روزنامه ابتکار: آزمون سخت اروپا

1398/02/21

آزمون سخت اروپا

دامون‏زاده کازرونی*- در اولین سالگرد خروج یکجانبه ایالات متحده آمریکا از برجام که یکی از‏ مهم‏ترین توافقات میان اعضای دائم شورای امنیت و یک قدرت منطقه‏ای در خارج از سازمان ملل متحد بود که به تصویب قطعنامه 2231 انجامید؛ جمهوری اسلامی ایران پس از یک سال خویشتنداری و بازگشت تحریم‏های یکجانبه هسته‏ای از سوی آمریکا، تصمیم به استفاده از بندهای 26 و 36 برجام گرفت. برجام، یک قراداد نتیجه‏گرا و بر پایه برد- برد است و چنانچه یکی از طرفین مانع دسترسی به بندهای قراداد شود، طرف دیگر می‏تواند منافع خود را از راه‏های دیگر دنبال کند.
با روی کار آمدن یک دولت ملی‏گرا و پوپولیست درآمریکا پس از دوران ریاست جمهوری اوبامای لیبرال و فضای سنگین و امنیتی دوران جرج‏بوش پسر و حوادث 11 سپتامبر، این قرارداد برجام بود که توانست پس از مدت‏ها، فضای حاکم بر جهان را تغییر داده و غربی‏ها که با تبلیغات سنگین رسانه‏ای سعی در پیشبرد اهداف خود در منطقه خاورمیانه در قبال ایران‏هراسی داشتند را به یک آرامش نسبی برساند.
ریچارد نفیو که از او به عنوان طراح تحریم‏های ایران در دولت اوباما یاد می‏شود در کتاب «هنر تحریمها، از درون میدان» درمورد برجام اینچنین می‏نویسد که: برجام یک برد تیمی و ناشی از همکاری میان افسران اطلاعاتی، نظامیان، کارشناسان غیرنظامی و دیپلمات‏ها بود که در راستای رسیدن به یک هدف مشترک تلاش کرده بودند. پس از خروج یکجانبه آمریکا از برجام، عدم پایبندی ترامپ به عنوان رئیس دولت در بین رهبران کشورهای هم‏پیمان آمریکا به وضوح شنیده شد و این امر باعث ایجاد جهانی چندصدایی در مقابل تکصدایی شد. ایالات متحده به سرعت مسیر خروج از قراردادهای بین‏المللی و منطقه‏ای همچون آب و هوایی پاریس و نفتا را در پیش گرفت و همانطور که ترامپ در مبارزات انتخاباتی خود به خروج از برجام وعده داده بود، پس از نشستن بر صندلی ریاست جمهوری، با فاجعه‏بار خواندن این قرارداد بین‏المللی به پشتوانه قطعنامه شورای امنیت که خود آمریکا نیز به آن رای مثبت داده بود، از برجام خارج و تحریم‏ها را دوباره علیه ایران بکار گرفت.
قطعا تنها کسانی که از خروج آمریکا از برجام خوشحال شدند و درطول مذاکرات سخت و نفسگیر به دنبال کارشکنی بودند اسرائیل و عربستان سعودی در خارج از مرزهای ایران هستند. با روندی که ترامپ در قبال ایران پیش گرفته است به درستی مشخص شده است که تصمیم‏گیرنده در دولت آمریکا نه شخص رئیس‏جمهور و اعضای کابینه و مشاوران، که نخست‏وزیر اسرائیل به عنوان سیاستگذار و ولیعهد سعودی به عنوان سرمایه‏گذار جهت درگیر کردن آمریکا در یک جنگ جدید برای پیشبرد منافع خود هستند. اگرچه ترامپ بارها اعلام کرده که ایالات متحده علاقه‏ای به جنگ و تحمیل هزینه‏های گزاف به آمریکا را ندارد اما باید از چینش کابینه ایالات متحده متوجه شد که با استراتژیست‏ها پیروز و پس از اخراج آنها همچون آقای بنن از دایره مشاوران رئیس‏جمهور، امور به دست مشاوران جنگ‏طلبی همچون بولتون و پمپئو رسیده است. اگرچه در این میان لابی صهیونیستی و عربستان با تزریق دلارهای نفتی از ابتدا مخالف مذاکره میان ایران و ایالات متحده بودند و خواهان کمرنگ‏شدن نقش منطقه‏ای ایران بوده و هستند. ترامپ همانند اوباما که نتوانست تمام مسائل مورد نظر آمریکا را دریک بازه زمانی حل و فصل کند، بیشتربه دنبال اوبامازدایی چه در داخل و چه در خارج از ایالات متحده است.

