روزنامه آفتاب یزد
1398/08/18
گام چهارم گام جدی
آفتاب یزد- گروه سیاسی: ایران در یک منازعه گفتمانی با آمریکا بعد از روی کار آمدن ترامپ و خروجش از برجام روبه روست. برجام به یک تنازع حیثیتی برای اروپاییها تبدیل شده که بر پا نگاه داشتن آن بیش از هر چیز تلاشی برای حفظ یک خاطره مثبت از مذاکراتی دوازده ساله است که به عنوان میراث دیپلماسی جهان از آن یاد میشد.اما سرنوشت آنگونه است که با خروج آمریکا از برجام زمینههایی ایجاد شد که ایران به
یک رو دررویی در قالب توافق هستهای روی آورد و بعد از ناامیدی از اقدامات اروپا، گام به گام کاهش تعهدات برجامیاش را بردارد.
و اینک گام چهارم کاهش تعهدات هستهای ایران.
رئیسجمهور حسن روحانی صبح سهشنبه (۱۴آبان) بود که طی سخنرانی خود در مراسم افتتاح رسمی کارخانه نوآوری آزادی، ضمن اعلام گام چهارم کاهش تعهدات برجامی ایران، جزئیاتی از این تصمیم را ارائه کرد. او از تزریق گاز به 1044 سانتریفیوژ در فردو سخن گفت. روحانی اعلام کرد که طبق برجام ۱۰۴۴ سانتریفیوژ در فردو داریم که قرار بود آنها بچرخند اما به آنها گاز تزریق نکنیم ولی اکنون گازدهی را در فردو آغاز میکنیم. ما حساسیتهای طرف مقابل را میدانیم و همچنین میدانیم که ممکن است آنها سروصدا کنند اما هر وقت آنها به تعهدات خود عمل کردند این گام ما قابل بازگشت خواهد بود.
علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی هم در سخنانی درباره غنی سازی ۲۰ درصدی گفت: ما قبلا در سایت فردو غنیسازی تا غنای ۵ درصدی و ۲۰ درصدی را انجام دادهایم. اکنون به اندازه کافی اورانیوم غنی شده تا ۲۰ درصد را در اختیار داریم اما اگر ذخیرهمان تمام شود طبق برجام میتوانیم آن را تولید کنیم. ما مراتب را در نامهای به آژانس اطلاع دادهایم.
بهروز کمالوندی سخنگوی انرژی اتمی هم گفت: حدود ساعت ۱۰ تا ۱۱ صبح شنبه (امروز) به سطح غنی سازی ۴ و نیم درصد و به حد پایدار میرسیم.
کمالوندی افزود: در حوزه غنی سازی، روزهای سهشنبه و دوشنبه هفته جاری و روز قبل از آن به ۸ هزار و ۶۰۰ سو ظرفیت تولید دست یافتیم و با ۹۰۰ سو که در فردو به این ظرفیت اضافه میشود به ۹ هزار و ۵۰۰ سو خواهیم رسید که این در حدود ظرفیت پیش از برجام که حداکثر ۱۱ هزار سو بود، است. دراین باره ظریف وزیر خارجه ایران هم خطاب به اروپا اظهار داشته است: به تعهدات پایبند بمانید، ما هم از اقدامات خود برمیگردیم.
>واکنش خارجیها
اما در طی برداشته شدن گام چهارم کاهش تعهدات هستهای توسط ایران واکنشهای مختلفی را از سوی برخی کشورها نیز شاهد بودیم.
هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان بدون اینکه اشارهای به عدم پایبندی اروپاییها به مفاد برجام داشته باشد گام چهارم کاهش تعهدات ایران را در تضاد با توافق هستهای دانست و از ایران خواست تا پایبندی کامل به تعهدات برجامی خود را از سربگیرد. او گفت: این گام با تعهدات ایران ذیل توافق هستهای در تضاد است. ایران با این کار توافق هستهای را در خطر قرار میدهد.
در همین راستا آنکلامرکل صدراعظم آلمان نیز گفت که اروپا هنوز نمیداند چه واکنشی باید به آغاز گام چهارم کاهش تعهدات برجامی ایران نشان دهد. اما هر قدمی که تهران برمیدارد، اوضاع را سختتر میکند.
فرانسه هم که در اجرای تعهدات اروپاییها ناکام بوده است گام جدید ایران را خلاف توافق وین دانست. مکرون رئیس جمهور این کشور، گام چهارم کاهش تعهدات ایران را "تصمیمی آشکار" برای خروج از برجام خواند.
آن طور که ایسنا مینویسد او گفت: من فکر میکنم این اولین بار است که ایران به گونهای آشکار و بیپرده تصمیم گرفته است که از برجام خارج شود که این نشاندهنده یک تغییر موضع اساسی است.
