روزنامه ابتکار
1398/04/13
لزوم تقویت مبانی قانون اساسی
صحنه سیاستورزی و سیاستورزان کشور از یک منطق رفتاری پیروی میکند که در کشورهای دیگر و مقاطع تاریخی گوناگون رایج بوده و هست. بدین معنی که سیاستورزان با راهکارها، روشها و راهبردهای گوناگون که ناشی از تفاوت اعتقادات، نظریهها و دیدگاهها نسبت به امور گوناگون اجتماعی و کشوری است، تلاش میکنند تا مشکلات کشور و جامعه را حل کرده و به توسعه و پیشرفت امور سیاسی، اقتصادی، امنیتی، فرهنگی و.... کمک کنند. در برخی موارد اختلاف دیدگاه و فقدان هماهنگی میان ارکان، نهادها و سیاستورزان بر سر چگونگی برخورد و حل یک امر اجتماعی/کشوری منجر به اتخاذ راهکارها و راهبردهایی میشود که از نظر امنیتی، زمانی، منابع انسانی و مالی پرهزینه، بغرنج و طولانیمدت میشود.در جهان معاصر، برخلاف قرون پیشین، سیاستورزان به دو دلیل، دیگر نمیتوانند برای حل امور گوناگون داخلی صرفاً عوامل و فاکتورهای داخلی را مدنظر داشته باشند: 1- برخی کشورهای دور و نزدیک با اهداف سودجویانه پیوسته در تلاش برای نفوذ و مداخله در امور داخلی کشور ما هستند. این یک واقعیت عینی، انکارناپذیر و اجتنابناپذیر است. 2- راهکارهای موثرتر و کمهزینهتری برای حل برخی امور و مشکلات گوناگون اجتماعی/داخلی در کشورهای دیگر وجود دارد که برای بهدستآوردن آنها نیازمندیم با کشورهای دیگر مراوده و تعامل دشته باشیم. بنابراین، در عصر حاضر هیچ کشوری قادر نخواهد بود در امور اقتصادی، سیاسی، امنیتی، صنعتی، علمی و.... صرفاً با اتکای به فاکتورهای داخلی/بومی به توسعه و پیشرفت نائل شود.
بیشتر مدیران، سیاستورزان بزرگ، افراد و گروههای گوناگون تاثیرگذار و متاثر از شرایط اجتماعی /سیاسی همعقیدهاند که مدیریت کلان کشور با وجود تلاشهای شبانهروزی همه دستاندرکاران؛ بغرنج، زمانبر و پرهزینه است. ظاهراً میان ارکان، نهادها و مسئولان ارشد، مدیریت کلان هماهنگی و یکپارچگی که لازمه حلوفصل ثمربخش و رضایتبخش امور گوناگون کشور است، وجود ندارد.
در راستای بهبود امور و حل مسائل و مشکلات متعدد و گوناگون کشور، میان بزرگان، سیاستورزان در سطوح گوناگون اجماع نظر وجود دارد که حاکمیت قانون بنیادیترین نیاز کشور برای ساماندادن به صحنه سیاستورزی، عملکرد، کارآیی، اظهارات و رفتار سیاستورزان و مسئولان است. حاکمیت قانون در قانون اساسی هر کشوری تبلور پیدا میکند.
سئوالی که پیش میآید اینکه چرا با وجود اجماع نظر میان بزرگان و سیاستورزان حول ضرورت حاکمیت قانون و وجود قانون اساسی صدساله، کشور درگیر مسائل و معضلات متعدد اجتماعی/کشوری و بینالمللی است؟
پاسخ: یگانه ریشه تمامی دشواریهای مدیریتی کلان کشور که در امور سیاسی، اقتصادی، امنیتی، علمی، صنعتی، فرهنگی و..... نمود پیدا میکند، وارداتی بودن قانون اساسی است.
مفهوم یا واژه واردات، به امور و کالاها و خدماتی اطلاق میشود که بهعنوان مثال، وقتی کالایی از کشوری دیگر صرفاً برای مصرف وارد شود بدون آنکه طرح/ نقشه/ فرمول ساخت آن همراه کالا وارد شود. شاید بتوان چنین کالایی را کالای یکبارمصرف نامید چراکه در صورت مشکل پیدا کردن یا باید آن را دور انداخت یا برای رفع اشکال ضرورتاً به سازندگان آن مراجعه یا وابسته بود.
همانطور که همگان آگاهاند قانون اساسی کشور در دوران مشروطه برگرفته و متاثر از قوانین اساسی چند کشور اروپایی است. همانطور که میدانیم اشکال نوین یا مدرن مدیریت کلان کشورها/ کشورداری از پیامدهای عصر روشنگری در اروپا در قرون 15/16/17است. اتفاقی که در عصر روشنگری رخ داد این بود که اندیشمندانی (همچون فرانسیس بیکن، مارتین لوتر، گالیله، جان لاک، منتسکیو، دکارت و...) تعاریف جدیدی از اوضاع و احوال انسان و محیطزیست او تولید و ارائه کردند. این تعاریف و دانش جدید در مورد چیستی و ویژگیهای انسانی و محیطزیست او موجب پایهریزی قوانین جدید و کاربردی برای مدیریت کلان جامعه و حاکمیت شد. بنابراین، نوعی حاکمیت جدید و قوانین اساسی برگرفته از بینشی جدید و کاربردی نسبت به انسان و جایگاه او در عالم به اقصی نقاط دنیا سرایت کرد یا صادر شد.
