روزنامه فرهیختگان
1398/06/02
بسته فرانسه ارتقا پیدا نکرد
در حالی که سهشنبه گذشته وزیر امور خارجه ایران در برنامهای از پیش تعیینشده پس از کویت، برای دیدار و رایزنی با مقامات سه کشور فنلاند، سوئد و نروژ عازم اسکاندیناوی شده بود، ناگهان اعلام شد وی به دعوت مقامات فرانسه به پاریس میرود تا درباره آینده برجام با رئیسجمهور و وزیر امور خارجه این کشور دیدار کند؛ دیداری که خیلیها آن را بهلحاظ زمانی و محتوای احتمالی مهم ارزیابی کردند و گفتند نتیجه این دیدار و طرح این نتایج با سران «جی 7» میتواند باعث پیشرفت در گفتوگوهای جاری باشد.بر همین اساس محمدجواد ظریف عصر پنجشنبه وارد پاریس شد و ظهر روز جمعه میهمان الیزه بود تا با مکرون درباره برجام گفتوگو کند، دیداری که البته از جزئیات آن اخبار زیادی منتشر نشد و صرفا محمدجواد ظریف به بیان کلیاتی از این دیدار پرداخت.
4 نکته مهم از دیدار مکرون- ظریف با این حال حضور ظریف در جمع خبرنگاران و پاسخ به سوالات آنها حداقل حاوی چهار نکته مهم بود: اول اینکه محمدجواد ظریف مانند حسن روحانی به گفتوگو در قالب برجام تاکید کرد و گفت: «گفتوگوها سازنده بود اما بستگی دارد چگونه اتحادیه اروپا بتواند به تعهداتی که در قالب برجام و همینطور تعهداتی که بعد از برجام و خروج آمریکا داده، عمل کند.» دوم اینکه ایران همچنان بر موضع قبلی خود یعنی ادامه گامهای 60روزه تاکید دارد، لذا اجلاس G7 که قرار است از فردا در فرانسه آغاز بهکار کند فرصتی برای این کشورهاست که درباره این موضوع و موضع ایران که تاکنون تغییری نکرده به تصمیم برسند. نکته سوم که البته مهم هم بهنظر میرسد تاکید دوباره وزیر امور خارجه بر مذاکرهناپذیر بودن اصل برجام است، جایی که ظریف غیرقابل مذاکره بودن برجام را یکی از جزئیات رایزنیها با مکرون میداند و بر آن تاکید میکند. نکته آخر هم پاسخ به سوالی درباره سفر مکرون به تهران است که ظریف آن را قدیمی میداند و اینگونه توضیح میدهد که «بحث جدیدی مطرح نشده»، نکتهای که تبعا حکایت از این دارد که بنای سفر قریبالوقوع نیز وجود ندارد.
دقت در اظهارات محمدجواد ظریف و نکاتی که از میان آنها مرور شد، بهخوبی گویای چهار مساله متناظر است، مسائلی که به احتمال فراوان محورهای رایزنی دوجانبه در الیزه بوده و ظریف در جمع خبرنگاران تلاش کرده درباره آنها به خبرنگاران اطلاعاتی را انتقال دهد.
یک موضوع دیدار بررسی همان بسته پیشنهادی مکرون به روحانی در دومین تماس تلفنی بوده و این یعنی ارتقایی در بسته پیشنهادی اروپا به تهران رخ نداده است و همان مسائل قبلی دوباره طرح و بررسی شدهاند.
دو ایران همچنان پیشنهاد قبلی اروپا را غیرقابل قبول میداند؛ چراکه اگر این پیشنهاد مورد قبول تهران بود اکنون حسن روحانی عازم پاریس شده بود تا در حاشیه G7 به گفتوگو و رایزنی با سران اروپا بپردازد. چنانکه دعوت از رئیسجمهور کشورمان برای حضور در فرانسه و گفتوگو در حاشیه G7 یکی از محورهای پیشنهادی مکرون در تماس تلفنی دوم بود.
سه فرانسویها احتمالا بر مذاکرات فرابرجامی تاکید میکنند، مذاکراتی که خارج از دستورکار توافق هستهای است و آنها همچنان بر آن تاکید دارند. در این مورد اگر به پیشنهاد قبلی مراجعه کنیم، به این نکته میرسیم که فرانسه در قبال طرح «توقف در برابر توقف» آغاز مذاکرات تهران- واشنگتن را پیشنهاد کرده است.
