روزنامه فرهیختگان
1398/04/24
چرا مصاحبه دکتری دانشگاههای دولتی باید تغییر کند؟
تیرماه برای داوطلبانی که میخواهند بهعنوان دانشجویان دکتری وارد دانشگاهها شوند، روزهای گرمتری است؛ داوطلبانی که از مرحله اول آزمون دکتری که همان آزمون کتبی است، گذشتند و حالا باید برای کسب 30 درصد نمره مصاحبه علمی که مجوز ورودشان به کلاسهای مقطع دکتری محسوب میشود، سر جلسه مصاحبه حضور پیدا کنند؛ جلساتی که در دانشگاههای دولتی و آزاد به صورت همزمان برگزار میشود و داوطلبان میتوانند شانس خود را برای رسیدن به این صندلیها در هر کدام از این دانشگاهها امتحان کنند.اما جلسات مصاحبه دکتری که در دانشگاه آزاد اسلامی برپا میشود، با آنچه در دانشگاههای دولتی دنبال میشود، یک فرق اساسی دارد؛ تفاوتی که امسال از سوی دانشگاه آزاد اسلامی اعمال شده و به نوعی حسن بزرگ مصاحبه دکتری سال 98 به شمار میرود. به عبارت دیگر، دانشگاه آزاد اسلامی در سال جاری و آن هم بعد از چند سال، اقدام به برگزاری مصاحبه دکتری به صورت متمرکز کرده است تا از این طریق با تعیین کردن شهر تهران بهعنوان مقصد همه داوطلبان، نهتنها اجبار را از سر داوطلبان برای انجام سفر به شهرهای مختلف برای رسیدن به واحد دانشگاهی که مصاحبه دکتری در آن برگزار میشود، بردارد؛ بلکه از لحاظ علمی نیز سنجش دقیقتری را از داوطلبان داشته باشد.
درست است که دانشگاه آزاد اسلامی نیز طی دو سال گذشته اقدام به برگزاری منطقهای و استانی آزمون دکتری کرده بود، اما بعد از مشخص شدن عدم امکان سنجش علمی داوطلبان از این طریق، امسال این دانشگاه راه دیگری را پیش گرفته است؛ راهی که نهتنها باعث میشود امکان ارزیابی دقیق علمی از داوطلبان ایجاد شود، بلکه با این کار مصاحبه دکتری به صورت یکپارچه برگزار میشود. دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ابتدای هفته جاری درباره این مساله اینطور گفته بود: «ارزیابیای که برای این دو سال داشتیم این بود که برای اینکه یک امتحان دقیق علمی داشته باشد باید آن را بهصورت یکپارچه کشوری برگزار کنیم و در دانشگاه آزاد اسلامی برای ما بسیار مهم بود که در این آزمون یک امتحان عادلانه و یکپارچه و یک ارزیابی منصفانه دقیق علمی داشته باشیم.»
تغییر مسیر دانشگاه آزاد اسلامی برای ارزیابی دقیقتر و سهولت داوطلبان دکتری دانشگاه آزاد اسلامی که این روزها تمام جلسات مربوط به مصاحبه دکتریاش را در واحد علوم و تحقیقات برگزار میکند، نهتنها اساتید طراز اول واحدهای خود، بلکه اساتید تمام دانشگاههای طراز اول کشور را در این واحد گردهم آورده تا هیات داوران قوی را تشکیل دهد؛ هیات داورانی که تمام توان خود را صرف ارزیابی علمی داوطلبان میکنند، اما این مساله در دانشگاههای دولتی مسیر دیگری را طی میکند. دانشگاههایی که هر کدامشان بهصورت مجزا اقدام به برگزاری مصاحبه میکنند و از آنجا که اساتیدشان نیز از درون فضای همان دانشگاهها انتخاب میشوند، بالطبع سنجش علمی داوطلبان آنطور که باید، دقیق صورت نمیگیرد؛ بهطوری که به گفته بسیاری از داوطلبان سابق و دانشجویان امروز مقطع دکتری سطح ارزیابی علمی دانشگاههای دولتی در شهرهای مختلف با یکدیگر تفاوت بسیار فاحشی دارد، تا جایی که اگر داوطلبی یک بار در یکی از دانشگاههای تهران در جلسه مصاحبه دکتری شرکت میکند و یک بار دیگر در دانشگاه شهری دیگر، نمرات کسبشده توسط همین داوطلب اختلاف معناداری با یکدیگر پیدا میکرد؛ این درحالی است که قطعا اطلاعات علمی و عمومی آن داوطلب دستخوش تغییر نشده و نمیشود و این نوع نگاه اساتید دو دانشگاه است که تغییر میکند.
