایگزین برود. هم‌اکنون ویکیلیکس با دامنه‌های اینترنتی گوناگونی در دسترس است. این سایت دارای چندین سرور است که یکی از آنها در سوئد و برخی نیز در کشورهایی مانند سوئیس و ایسلند قرار دارند. ویکیلیکس همچنین دارای سرورهایی محرمانه است که مکان آنها اعلام نشده است.
درخواست آمریکا؛ علت بازداشت پلیس لندن روز پنجشنبه اعلام کرده است بازداشت آسانژ بر اساس حکم سال ۲۰۱۲ دادگاه عالی انگلیس و پس از آن صورت گرفته که دولت اکوادور وضعیت پناهندگی آسانژ را رد کرده و از پلیس انگلیس خواسته برای بازداشت او به سفارت برود. در سال 2012 درخواست سوئد برای بازداشت و استرداد آسانژ به این کشور برای محاکمه به جرم تجاوز به دو زن مورد قبول دادگاه عالی انگلیس قرار گرفت و در پی آن آسانژ مجبور شد به سفارت اکوادور در لندن پناهنده شود. در همین حال دولت انگلیس دلیل دیگری را برای بازداشت آسانژ عنوان داشته و اعلام کرده بازداشت وی به درخواست آمریکا صورت گرفته است. طبق گزارش روزنامه «دیلی‌بیست»، وزارت دادگستری آمریکا با تایید اظهارنظر دولت انگلیس گفته دستگیری آسانژ به دلیل اتهام او درخصوص نفوذ به رایانه‌های پنتاگون برای دسترسی به اطلاعات محرمانه صورت گرفته است. وزارت دادگستری آمریکا در بیانیه‌ای خاطرنشان کرده است: «در کیفرخواست صادرشده ادعا شده که آسانژ مارس سال ۲۰۱۰ مرتکب توطئه‌ای به همراهی چلسی مننیگ، تحلیلگر سابق اطلاعاتی در ارتش آمریکا شد و تلاش کرد به او برای دستیابی به رمز ذخیره‌شده در رایانه‌های وزارت دفاع آمریکا کمک کند.»
افشاگری‌های ویکیلیکس سایت ویکیلیکس از زمان تاسیسش در سال 2006 تا اکنون صدها هزار سند و میلیون‌ها ایمیل حساس را افشا کرده است. حوزه این افشاگری‌ها طبق نظر موسسان، گردانندگان و همچنین منابع این سایت شامل هر چیزی میشود که نیاز به قضاوت عمومی دارد. اسناد منتشرشده توسط این سایت پرونده‌های بسیاری را گشوده و اثرگذاری‌هایی را در سیاست داخلی کشورهایی همچون آمریکا داشته است. مشهور شده بود که ۲۹ نوامبر ۲۰۱۰، سیاستمداران دنیا وقتی یکدیگر را می‌دیدند، به جای احوالپرسی، از یکدیگر عذرخواهی می‌کردند (به‌خاطر حرف‌ها یا کارهایی که در مورد یکدیگر زده یا کرده بودند و ویکیلیکس سند آن را منتشر کرده بود) آسانژ و تیم همکاران او اطلاعاتی را مستند کردند که همه از آن خبر داشتند، ولی هیچ‌سندی برای آنها وجود نداشت. حوزه افشاگری‌های مهم و تاثیرگذار ویکیلیکس درباره آمریکا به دو حوزه سیاست خارجی این کشور و نیز رقابت‌های انتخاباتی آن مربوط میشود. در حوزه سیاست خارجی جز ضربه نخست که به تیراندازی به غیرنظامیان در عراق اختصاص داشت، دومین و سومین ضربه سنگین وقتی رخ داد که به ترتیب در ماه‌های جولای و اکتبر 2010 این سایت ده‌ها هزار سند مربوط به جنگ‌های افغانستان و عراق را در اختیار افکار عمومی قرار داد. این سه مورد تنها افشاگری‌های ویکیلیکس درباره جنایات و دخالت‌های آمریکا در جهان نبودند؛ در ۲۳ ژوئن ۲۰۱۵ ویکیلیکس اسناد معروف به «جاسوسی الیزه» را منتشر ساخت که یک کارمند سابق سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) و همچنین پیمانکار سابق آژانس امنیت ملی آمریکا (ان‌اس‌ای) افشا کرده بود. طبق این اسناد ان‌اس‌ای اقدام به جاسوسی از فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهور وقت فرانسه و همچنین نیکولا سارکوزی و ژاک شیراک روسای جمهور سابق فرانسه کرده بود. ویکیلیکس در ادامه ضمن منتشر ساختن اسناد جاسوسی‌های سیاسی و اقتصادی آمریکا از کشورهایی مانند فرانسه، آلمان و ژاپن اقدام