چهار آ نقدر مذاکرات کمرمق و با نتیجه حداقلی بوده که هیچ خبری از سفر مکرون به تهران نیست، خبری که در ماه گذشته چندبار تا مرز تحقق پیش رفت اما به علت کمرمق بودن پیشنهادهای فرانسه مورد قبول واقع نشد.
با توجه به این مسائل میتوان نتیجه گرفت دیدار وزیر امور خارجه کشورمان با مکرون بههیچعنوان قابلیت ارزیابی بهعنوان یک پیشرفت اساسی در مذاکرات حاشیه برجام را ندارد و احتمالا این دیدار چانهزنی برای توافق در چارچوب پیشنهاد پیشین بوده است.
ایراد اصلی کجاست؟ در این میان اما سوال مهمی به وجود میآید و آن این است که چرا ایران پیشنهاد 15 میلیارد یورویی را قبول نمیکند؟ آیا 15 میلیارد یورو را کم تلقی میکند و خواهان ارتقای آن است یا اینکه ایراد مهمتری در میان است که مانع نزدیک شدن مواضع طرفین میشود؟ پاسخ آنچنان پیچیده و دشوار نیست و با مرور مذاکرات دوجانبه اخیر قابل احصا است.
پس از سفر امانوئل بن به تهران و ارائه بسته پیشنهادی پاریس که بعدا به طرح «توقف در برابر توقف» معروف شد، روسایجمهور ایران و فرانسه دومرتبه بهصورت تلفنی با یکدیگر به گفتوگو نشسته و جزئیات بسته اروپایی را به بحث گذاشتند. جزئیاتی که البته حدفاصل این دو تماس از سوی فرانسویها قدری ارتقا یافت اما بازهم در تهران با اقبال مواجه نشد.
جزئیات آخرین پیشنهاد فرانسویها به این صورت بود که مکرون ابتدا ترامپ را مجاب خواهد کرد که برای بازهای دوماهه، تحریمهای خود را بیش از آن چیزی که امروز وجود دارد توسعه ندهد، همچنین سه کشور فرانسه، انگلیس و آلمان 15 میلیارد یورو اعتبار برای واردات کالا به تهران البته صرفا از مبدأ کشورهای اروپایی اختصاص خواهند داد، بنابراین تهران میتواند با استفاده از این اعتبار نسبت به خرید کالاهای غیرتحریمی از اتحادیه اروپا اقدام کند. طبق این پیشنهاد و در عوض تخصیص اعتبار 15 میلیارد یورویی، ایران نیز موظف میشد که ابتدا گامهای 60 روزه خود را در همین گام دوم فریز کند و سپس آماده گفتوگو با 1+5 شود؛ گفتوگوهایی که به پیشنهاد فرانسه قرار بود دوم تا چهارم شهریورماه و در حاشیه برگزاری نشست سران G7 در فرانسه برگزار شود.
پاسخ ایران اما مشخص بود؛ ایران بر مواضع اولیه خود مانده بود و بنا نداشت کوتاه بیاید و وارد فاز جدیدی شود.
اولا تهران تاکید میکرد و تاکید میکند برای ادامه برجام لازم است مساله فروش نفت و ایجاد روابط بانکی برای بازگشت این پول به تهران برطرف شود و تا زمانی که این مشکل مرتفع نشود هیچ اتفاق جدیدی رخ نخواهد داد.
ثانیا اعتبار 15 میلیاردی یا هر پیشنهاد موقت دیگری باید تبدیل به یک فرآیند عادی، پایدار و مستمر شود نه اینکه با اینگونه پیشنهادها مهلتی گرفته شود و در مسیر اقدامات ایران اخلال ایجاد شود. ایران اساسا معتقد است اعتبار 15 میلیاردی امری موقت است و حتی با ارتقای آن به سطوح بالاتر تنها اصلاحکننده ظاهر امر برای مدتی کوتاه خواهد بود و ریشه مشکل همچنان باقی خواهد ماند.
مساله سوم اما نکته مهمی است که معطوف به نتیجه نهایی مذاکرات است، نکتهای که در نوع خود از اهمیت بالایی برخوردار بود. فرانسویها در قبال پیشنهاد 15 میلیاردی و توقف توسعه فشارها از ایران انتظار داشتند میز مذاکره برجام را مسکوت بگذارد و وارد فرآیند جدیدی از مذاکره شود که تفاوتهای اساسی با برجام داشت؛ یعنی گام آخر این پیشنهاد این بود که ایران پشت میز مذاکره با ایالات متحده آمریکا بنشیند و مشکلات کنونی را در فرآیند جدیدی از مذاکرات حل و فصل کند.