برجام یکی از دستاوردهای مهم دولت اوباما در سیاست خارجی محسوب می‏شد که باعث شد یک راستی‏آزمایی از برنامه صلح‏آمیز هسته‏ای ایران برای جهان آشکار شده و تا حدودی باعث رفع نگرانی از کشورهای غربی شد. اگرچه ترامپ به دنبال تنگتر کردن حلقه محاصره ایران از نظر اقتصادی و سیاسی است ولی با چند اشتباه، نه‏تنها متحدان استراتژیک ایالات متحده را به دردسر انداخت، بلکه باعث وجود بدبینی بیشتر سایرکشورها به سیاست‏های توسعه‏طلبانه آمریکا در خاورمیانه و جهان شد. آمریکایی‏ها باید بپذیرند که جهان دیگر تک‏قطبی نیست و دیگر نمی‏توان با یکجانبه‏گرایی جهان را اداره کرد. برخلاف بسیاری از کارشناسان که برجام را اولین راه ارتباطی و اعتماد میان ایران و ایالات متحده می‏دانند، به نظر من باید برجام را قراردادی دانست که در فضای بی‏اعتمادی میان ایران و دیگرکشورهای حاضر در برجام به امضا رسید. ترامپ به نوعی یک پدیده غیرقابل پیش‏بینی است که در دنیای سیاست بین‏الملل حضور پیدا کرده و از ابتدا تصمیم گرفته بود که از برجام به هر روشی خارج شود. ترامپ با تصور اینکه پس از خروج آمریکا از برجام، جمهوری اسلامی نیز دست به اقدام تلافی‏جویانه خواهد زد و از برجام خارج خواهد شد و با این حرکت به راحتی می‏تواند دوباره متحدان سنتی آمریکا را قانع کند که رفتار ایران به عنوان یک بازیگر خطرناک در صحنه سیاست بین‏الملل ادامه می‏یابد و ایران به سمت سلاح اتمی پیش خواهد رفت اقدام به خروج کرد که این امر با هوشمندی دولت و دستگاه دیپلماسی، نقش برآب شد. سیاست راهبردی ایران پس از خروج ایالات متحده بر این قرار گرفت که از شکاف به وجود آمده میان آمریکا و کشورهای اروپایی و چین و روسیه استفاده کرده و دیگر اعضا هم بارها اعلام کردند که به مفاد برجام پایبند خواهند ماند. مسئله حائزاهمیت این است که بحث مقاومت و اجرای قرارداد برای اروپائی‏ها به نوعی جنبه حیثیتی پیدا کرد و آنها قویا به دنبال پافشاری بر مواضع خود طبق مفاد برجام در قبال جمهوری اسلامی بودند. البته باید به این نکته نیز توجه داشت که اقتصاد اروپا توانائی مقابله با قدرت آمریکا را نه در گذشته و نه درحال دارد و به دلیل وابستگی شدید شرکت‏های اروپائی به بازارآمریکا و نیز ساختار اقتصادی شرکت‏های اروپائی که آنچنان در اقتصاد ایالات متحده گره خورده و همچنین قدرت دلار که آمریکا از آن به عنوان یک اهرم فشار برای پیشبرد منافع خود استفاده می‏کنند باعث شد که فواید کمتری نصیب اقتصاد ایران شود.
ترامپ با وضع تحریم‏های سخت به دنبال این امر بود که ایران را وادار به خروج کرده تا بتواند هزینه‏های بدعهدی خودش را به پای ایران بنویسد. با وجود افراد تندرویی در کابینه آمریکا چون بولتون، که ظریف در مصاحبه‏های اخیر خود به درستی به او و اعضای دیگر «تیم بی» اشاره کرد، برجام نسبت به قبل دچار شکنندگی بیشتری شده است و طرفین به خوبی دریافته‏اند که با از بین رفتن برجام نه تنها منطقه خاورمیانه که تمام جهان به سمت درگیری خواهد رفت و اوضاع از کنترل خارج خواهد شد.
اینک پس از یکسال خویشتنداری هوشمندانه که باعث شکست اجماع جهانی آمریکا علیه ایران شد و نشست‏هایی چون ورشو و اجلاس کشورهای عربی منطقه، آمریکا نتوانست به دستاورد خاصی دست یابد و تا آنجا پیش رفت که سپاه پاسداران نیز به لیست تحریم‏های خود اضافه کرد تا بلکه بتواند حلقه فشار بر ایران را تنگ‏تر کند. فارغ از بحث توانایی ایالات متحده برای شروع یک جنگ جدید در منطقه خاورمیانه باید به این نکته نیز توجه داشت که جنگ نه‏تنها دیگر منافع آمریکا را تامین نمی‏کند بلکه منافعش را درمنطقه با خطر جدی مواجه خواهد کرد و باعث به‏خطرافتادن منافع و دیگر هم‏پیمانان منطقه‏ای خود خواهد شد و چه بسا گریبانگیر اسرائیل نیز بشود.
از آنجا که ترامپ باید دستاوردی حداقلی در سیاست خارجی داشته باشد و با توجه به انتخابات پیش‏رو باید بتواند در مقابل دموکرات‏ها حرف قابل دفاعی داشته باشد، شروع به فشار حداکثری به جمهوری اسلامی کرده تا بتواند در ذیل فشار اقتصادی و تحریمهای فلجکننده ایران را به پای میز مذاکره بکشاند تا شاید بتواند از این طریق قرارداد دیگری با وعده‏های بیشتر و یا کمتر حتی ذیل برجام به ایران ارائه کند. اگرچه ایران بارها به درستی اعلام کرده که هیچ بند و تبصره‏ای به برجام اضافه نخواهد شد و پذیرفتنی نیست.
برجام؛ خوب یا بد، توافقی بود که باتوجه به مذاکرات مفصل و طولانی نگاشته شد و به تصویب تمام اعضای شورای امنیت رسید و بعید است که دوباره بتوان با توجه به بدعهدی و کارشکنی دولت آمریکا به چنین توافقی دست یافت. نه فتح‏الفتوح برای آمریکا بود و نه ترکمانچای برای ایران. هرچه بود و هست را باید در ظرف زمان و مکان خودش دید و سنجید. اگر آمریکایی‏ها از برجام عصبانی هستند و بارها آن را یک قرارداد یکطرفه و به نفع ایران می‏دانند، باید در مورد آن کمی بیشتر فکر کرد که چه چیزی در مفاد آن نوشته شده که آمریکا و اسرائیل و عربستان اینچنین تلاش می‏کنند از بین برود.
ایران باید تا آنجا پیش برود که از «ان پی تی» خارج نشود که خروج از آن به معنای خروج از برجام خواهد بود و باعث بازگشت قطعنامه‏های شورای امنیت به ضرر ایران همانند دولت گذشته خواهد شد ولی گزینه خروج را نیز به طرف‏های غربی گوشزد کرده تا آنها را متقاعد کند که باید مزایای برجام برای ایران قابل دسترس و ملموس باشد.
ایران با برجام به نوعی قدرت خود را به اقتدار تبدیل کرد و نشان داد که می‏تواند با طرف‏های غربی در هر زمینه‏ای مذاکره کرده و احقاق حق کند.
حال باید منتظر ماند که غربی‏ها در مهلت شصت‏روزه چگونه می‏خواهند از برجام در مقابل ایالات متحده دفاع کنند و آیا ایران اقدام به اجرای گام بعدی خواهد کرد و یا به عقب برخواهد گشت؟
* کارشناس روابط بین‏الملل