دومینیک راب، وزیر امور خارجه انگلیس نیز مدعی شد گام چهارم کاهش تعهدات برجامی ایران، «تهدیدی علیه امنیت ملی انگلیس» است. او از ایران خواست تا به تعهدات خود پایبند بماند.
اتحادیه اروپا هم طی بیانیهای نسبت به تصمیم جدید ایران برای افزایش میزان غنیسازی خود ابراز نگرانی کرد و همچنین خواستار بازگشت کامل ایران به تعهداتش در توافق هستهای 2015 شد.
در همین راستا پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا با بیانیهای از تمامی کشورها خواست تا اقداماتی جدی را علیه ایران اتخاذ کنند.
او در اظهاراتی کاملا خصمانه مدعی شد: فعالیتهای حساس اشاعه هستهای ایران این نگرانی را ایجاد میکند که این کشور گزینه دستیابی سریع به سلاح هستهای بیابد.
دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا هم طبق معمول اینگونه مواقع این جمله تکراری را به کار برد: در حال بررسی این موضوع هستیم. ببینیم چه میشود.
بنیامین نتانیاهو نیز ادعا کرد: با توجه به تلاشهای ایران برای توسعه پروژه تسلیحات هستهای خود و غنیسازی اورانیوم برای تولید بمب هستهای، بار دیگر تکرار میکنم، هرگز به ایران اجازه توسعه سلاح هستهای را نخواهیم داد. این تنها برای امنیت و آینده خود ما نبوده و برای تامین آینده خاورمیانه و جهان است.
یوشیهیده سوگا، وزیر کابینه دولت ژاپن اما در واکنش به آغاز گام چهارم کاهش تعهدات برجامی ایران ضمن تاکید بر حفظ روابط خوب با ایران، گفت که توکیو تلاش خود را برای بهبود روابط ایران و آمریکا به کار خواهد بست.
درهمین رابطه سخنگوی کاخ کرملین نیز با ابراز نگرانی نسبت به گام چهارم ایران در راستای کاهش تعهدات برجامیاش تاکید کرد که نابودی توافق جامع هستهای هیچ نتیجه خوبی در بر ندارد.
دمیتری پسکوف گفت: روسیه نگرانیهای تهران نسبت به تحریمها را درک میکند اما ما اقدام ایران (درخصوص برجام) را نیز نگران کننده میدانیم. ما خواهان حفظ توافق هستهای هستیم.
هرچند ریابکوف معاون وزیر امورخارجه روسیه با بیان اینکه گام جدید ایران برای کاهش اجرای تعهدات برجامیاش را درک میکند، گفت: این اقدام تهران تاثیری بر پروژه مشترک ایران و روسیه در فردو ندارد.
البته وزارت خارجه روسیه اعلام کرد که اقدام اخیر ایران مبنی بر کاهش تعهدات خود ذیل توافق جامع هستهای 2015 با قدرتهای جهانی هیچ تهدیدی را علیه نظام عدم اشاعه هستهای روا نمیدارد.
سخنگوی آژانس بینالمللی انرژی اتمی هم پس از آنکه سازمان انرژی اتمی کشورمان خبرداد گازدهی به سانتریفیوژهای تاسیسات فردو را آغاز کرده است، گفت: ما از اخبار رسانهها درباره فردو مطلع هستیم. بازرسان آژانس در محل هستند و هرگونه فعالیت مرتبط را به مقر آژانس بینالمللی انرژی اتمی در وین گزارش خواهند داد. سخنگوی آژانس بینالمللی انرژی اتمی گفت که آژانس انتقال گاز UF6 به تاسیسات فردو را تایید کرده است.
درهمین رابطه شورای حکام آژانس انرژی اتمی هم نشستی درباره ایران برگزار کرد.
دوجاریک، سخنگوی آنتونیو گوترش، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل هم در واکنش به آغاز گام چهارم کاهش تعهدات برجامی ایران گفت: ما از گازدهی ایران به سانتریفیوژهای تاسیسات فردو اطلاع داریم. سازمان ملل از تمامی طرفین میخواهد از توافق هستهای ۲۰۱۵ حمایت کنند که دستاوردی بزرگ در عدم اشاعه هستهای محسوب میشود و به حفظ صلح و امنیت منطقهای و بینالمللی کمک میکند.
>پروتکل الحاقی را اجرا نکنیم
با این حال مقامات ایرانی از برداشته شدن گام چهارم ایران استقبال کردهاند. در این بین کسانی مانند نقوی حسینی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی در گفتوگویی با ایسنا حتی این گامها را کافی نمیدانند. او میگوید: در راستای کاهش تعهدات برجامی پروتکل الحاقی را اجرا نکنیم.
