روزنامه ایران
1398/02/12
ریزگردها هنوز خداحافظی نکردهاند
زاهدان- زهرا روستا /شب از نیمه گذشته است، پیرمرد در کنار سد «زهک» نشسته و به آب نگاه میکند؛ همچنان که آب میخروشد، با صدایی بغضآلود میگوید: «دلم نمیآید بروم خانه، هر شب میآیم اینجا مینشینم و به آب نگاه میکنم. آخرین باری که اینجوری آب رو دیدم سال 69 بود. از آن زمان به بعد دیگر هامون روی خوش ندیده است. من زمینهایم را رها کردم و مشهد رفتم، اما حالا که آب آمده، دوباره برمیگردم. کشاورزی میکنم. مردم هامون به کشاورزی زندهاند.» از زمانی که آب آمده مردم زابل هر ساعتی که فرصت کنند به زیارت آب میروند؛ اصطلاحی که خودشان برای قدردانی از هیرمند به کار میبرند. مردم بهکوه «خواجه» میروند و سوار بر قایق ساز و دهل میزنند و در آب میرقصند. رؤیای هامون پر آب و توتن سواری را دوباره زنده میکنند. به هیرمند میروند، مرز مشترک ایران و افغانستان؛ جایی که آب زندانی پشت سدها پس از سالها، صبرش لبریز شد و خود را به هیرمند خشکیده رساند و از آن جا به هامون رسید. گرچه از حجم 11 میلیارد مترمکعبی تالاب بینالمللی هامون تنها 35 درصد در ایران و افغانستان آبگیری شده، اما همین اندک آب، مرزنشینان دو کشور را شاد کرده است.
سیلاب، نفس تازه به هامون داد
مردم شمال سیستان و بلوچستان آخرین سیلی را که به یاد میآورند مربوط به اواخر دهه شصت است؛ هامونی که خشکسالیهای مداوم آن را به عرصه نبرد خاک و باد تبدیل کرده بود، حالا با سرازیر شدن سیلاب نفسی تازه کرده است. اما در همان شب که پیرمرد در آرامش به امواج آب در سد «زهک» نگاه میکرد؛ نیروهای نظامی و ستاد بحران، کمی آن سوتر در رودخانه «نیاتک» مشغول ترمیم سیلبند شکسته بودند.
گرچه پیرمرد میگفت که باید نذر بدهیم که سیل آمده، اما مردم روستاهای سیلزده در کنار «نیاتک» که خانه و زندگیشان را از دست دادهاند اینطور فکر نمیکنند.
مرد کشاورز از روستای تخلیه شده «داشک» میگفت:«ما سالها منتظر آب بودیم، اما نمیخواستیم که خانه و زندگیمان برود.»
مسئولان در روزهای اول ورود سیلاب به منطقه مدام اعلام میکردند که هیچ نگرانی از ورود آب به شمال استان وجود ندارد، اما در نهایت 11 روستای منطقه به زیر آب رفت و دهها خانوار مجبور شدند خانه و زندگی خود را رها کنند و به مناطق امن پناه ببرند. گرچه نیروهای هلالاحمر، ارتش و سپاه شبانهروز تلاش کردند، اما طول قسمت تخریب شده سیلبند که در ابتدا یک متر بود، پس از 4 روز به 12 متر رسید.
مردم محلی میگویند، روز اول حادثه طول تخریب شده سیلبند حدود یک متر بود وآنان میخواستند خودشان اقدام به ترمیم سیلبند کنند، اما فرماندار گفته بود، صبر کنید تا ستاد مدیریت بحران تشکیل شود که همین موضوع باعث عصبانیت هاموننشینان شده است. در شب حادثه، همه میآمدند و میرفتند، اما فقدان مدیریت واحد عملیات و نیروی تخصصی برای مشخص کردن نقشه راه، حس میشد. عملیات 4 روز ادامه یافت و در نهایت سیلبند ترمیم شد.
اما چرا آب از مسیر اصلی خود که رودخانه «نیاتک» است منحرف شده بود و به دشت و خانههای روستایی رسیده بود؟ در سالهای خشکسالی مسئولان از انجام وظایف قانونی خود در قبال تالاب که یکی از آنها لایروبی مسیرهای ورود آب و رودخانهها است، غافل بودند. به گفته مردم محلی، سالهاست این رودخانه لایروبی نشده است.
رسوب شنهای حاصل از طوفانهای شن و کاهش عرض و عمق رودخانه سبب شده تا بستر آن نتواند تمام حجم آب را در خود نگه دارد؛ گرچه شدت و حجم آب بسیار بالا بود، اما اگر «نیاتک» میتوانست با همه ظرفیت خود آب را حمل کند، خسارات سیل بسیار کمتر میشد. حالا مردمی ماندهاند با خانههای پر از گل و روستاهایی در محاصره آب. قرار بود از شادی رسیدن آب بعد از سالها شاد شوند، اما اگر تا سال گذشته طوفانهای شن و ریزگردها زندگیشان را سخت کرده بود، حالا آب تمام هستیشان را برده است. خانهها ویران شده، زمینهای کشاورزی به زیر آب رفته و دامها تلف شدهاند.
مشکلات ایجاد شده برای مردم
یکی از زنان ساکن کمپ سیلزدگان «شندل» در شمال سیستان و بلوچستان، میگفت: «با چشم دیدیم که آب به سمت ما میآمد فقط توانستم کتابهای مدرسه بچههایم و شناسنامههایمان را جمع کنم و بروم. خانه و زندگیمان را گذاشتیم و رفتیم سمت جاده.»