به انتشار اسامی افرادی کرد که «ان‌اس‌ای» برای جاسوسی خواستار همکاری با آنها شده بود. ضربه چهارم ویکیلیکس به آمریکا در عرصه سیاست خارجی دردسرهای زیادی برای این کشور و تخریب روابطش با متحدان را در پی داشت. جز بُعد سیاست خارجی ویکیلیکس تاثیرات بزرگی را نیز بر عرصه داخلی آمریکا خصوصا دو انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور داشته است. اولین مورد از این اقدامات، به انتشار ایمیل‌های سارا پلین یکی از نامزدهای انتخاباتی حزب جمهوری‌خواه در سپتامبر ۲۰۰۸ و در جریان مبارزات انتخاباتی ریاست‌جمهوری آمریکا باز می‌گردد. اما انتشار ایمیل‌های پلین در سال 2008 در مقابل آنچه ویکیلیکس در سال 2016 از ایمیل‌های حزب دموکرات و کمپین انتخاباتی هیلاری کلینتون افشا کرد، یک سرگرمی بیشتر نیست. هیلاری کلینتون انتشار این ایمیل‌ها را یکی از دلایل شکست خود در انتخابات به دونالد ترامپ می‌داند، پس از انتشار اسناد حزب دموکرات، ترامپ از این سایت به خاطر افشاگری‌اش تشکر کرد. تاثیر ویکیلیکس در انتخابات ریاست‌جمهوری 2016 آمریکا باعث شد نهادهای اطلاعاتی آمریکا این سایت را به همکاری با روسیه برای تاثیر‌گذاری در این انتخابات متهم کنند. نهادهای اطلاعاتی آمریکا معتقدند اسناد و ایمیل‌های حزب دموکرات را روسیه در اختیار ویکیلیکس قرار داده است، گرچه این سایت ادعای نهادهای اطلاعاتی آمریکا را رد کرده و مدعی است اسناد را از منبعی دیگر به دست آورده است. افشای عملیات‌های مالی غیرقانونی گروه بانکداری سوئیسی جولیوس بائر در جزایر کیمن بریتانیا، پرونده رسوایی نفت پرو و اعلام اسامی سیاستمداران و بازرگانان دخیل در آن، اسناد بانک کوپتینگ ایسلند و فسادهای مالی مربوط به آن در آستانه بحران بزرگ مالی این کشور و فروپاشی نظام بانکی ایسلند و پرونده دفن زباله‌های سمی بریتانیا در ساحل عاج از دیگر پرونده‌های افشاگرایانه این سایت است.
ویروس استاکس نت و ایران یکی از اسناد مهم ویکیلیکس درباره ایران، به جولای سال 2009 بازمی‌گردد. در آن سال یک حادثه مهم در تاسیسات هسته‌ای نطنز در ایران رخ داد و تاسیسات هسته‌ای به ویروسی به نام «استاکس‌نت» آلوده شد اما هیچ‌کس نمی‌دانست پشت پرده این اقدام چه کشوری قرار دارد. این سایت در سال 2011 یک سند جدید درباره خرابکاری در تاسیسات هسته‌ای ایران را در روزنامه انگلیسی «گاردین» منتشر کرد و نوشت پیشنهاد خرابکاری در تاسیسات هسته‌ای ایران برای نخستین‌بار از سوی مدیر یک موسسه مطالعات سیاست خارجی در آلمان به دیپلمات‌های آمریکایی ارائه شده بود. بر پایه این سند، «ولکر پرتس» مدیر موسسه امنیت و امور بین‌المللی در برلین که یک موسسه وابسته به بودجه دولتی آلمان است در ملاقات با «فیلیپ مورفی» سفیر آمریکا در برلین، می‌گوید: «برای متوقف ساختن برنامه هسته‌ای ایران و ایجاد اختلال در آن روش‌های پنهان همچون انفجارهای غیرقابل پیش‌بینی، هک کامپیوتر، حوادث و... از هرگونه حمله نظامی موثرتر است، چراکه اقدام نظامی نتایج به‌مراتب خطرناک‌تری برای منطقه به همراه دارد.» همچنین در سند دیگری که تاریخ آن مربوط به 14 دسامبر 2009 است نشان می‌دهد پیشنهاد خرابکاری در برنامه هسته‌ای ایران از سوی کاندولیزا رایس، وزیر امور خارجه اسبق آمریکا و نیز سایر مقامات دولت بوش مورد استقبال قرار گرفته است و جورج دبلیو بوش در اواخر دوران ریاست خود بر کاخ سفید بودجه‌ای 300 میلیون دلاری برای خرابکاری و ایجاد اختلال در برنامه هسته‌ای ایران تصویب کرده بود.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
