روزنامه ایران
1398/02/16
نباید از امید ناامید شد
«امید و همبستگی اجتماعی» از عوامل اساسی تابآوری جامعه در برابر مشکلات داخلی و تهدیدهای خارجی به شمار میروند. آنچه میتواند یک ملت را از پیچهای سخت تاریخیاش عبور دهد موضوع پژوهش و واکاوی پژوهشگران حوزههای علوم اجتماعی و سیاسی ای قرار گرفته و مجموعه مقالات شان در کتابی با عنوان «امید اجتماعی» به تازگی منتشر شده است. نشست تخصصی «امید و همبستگی اجتماعی» برای رونمایی از این کتاب روز شنبه در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد و هادی خانیکی، حمیدرضا جلاییپور، محمدمهدی مجاهدی و رضا امیدی از جمله سخنرانان آن بودند.
هادی خانیکی، نگارنده کتاب، در سخنانی با یادآوری اینکه ایده برگزاری همایش درباره امید اجتماعی قبل از اعتراضات دی ماه سال 96 و به مناسبت دهمین سال تأسیس مؤسسه «رحمان» شکل گرفت و کتاب حاصل تلاش پژوهشگرانی است که به دعوت مؤسسه پاسخ دادند، گفت: «بر این باورم که کار امید را باید ادامه داد و درصدد هستیم که دومین همایش امید را نیز برگزار کنیم و از پیگیری امید ناامید نشویم. باید دید حتی همین جامعه امروز ما در اوج این محدودیتها و خطیر بودن شرایط میتواند روی چه چیزی تکیه کند. دغدغه من در این ایام «گفت و گو» است.»
به گزارش جماران، او با تاکید بر اینکه سخن گفتن از امید به معنای خوشخیالی و حل تمام مسائل نیست بلکه به معنای امکان انتخاب میان پارادوکسهایی است که وجود دارد، افزود: «من فکر میکنم برای امروز ایران، روایت امید بهتر از ناامیدی میتواند افق بسازد. زیرا وقتی جامعه ای برای خود یا دیگران قصه ناامیدی را بسراید، ابتدا دچار فروپاشی ذهنی و بعد فروپاشی عینی میشود و این نابودی عاملی برای زوال اجتماعی خواهد شد.»
حمیدرضا جلاییپور، دیگر سخنران این نشست با یاد کردن از مرحوم دکتر محمد قانعی راد از اساتید جامعه شناسی ایران به عنوان یکی از شخصیتهای مصداق امید، در تعریف امید اجتماعی گفت: «امید اجتماعی یک احساس جمعی مثبت است و درصورت ایجاد، متغیر مهمی برای توسعه کشور خواهد بود.» این تحلیلگر اجتماعی با بیان اینکه در کنار بحث پیمایشهای اجتماعی درباره ناامیدی نسبت به نهادهای عمومی، به نظر میرسد که پویشها و حرکتهای جمعی که در جامعه وجود دارد نیز چندان امیدوار کننده نیست و ریزش پایگاه وجود دارد، به بروز این ناامیدیها در روند مهاجرت ایرانیان به کشورهای دیگر و محتواهای تولیدی فضای آنلاین اشاره کرد و گفت: «متاسفانه در فضای آنلاین، پستهای ناامیدکننده مشتری و مخاطبان زیادی دارد و انگار پستهای امیدوارکننده مشتریان کمتری دارد. گویی این انتظار وجود دارد که در فضای آنلاین تنها پستهای ناامید کننده منتشر شود.»
سیل 98 به جای ناامیدی، امیدواری را به نمایش گذاشت
جلاییپور در عین حال با تأکید بر اینکه به رغم شواهد مبتنی بر وجود شرایط ناامیدکننده رخدادهایی در جامعه رخ میدهند که میتوانند امیدواری را تقویت کنند به نوع برخورد جامعه با حادثه سیل اخیر به عنوان مصداق امید و همبستگی اجتماعی اشاره کرد و ادامه داد: «همه انتظار داشتند ضربهای که از وقوع این سیل به کشور خورد، ناامیدی را افزایش دهد اما قرائن نشان میدهد که اتفاقاً امیدواری را به نمایش گذاشت. برای نمونه، ضربهای که به پلدختر در سیل خورد، کمتر از یک زلزله 9 ریشتری نبود... در رخداد سیل انبوهی مشارکت کنندگان داوطلب برای کمک به جبران این حادثه، اهالی پلدختر را به تعجب واداشته بود. مردم این شهر تعجب کرده بودند که این حجم آدم از سراسر کشور با چه مکانیزمی به آنجا آمده بودند.»