وی با بیان اینکه گامهای ایران باید تاثیرگذاری بیشتری داشته باشد توضیح داد: از ابتدای برداشتن گام اول تاکید داشتند که هدف ما از کاهش تعهدات برجامی تاثیرگذاری بر روی رفتار طرف مقابل است تا آنها را وادار به انجام اقدامی کنیم. ما سه گام برداشتیم اما آنها نه تنها کاری نکردند که با صدور بیانیهای از ایران خواستند که این کارها را انجام ندهد؛ چون به باورشان این کارها به برجام لطمه میزند. این یعنی گامهای ما تاثیری بر روی غربیها نداشته و موثر نبوده است. کما این که ما معتقدیم از گام اول به بعد اقدامات ضعیفتر شده که باید گامها محکمتر برداشته شود.
نقوی حسینی با این پیشنهاد که ایران اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را لغو کند گفت: ما طبق برجام داوطلبانه پروتکل الحاقی را اجرا میکنیم. به همین دلیل پیشنهادم این است که در راستای کاهش تعهدات برجامی پروتکل الحاقی را اجرا نکنیم؛ چون ما عضو آن نیستیم و تنها داوطلبانه اجرا میکردیم.
اما آیا همانطور که نقوی حسینی میگوید این گامها، گامهای کوچکی است و باید گامهای بزرگتری را برای مجاب کردن اروپا به انجام تعهداتش برداشت؟ اساسا گام چهارم اروپا تا چه میزان جدیتر از گامهای پیشین است و میتواند اروپا را برای عمل به تعهداتش وادارسازد و آیا کاهش تعهدات برجامی راهکار مناسبی در راستای حفظ برجام است و یا برعکس، آن را به مخاطره خواهد انداخت؟
>بهانهای برای خروج
حسنهانی زاده کارشناس مسائل بینالملل با بیان اینکه گام برداشته شده چهارم، کاملا جدی است به آفتاب یزد میگوید: این موضوع نشان میدهد که ایران برای اتخاذ شیوههای فشار متقابل نسبت به بدعهدی کشورهای اروپایی صریح عمل میکند. به هرحال راهاندازی برخی از سانتریفیوژهای فردو و غنی سازی به حجم 4.5 درصد جزیی از راهکارهای فشار متقابل ایران است، اما اینکه اتحادیه اروپا در برابر این اقدام ایران واکنش مثبت نشان میدهد و تعامل خودش را بر اساس توافقنامه برجام انجام دهد، بعید به نظر میرسد. کشورهای اروپایی به دنبال این هستند که بهانهگیری کنند و از برجام خارج شوند به هرحال سه کشور فرانسه، انگلیس و آلمان به بهانههای مختلف در نهایت، ازبرجام خارج خواهند شد.
وی ادامه میدهد: برداشتن گام چهارم میتواند نشان دهد که ایران هیچ راهی به غیر از اتخاذ این گامها در برابر خودش ندارد بنابراین ممکن است که ایران گامهای بیشتری بردارد و این گامها منجر به آن شود که ایران به نقطه آغازین بازگردد و غنیسازی را به 20 درصد برساند.
این کارشناس تاکید میکند: اما قطعا این گامها تاثیری در سیاستهای کشورهای اروپایی انگلیس و فرانسه و آلمان نخواهد گذاشت. این سه کشور دنبال این هستند تا از برجام خارج شوند. البته با شیوههای ملایمتری نسبت به آمریکا خروج از برجام را انجام داده و به تحریمهای جدیدتری علیه ایران دست میزنند، به همین دلیل به نظر میرسد ایران چه گامهای خروج از برجام رابردارد و چه برندارد کشورهای اروپایی به تعهدات خودشان در برجام عمل نخواهند کرد.
برداشتن گام چهارم باعث شده تا برخی کشورها موضوع نقض برجام از سوی ایران را نیز مطرح کنند از همین رو از این کارشناس مسائل بینالملل میپرسیم که گام چهارم تا چه میزان میتواند همان بهانه خوب برای اروپا در صدد خروجشان از برجام باشد؟ وی پاسخ میدهد: به هر حال کشورهای اروپایی به تعهدات خودشان عمل نمیکنند. ایران اعلام کرده که اگر کشورهای اروپایی به تعهدات یازده گانه خود در برجام عمل بکند همان لحظه عملیات خودش را در کاهش تعهدات برجامی متوقف خواهد کردو به برجام بازمیگردد. بنابراین ایران همچنان آماده مدارا با کشورهای اروپایی است. اما کشورهای اروپایی تاکنون هیچ گامی برای آنکه حسن نیت خودشان را نشان دهند برنداشتهاند. بنابراین تنها راه منطقی این است که ایران فعالیت غنی سازی خودش را از سر بگیرد و هیچ انتظاری از سه کشور اروپایی نداشته باشد. سه کشور اروپایی هم حتی اگر ایران به تمام تعهدات خودش همانطور که در چند سال گذشته هم عمل کرد عمل کند، هیچ گونه اقدامی به سود ایران انجام نمیدهند. بنابراین ایران محکوم به این است که این گامها را بردارد.