قطعا نگاه سلیقهای اساتید و کسب نمرات متفاوت از سوی داوطلبان به خاطر همین نگاه، مشکلات زیادی را برای داوطلبان دکتری ایجاد کرده و میکند؛ موضوعی که دیگر جایی در جلسات مصاحبه دکتری دانشگاه آزاد اسلامی ندارد و داوطلبان دیگر خیالشان راحت است که هر آنچه در مصاحبه دکتری کسب کردهاند، نمره واقعیای است که در ازای اطلاعات علمی و عمومیشان، ارائه شده است. رئیس دانشگاه آزاد اسلامی درباره از بین رفتن مشکل ارائه نمرات سلیقهای در این حوزه در بازدید از اولین جلسه مصاحبه دکتری دانشگاه آزاد اسلامی اینطور گفته بود: «وقتی یک داوطلب در یک سطح و توسط اساتید برجسته ارزیابی متمرکز قرار میگیرد، به داوطلب اجازه داده میشود با یک انتخاب و نمره، در محلهای مورد علاقه خود شرکت کند؛ یعنی با دادن یک نمره داوطلب میتواند به آن تکیه کند و مشکلات نمرات سلیقهای نیز به وجود نخواهد آمد.»
مصائب جلسات مصاحبه دکتری دانشگاههای دولتی برای داوطلبان! اما در دانشگاههای دولتی که از همان ابتدا تا امروز اقدام به برگزاری جلسات مصاحبه دکتری به صورت غیرمتمرکز کردهاند، میزان انحرافات نمرهدهی در آنها بسیار بالا است؛ مسالهای که باعث میشود بسیاری از داوطلبانی که در آنجا مورد ارزیابی قرار میگیرند، بهرغم دارا بودن توان علمی نتوانند عنوان دانشجوی دکتری را یدک بکشند. برای اثبات این مساله نیز تنها کافی است جستوجویی ساده در اینترنت انجام دهیم و درددل داوطلبان دکتری را بخوانیم؛ علاقه اساتید به پذیرش دانشجویان سابق خود، نزدیک بودن نگاه سیاسی داوطلب با اساتید، رقابت دانشگاههای دولتی با یکدیگر در جذب دانشجو و البته کسب هزینه از دانشجویان دلایل مشترکی است که اکثر داوطلبان آن را جزء مشکلات مصاحبه در دانشگاههای دولتی میدانند.
علی، یکی از داوطلبانی که امسال برای دومین بار در مصاحبه دکتری شرکت میکند و به همین دلیل علاقهای به انتشار نام خانوادگیاش ندارد، در گفتوگو با «فرهیختگان» با بیان اینکه درخصوص مصاحبه حضوری دکتری حرف و حدیثهای بسیار زیادی وجود دارد، میگوید: «متاسفانه برخی از اساتید تمایل بیشتری به پذیرش و دادن امتیاز بیشتر به دانشجویان سابق خود دارند، تا جاییکه حتی داوطلبی که جزء دانشجویان سابقشان محسوب میشود، ولو اینکه سطح علمی بالایی نیز نداشته باشد را به داوطلبی که سطح علمی مناسبی دارد اما یا با او کلاس نداشته یا در دانشگاه دیگری تحصیل کرده، ترجیح میدهند و این مساله بیعدالتی محض محسوب میشود.»