در مقابل اما مقامات ایران بارها گفتند برای توافقی که بیش از 13 سال برای آن مذاکره شده ارزش بالایی قائلند و حاضر نیستند بهسادگی آن را کنار بگذارند و دوباره از نقطه صفر آغازکننده مذاکره باشند. محمدجواد ظریف در نشست خبری اخیر خود بهصراحت به این مساله اشاره کرده و گفته بود: «طولانیترین مذاکرات تاریخ را با آمریکا داشتهایم، شاید آنها بیکار باشند اما ما بیکار نیستیم که با تغییر یک دولت دوباره با آنها مذاکره کنیم. در آمریکا انقلاب که نشده دوباره بخواهیم با آنها مذاکره کنیم.»
این حرف تاییدکننده همین خواست نهایی آمریکاست که ظاهرا اینبار از سوی فرانسویها و با پیچیدگی پیشنهاد برای ادامه برجام مطرح شده است و از سوی مقامات ایران نیز مورد قبول قرار نگرفته و همچنان بر ادامه گفتوگوها ذیل برجام و چارچوب تدوینشده در آن تاکید میشود. محمدجواد ظریف پس از دیدار با امانوئل مکرون: ما برجام را غیرقابل مذاکره مجدد میدانیم محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران بعد از دیدار با امانوئل مکرون، رئیسجمهور فرانسه در جمع خبرنگاران حاضر شد و به تشریح گفتوگوهایش در پاریس پرداخت. ظریف مباحثات با مکرون را سازنده خواند و گفت: «بحثی که با رئیسجمهور فرانسه داشتیم در ادامه تماسهای تلفنی روسایجمهور دو کشور در چند هفته گذشته بود، درباره نحوه اجرای برجام و گامهایی که نیاز است طرفین بردارند. فرانسه پیشنهادهایی را ارائه کرده بود و پیشنهادهایی را ما ارائه کردیم.»
به گزارش «فارس»، وی با بیان اینکه گفتوگوها باید برای رسیدن به درک بهتر درخصوص پیشرفت کار آغاز شود، افزود: «گفتوگوهای خوب و سازندهای بود، البته به این بستگی دارد که چگونه اتحادیه اروپا بتواند به تعهداتی که در قالب برجام و همینطور تعهداتی که بعد از برجام و خروج آمریکا داده عمل کند. البته اجلاس «جی 7» هم فرصتی برای آقای مکرون و سایر اعضای اروپایی 1+4 است که بخواهند با سایر اعضای جی 7 در این مورد صحبت کنند.»
رئیس دستگاه دیپلماسی ایران در ادامه توضیح داد: «ما گفتوگوها را ادامه میدهیم و تماسهای مکرون نیز با آقای روحانی ادامه خواهد داشت. دیدگاههای ما کاملا مشخص است؛ ما برجام را غیرقابل مذاکره مجدد میدانیم.» ظریف با اشاره به آمادگی ایران برای مباحثه درباره برجام خاطرنشان کرد: «برای اجرای برجام همانطور که همیشه در کمیسیون مشترک گفتوگو میکردیم، کماکان آمادگی داریم در سطوح مختلف مذاکره کنیم.»
وی درباره پیشنهادهای فرانسه برای کاهش تنشها بین ایران و آمریکا و توافق هستهای اظهار داشت: «پیشنهادهایی که دارند درباره نحوه انجام تعهداتی است که اروپا برای اجراییشدن برجام داشته، یعنی رسیدن منافع اقتصادی برجام به مردم ایران. زمانی که این گفتوگوها به نتیجه برسد جزئیات آن اعلام میشود.»
رئیس دستگاه دیپلماسی ایران در پاسخ به سوالی درباره منوطشدن کمکهای مالی فرانسه به آغاز گفتوگوهای منطقهای و توقف کاهش تعهدات از سوی ایران تاکید کرد: «بحثی که ما داریم کمک نیست. کشورهای اروپایی تعهداتی را در قالب برجام دارند که باید انجام دهند. ایران همواره اعلام کرده وقتی ما در چارچوب بند ۳۶ برجام شروع به کاهش تعهدات کردیم، اعلام کردیم درصورتی که طرف مقابل تعهداتش را انجام دهد، اقدامات ما بازگشتپذیر است. این موضعی است که ما کماکان داریم و دربارهاش بحث میکنیم.»
ظریف در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنیبر اینکه آیا بحث سفر مکرون به تهران مطرح است یا خیر، گفت: «خیر، سفر آقای مکرون به تهران ماهها و سالهاست که مطرح است و از سوی رئیسجمهور دعوت شدهاند ولی این روزها بحث جدیدی برای سفر مکرون مطرح نبوده است.»