لینک منبع خبر 2 بازدید:

حرمت زندگی خصوصي (اعتماد) اعتراض ایثارگران به دیدار معاون سازمان استاندارد با مقام رژیم صهیونیستی (کيهان) دزدان میلیاردی در تور پلیس (جوان)

سایر اخبار این روزنامه

رهبر انقلاب در دیدار جمعی از طلاب حوزه‌های علمیه کشور گفتمان‌های انقلابی را تقویت کنید محمدعلی وکیلی هنوز کارتی رو نکرده‏ایم دلایل عبور جریان‌ها و احزاب سیاسی از انتخابات یازدهمین دوره مجلس بررسی شد سایه 1400 بر انتخابات مجلس چرا سازوکارهای تامین مالی ترک اعتیاد ناکارآمد هستند؟ اعتیاد، بیماری بدون بیمه کوپن الکترونیکی به بازار کالاهای اساسی ثبات می‌دهد؟ کالابرگ در راه اقتصاد ایران کوپن الکترونیکی به بازار کالاهای اساسی ثبات می‌دهد؟ کالابرگ در راه اقتصاد ایران چرا بازار تاریخی تبریز طعمه آتش شد؟ تاریخ تبریز در آتش سوخت اهمیت رده‌بندی سنی فیلم‌های سینمایی برای خانواده‌ها و اهالی سینما مرور شد ورود زیر 18 سال ممنوع همزمان با پاسخ برجامی ایران و افزایش تنش‌ها، دونالد ترامپ بار دیگر پیشنهاد مذاکره را مطرح کرد احمد مازنی در گفتوگو با «ابتکار» مطرح کرد استفاده از ظرفیت دیپلماسی پارلمانی برای رفع موانع برجام سخنگوی شورای نگهبان: بررسی طرح اصلاح قانون انتخابات در شورای نگهبان ادامه دارد رئیس سازمان بازرسی کل کشور مطرح کرد ارسال گزارش تخلفات بازار خودرو به رئیس قوه قضائیه رئیس سازمان بازرسی کل کشور مطرح کرد ارسال گزارش تخلفات بازار خودرو به رئیس قوه قضائیه آزمون سخت اروپا