این پژوهشگر اجتماعی در بیان 5 زمینهای که باعث شده ناامیدی اجتماعی به چشم بیاید بر اساس پیمایشها به وجود اقتصاد سوداگرانه به جای اقتصاد تولیدی، دو پاره شدن حکومت به دو بخش خنثی کننده همدیگر، تجاری شدن دانشگاهها اشاره کرد و افزود: «مقاومت دائمی در برابر اصلاحات مبتنی بر انتخابات از دیگر عوامل ناامیدی اجتماعی است. برای نمونه در 20 سال اخیر مردم مرتب در انتخابات شرکت میکنند بدون اینکه پاسخ لازم را بگیرند و مقاومتی در برابر آنها صورت میگیرد که این موجب ناامیدی خواهد شد.» او عامل پنجم را تبلیغ ناامیدی از صدا و سیما دانست و گفت: «میگویند حالا که ما در بنبست اصلاحات هستیم، سخن از امید اجتماعی، حرف بی ربطی است و این را سرنگونیطلبان نمیگویند بلکه صداوسیمای جمهوری اسلامی فیلم درست میکند و در آن میگوید ما را خفه کردید از بس حرف از امید میزنید. آنها تبلیغ میکنند برای اینکه شما امیدوار نباشید. لذا کسانی که اینگونه رفتار میکنند زمینه ناامیدی را ایجاد میکنند.»
امید، ارمغان رفتار مسئولانه کنشگران اجتماعی است
محمدمهدی مجاهدی دیگر سخنران این نشست با طرح بحث «امید علیه امید» به بیان برداشتهای متعارض از واژه امید پرداخت و با بیان اینکه وقتی میگوییم مردم نسبت به نهادهای اجتماعی یا حکمرانی ناامیدند، این عبارت باید با تعبیر بیاعتمادی بهکار رود، گفت: « یکی از زمینههای امید بیمحل، امید به مشروعیت داشتن به جای امید به کارآمدی است.»
این استاد دانشگاه یکی دیگر از زمینههای امید بی محل را نوعی انسدادباوری دانست و افزود: «این انسدادباوری چه در میان اصلاحطلبان و چه اصولگرایان رواج دارد. یعنی بسیاری از اصلاحطلبان و اصولگرایان به این معتقد هستند که ظرفیتهای حل مسألهای این نظام سیاسی پایان یافته و اصلاحطلبان انسدادباور راه حلهای متفاوتی از اصولگرایان انسدادباور دارند. بدین معنا که اصولگرایان انسدادباور ممکن است به دامن نظامی گری بیفتند و اصلاحطلبان انسدادباور نیز ممکن است به تحریم مکانیسمهای دموکراتیک انتخاباتی یا به دامان خیابان بدون سنجش امکانات مشارکت مردمی و شرایط آن روی بیاورند.»
او با برداشت از مفهوم امید به عنوان توانش را ارمغان کنشگران فعال در جامعه از طریق کنشهای مسئولانه دانست و افزود: « زمانی که کنشگران پا پس بکشند در واقع متوسط امید اجتماعی نیز پایین میآید.»
رضا امیدی اما نقطه اتکا بحث خود را بر موضوع همبستگی اجتماعی قرار داد و با بیان اینکه در ساحت سیاستگذاری، همبستگی اجتماعی منوط به تقویت حداکثری انواع پیوندهای اجتماعی و نیز کاهش حداکثری انواع نابرابریهای اجتماعی است، تقویت نظامهای تامین اجتماعی و صندوقهای بازنشستگی را از جمله عوامل تقویت کننده سطوحی از همبستگی اجتماعی دانست و گفت: «در دنیای امروز، موقعی که فرار مالیاتی در یک نظام مالیاتی وجود داشته باشد، معرف پایین بودن سطح همبستگی اجتماعی در سیاستگذاری است.»
سایر اخبار این روزنامه
مدیر بنیاد دائرهالمعارف فقه اسلامی بر اساس مذهب اهل بیت(ع) منصوب شد
موسیقی زبان همدلی میان شرق و غرب است
به فروپاشی جامعه معتقد نیستم
حسین انتظامی رئیس سازمان سینمایی شد
پاسخ موشکی به تجاوز اسرائیل
رتبه بندی معلمان درآستانه اجرا
کالاهای اساسی بدون محدودیت در حال تأمین است
نباید از امید ناامید شد
وقتی تو را جدی نمیگیرند
اروپا سهم خود از <اینستکس> را افزایش میدهد
راه ناگزیر سهمیهبندی بنزین با یارانه نقدی
اصلاحطلبان و سه سطح از گفتوگو
دیدار وزیر اطلاعات با فرمانده سپاه
سلام ایران
قاچاق سوخت و تلفات جادهای