او تصریح میکند: «جهتگیریهای سیاسی و حتی نوع نگاه داوطلب به مسائل علمی و نزدیک بودن با دیدگاه اساتید نیز در این زمینه بسیار اثرگذار است، البته این مولفه در برخی دانشگاهها پررنگتر است و هرچه دانشگاه معروفتر باشد، جهتگیری علمی و سیاسی داوطلب نیز برای اساتید از اهمیت بیشتری برخوردار میشود، درحالی که قطعا در مصاحبه دکتری اصلا نباید مباحث سیاسی تا این حد برجسته شود.»
شانس قبولی بیشتر برای داوطلبان پولدار در مصاحبههای دکتری دانشگاههای دولتی این داوطلب معتقد است: «یکی دیگر از مشکلات مصاحبه دکتری در دانشگاههای دولتی این است که وقتی دانشجویی در مصاحبه دکتری دو دانشگاه دولتی شرکت میکند، بالاخص اگر دانشگاهها در دو شهر متفاوت باشند، میزان نمرهای که اساتید این دو دانشگاه به او میدهند بعضا تا حدی با یکدیگر اختلاف دارد که خود داوطلب درباره سطح علمی خود دچار تردید میشود. به عبارت دیگر، داوطلب نمیداند باید کدام نمره را ملاک قرار دهد و همین موضوع باعث سردرگمی او میشود.»
پرداخت هزینه از سوی داوطلبان دکتری برای شرکت در جلسات مصاحبه یکی دیگر از مشکلات داوطلبان است؛ داوطلبانی که باید برای شرکت در مصاحبه دکتری هزینهای را پرداخت کنند و این مساله بار مالی زیادی را به آنها تحمیل میکند. علی درباره این مساله اینطور میگوید: «متاسفانه پرداخت هزینه یکی از معضلات داوطلبان دکتری است و حالا تصور کنید که نه تنها باید برای رفتن به سر جلسه مصاحبه پولی پرداخت کنیم، بلکه مسأله از جایی جالبتر می شود که داوطلب باید نسبت به گرایشهای یک رشته مبلغی را بپردازد، یعنی اگر در رشتهای هفت گرایش وجود دارد، مبلغ پرداختی نسبت به رشتهای که 9 گرایش یا بیشتر از آن دارد، متفاوت میشود و در مقابل مدت زمانی که برای مصاحبه داوطلبان در نظر گرفته میشود، یکسان است؛ موضوعی که قبلا عدالت را زیر سوال میبرد.»
او در توضیح بیشتر این مساله اینطور تصریح میکند: «قطعا یک داوطلب آن هم با توجه به مشکلاتی که در جلسات مصاحبه دکتری دانشگاههای دولتی وجود دارد، نمیتواند تنها خود را محدود به مصاحبه در یک دانشگاه کند و بالطبع برای شرکت در جلسات دانشگاههای دیگر نیز ملزم به پرداخت هزینه است، با این حساب هرچه توانایی مالی داوطلب بیشتر باشد، امکان حضور بیشتری در جلسات مصاحبه دکتری برای او فراهم خواهد شد و با توجه به اینکه ملاک نمرهدهی در دانشگاههای دولتی با یکدیگر نیز متفاوت است، داوطلب با تمکین مالی شانس بسیار بیشتری نسبت به دیگران برای قبول شدن در مصاحبه دکتری دارد.»
این داوطلب صحبتهایش را اینطور به پایان میرساند: «مگر برگزاری مصاحبه دکتری و ارزیابی داوطلبان دکتری جزء وظایف دانشگاهها نیست که برای این کار داوطلب را ملزم به پرداخت چنین هزینههایی میکنند؟ در حالیکه وقتی دانشگاهها از اساتید خودشان برای ارزیابی داوطلب استفاده میکنند، یعنی هزینه اضافهای به آنها پرداخت نمیشود، پس چرا داوطلب باید چنین هزینههایی را بپردازد، در حالی که همین شیوه ناعادلانه باعث تحمیل فشار روانی و مالی زیادی به داوطلبانی که خود دچار استرس هستند، میشود.»