کشاورز دیگری که تمام دامهایش در آب تلف شده بودند، میگفت:«هر کدام از ما دهها دام داشتیم. حالا نمیدانیم دامهایمان زندهاند یا مرده.» گرچه نیروهای ارتش تا جایی که میتوانستند به مردم کمک کردند و وسایلشان را از آب کشیدند و بردند، اما اگرمسئولان وضعیت بحران را جدیتر گرفته بودند و عملیات تخلیه روستاها بموقع انجام میشد، مردم فرصت تخلیه منازل و دامهایشان را داشتند.
ناهماهنگی در امدادرسانی و نیازسنجیهای اولیه آسیبدیدگان نیز نارضایتیهایی را در بین مردم سیل زده در پی داشت. در چادرهای سیل زدگان، جای بسیاری از لوازم اولیه زندگی خالی است. از لباس و پوشاک گرفته تا لوازم بهداشتی و امکانات استحمام. کودکان کلافه از گرما با کیسههای آب هلالاحمر بازی میکنند و زنان سرگردان و نگران نمیدانند، چه زمانی قرار است به خانههای خود بازگردند. روزهای اول حادثه مردم در کمپها موقت اسکان داده شدند، اما مردان روستا دل نگران از وضعیت منازلشان به روستاها بازگشتند تا خانه و زندگی به گل نشسته خود را سامان دهند. با گذشت یک هفته از بحران روستاییان به روستاهای آکنده از گل و لای منتقل شدهاند و این موضوع امدادرسانی و نیازسنجی را برای نیروهای مردمی و هلالاحمر کمی دشوار کرده است. خطر هجوم مارهای سمی در برخی مناطق جدی است و چند نفری هم دچار گزیدگی مارهای عصبانی از سیل شدهاند.
بحران به پایان رسیده، اما موضوع مهم روزهای پس از بحران است که چطور قرار است سیلزدگان به زندگی عادی خود برگردند و امکانات لازم برای جبران خسارات وارده به خانهها و زمینهای کشاورزی آنان تأمین شود. تاکنون خبری از اعطای وام به سیلزدگان یا جبران خسارات کشاورزی آنان منتشر نشده و برآورد دقیق خسارات مالی سیل به بخشهای مختلف تعیین نشده است.
وضعیت نامناسب لایروبی مسیرهای آب و چاه نیمهها
در حالی که کارشناسان شرکت آب منطقهای استان ادعا میکنند، لایروبی دائمی و بموقع انجام میشده است، از تصاویر هوایی پیداست که وضعیت لایروبی مسیرهای آب و چاه نیمهها (ذخیرهگاههای طبیعی آب در سیستان) که محل ذخیره آب شرب مردم شمال استان و زاهدان هستند مناسب نبوده است. ظرفیت 4 چاه نیمه یک میلیارد و 500 میلیون متر مکعب است که با توجه به رسوبگیری کف چاه نیمهها و نبود نقشههای توپوگرافیک دقیق از وضعیت فعلیشان تخمین آب ذخیره شده در آنها دشوار است.شرکت آب منطقهای در سال 92 طی مزایدهای دستگاه لایروب منطقه سیستان در شمال استان را اجاره داده بوده و تلاشها برای پیگیری سرنوشت این دستگاه بینتیجه میماند، اما فرآیند لایروبی حتی در دوران خشکسالی هم باید انجام شود تا اگر آب آمد، به بهترین شکل مدیریت شود.در سال گذشته هیرمند تنها 32 میلیون متر مکعب آورد آب داشته که در مقایسه با حقابه 820 میلیون متر مکعب عددی قابل چشمپوشی است. بارندگیهای امسال روی خوشی به هامون نشان داد، اما با وجود ورود این میزان آب، باز هم قرار نیست ریزگردها با مردم هامون خداحافظی کنند و بادهای 120 روزه، همزمان با خسارتهای سیل سختیهای بیشتری را بر روستاهای سیلزده وارد میکند.
به گفته «وحید پورمردان» مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان، باید بالغ بر 70 تا 75 درصد تالاب هامون آبگیری شود تا بتوانیم تا 2 ماه دیگر که بادهای 120 روزه شمال استان شروع میشود؛ گرد وغبار را کنترل کنیم. تنها در این صورت است که میتوان میزان روزهای گرد وغباری در این منطقه را کاهش داد.
یکی از مهمترین اولویتهای مسئولان در مدیریت آب، باید کنترل ریزگردها باشد.
اما در حال حاضر مردم این منطقه در شادی آمدن آب و غم رسیدن سیلاب به خانههایشان سرگردانند، در حالی که مدیریت صحیح آب در گذشته، میتوانست راه نجاتی برای امروز باشد.
سایر اخبار این روزنامه
تأکید رئیس قوه قضائیه بر وحدت شیعه و سنی
رؤیای چند ساله زنان دوچرخه سوار را محقق کردم
علم ، چوب زیر بغل ایمان نیست
هیچگاه دست از کار نمیکشم
دروغ سهمیهبندی
ملت متحد باشد
افتتاح بزرگترین طرح توسعه منابع آب و خاک ایران
از نشاط فرهنگی تا اشتغالزایی در نمایشگاه کتاب
ریزگردها هنوز خداحافظی نکردهاند
متهم: برای بازگرداندن اموال به مردم مشکل دارم
این داستان ادامه دارد...
تسریع در اجرای سند تحول بنیادین
اتحاد نانوشته علیه صندوق رأی
خلیجی به نام همه ایرانیان
دروغ سهمیهبندی
سلام ایران