تعداد اندکی از کشورها، کالای چگونگی حکمرانی یا مدیریت کلان کشورداری مدرن را همرا با زیرساختهای نظریه/علمی آن وارد و بومیسازی کردند. اما متاسفانه بیشتر کشورها ازجمله کشور ما کالای چگونگی حکمرانی و مدیریت کشورداری را بدون زیرساختهای نظری/ تحقیقی آن وارد و صرفاً مصرف کردند.
به درستی گفته میشود که حل، توسعه، پیشرفت و موفقیت در امور اقتصادی، سیاسی، امنیتی، علمی، صنعتی، فرهنگی و... منوط به حاکمیت قانون است. اما نکتهای که بزرگان ضرورتاً باید در نظر بگیرند، این است که چگونه قانون میتواند حاکم شود وقتی ریشههای عقلانی، نظری و علمی آن هنوز ترویج، مورد اجماع نظر بزرگان و بومیسازی نشده است.
در کشورهایی که قانون به شکل رضایتبخش و کاربردی حاکمیت میکند، چهارچوبهای رفتاری برای مقامات، مسئولان و سیاستورزان وجود دارد که حل و فصل امور گوناگون اجتماعی/کشوری را به طور قابل قبولی محقق میکنند. چرا که سازوکار حاکمیت قانون اساسی بومیشده، صرفاً به افرادی اجازه و فرصت تصاحب مناصب و ایفای نقش همگانی را میدهد که شایستگی، توانایی، دانش و خواست انجام وظیفه برای بهبود خیر عمومی/منافع ملی را داشته باشند.
شاه کلید حل و فصل انواع چالشهای اجتماعی و ملی، تشکیل کارگروهی برای تدوین و بومیسازی زیرساختهای نظری/عقلانی قانون اساسی است. زیرساختی که بیشتر سیاستورزان، بزرگان، تصمیمسازان، تصمیمگیران پیرامون آن اجماع نظر داشته باشند. چنین کارگروهی باید از متخصصین علوم انسانی، اجتماعی، طبیعی و هر اندیشمندی که خواست و باور دارد که میتواند و وظیفه ملی دارد که به تحقق و تدوین چنین زیرساخت نظری/عقلانی یاری برساند، تشکیل شود.
همانطور که میدانیم قوانین برای نظم بخشیدن به روابط انسانها در گروهها و نهادهای گوناگون شهری، کشوری و بینالمللی برای تحقق اهداف و نیازهایی به وجود آمدهاند. اما قبل از اینکه به فرد یا افرادی گفته شود به شکلی خاصی رفتار کنند، ضروری است درک یا شناختی اولیه و کاربردی از چیستی و ویژگیهای انسان و محیطزیست او به دست آید. بنابراین، وظیفه این کارگروه تعیین و مشخص کردن تعاریفی برای امور و مفاهیم پایهای مثل، انسان چیست/کیست؟ محیطزیست چیست/چه ویژگیهایی دارد؟ رابطه انسان با محیطزیست چگونه است یا باید باشد؟ جامعه چیست؟ حکومت و کاربرد آن چیست؟ دموکراسی، آزادی و... چیست؟ چرا ضروری است شهروندان به یک شکل خاص رفتار کنند/نکنند؟ چرا ضروری است همه شهروندان صرفنظر از صفتها، ویژگیها و امکانات در برابر قانون یکسان تلقی شوند؟ فواید و مضررات قانون کدامند؟ چرا مقامات و افرادی که مناصب عمومی را در اختیار دارند، نباید از جایگاه خود به نفع منافع شخصی یا گروهی بهرهمند شوند؟ و... .
بدون تدوین و بومیسازی زیرساخت نظری قانون اساسی؛ مسیر پیشرفت و توسعه کشور در زمینههای سیاسی، اقتصادی، امنیتی، علمی، صنعتی، فرهنگی و... راهی پرمخاطره، ناهموار، نامشخص و غیرقابل پیشبینی خواهد بود.
کورش الماسی، مترجم
سایر اخبار این روزنامه
پس از سه روز مذاکرات پرتنش، نامزدهای نهایی ریاست اتحادیه اروپا معرفی شدند
جوزف بورل به جای فدریکا موگرینی
علیرضا صدقی
افیون بیتفاوتی زیر پوست سیاستزدگی
دخترانی از جنس آفتاب
اقتصاد نیازمند سازوکاری مناسب برای حذف پولهای کثیف است
چوب پولهای کثیف لای چرخ اقتصاد
شورای شهر پنجم و شهرداری تهران این روزها چالشهای گوناگونی را تجربه میکنند
دردسرهای «بهشت»
برخی از نمایشگاههای هنری هفته آتی مرور شد
گرمای هنر در گالریها
«ابتکار» موانع و مشکلات پیش روی صنعت و تولید در شرایط تحریمی را بررسی میکند
ضرورت حمایت از سربازان خط مقدم جنگ اقتصادی
زنگنه در واکنش به پخش اطلاعات نفتی در صداوسیما:
چیزی که رشتهایم را پنبه میکنند
هشدار رئیسجمهوری به غربیها
شعله را روشن نکنید
رهبر انقلاب اسلامی در دیدار کارگزاران حج:
دشمنان مجبور خواهند شد در مقابل اسلام زانو بزنند
ظریف در حاشیه جلسه هیئت دولت:
سطح غنیسازی را خودمان تعیین میکنیم
دادستان کل کشور:
هنجارشکنان بدانند که قوه قضاییه از پلیس حمایت میکند
لزوم تقویت مبانی قانون اساسی
دخترانی از جنس آفتاب