هانیزاده درباره اینکه آیا گام چهارم آنقدر جدی هست که اتحادیه اروپا بخواهد خروجش را از برجام اعلام کند؟ میگوید: کشورهای اروپایی تا گام بعدی یعنی دی ماه منتظر خواهند بود ولی اگر گام پنجم ایران برداشته شود قطعا آنها با صدور قطعنامه مشترکی از برجام خارج خواهندشد. آنها سعی میکنند بعد از گام چهارم زمینه سازی خروج از برجام را انجام دهند و منتظر برداشتهشدن گامهای بعدی ایران باشند.
>دستاوردهای پیشین؟
مهدی مطهرنیا دیگر کارشناس مسائل بینالملل هم با بیان اینکه برجام یک پرچم طوفان زده است که پایههای آن سست شده به آفتاب یزد میگوید: اکنون که ایران گام چهارم را برداشته است باید پرسید که دستاوردهای پیشین در این گامها چه بوده است؟ آیا ایران با این گامهای متعدد توانسته است به اهداف خویش در جهت فشار به دیگر اعضای برجام چه اعضای غربی در اتحادیه اروپا و چه اعضای شرقی یعنی روسیه و چین دست یابد؟ اگر برداشتن این گامها موجب گامهای مطلوب له ایران بوده است این دستاوردها چیست و اگر نبوده است چرا این گامها برداشته میشود؟ آیا خروج ایران باید در دستور کار قرار بگیرد یا آنکه ایران میبایست بپذیرد باردیگر پای میز مذاکره بنشیند؟
وی ادامه میدهد: باید براین نکته تاکید کنیم اکنون که آمریکا با ایجاد فضای عملیاتی تضمین نقل و انتقال انرژی در منطقه خلیج فارس را کلید زده و اقدامات دیگری هم در منطقه انجام میدهد، آیا ایران میتواند امیدی به اروپا و دیگر طرفهای رقیب آمریکا درنظام بینالملل یعنی چین و روسیه داشته باشد؟ روسها و چینیها یا کشورهای بزرگ اتحادیه اروپا در بزنگاه تاریخ؛ میان ایران و آمریکا کدام یک را انتخاب میکنند؟ و در کدام مسیر گام برخواهند داشت؟ پاسخ به این پرسشها میتواند مشخص کند که آیا گام چهارم ایران یک گام موثر بوده است یا نه؟
>افزایش اصطکاک ایران و اروپا؟
مطهرنیا درباره اینکه تا چه اندازه گام چهارم ایران، اروپا را مجاب به همکاری با ایران میکند؟ پاسخ میدهد: در اینجا مجاب شدن اروپا مطرح نیست. اینکه بخواهیم بگوییم اروپا با این اعمال، مجاب به کاری خواهد شد یانه یک انحراف از معیار جدی است. اروپا نیازی به مجاب شدن ندارد، اروپا برجام را امضا کرده است. سخن از این است که اروپا نمیتواند در چارچوب فشاری که آمریکا بر اروپا وارد میکند با ایران در مسیر فراتحریمهای آمریکا همکاری کند. بنابراین باید این واقعیت را قبول کنیم که اروپا در عین حالی که خواهان همکاری با تهران در قالب برجام است توانایی رودرروی با آمریکا بر سر ایران را ندارد.
او درباره این سوال که کشورهای اروپایی اکنون در باره نقض برجام توسط ایران سخن میگویند آیا این نقض برجام به معنای خروج ایران از برجام برایشان تلقی میشود و به نوعی باعث خواهد شد تا آنها نیز از برجام خارج شوند؟ پاسخ میدهد: اروپا اعلام کرده است که اگر ایران گامی برای نقض برجام بردارد و اروپاییها این نقض را به طور رسمی اعلام کنند آن گام منجربه خروج اروپا از برجام خواهد شد و این به نوعی موفقیت آمریکا در ایجاد اجماع جهانی و یا حداقل اجماع جامعه غربی علیه تهران است که ترامپ آن را دنبال میکرد. اکنون پرسش این است که خروج از برجام میتواند برای ایران دستاوردی داشته باشد؟
مطهرنیا در پاسخ به این سوال که گام چهارم ایران تا چه اندازه جدی تر از سه گام دیگر بود گفت: مسئله این است که با این گام ایران زمینههای ایجاد فضای معنادار تری را برای دنبال کردن اهداف خود در جهت دستیابی به انرژی صلح آمیز هستهای در ابعاد فراتر از برجام به دست میآورد و اینچنین است که ما شاهد ایجاد شرایطی خواهیم بود که در آن اصطکاک میان ایران و اروپا افزایش پیدا خواهد کرد.
>عدم خروج یکباره یعنی؟
نکتهای که در پایان اما نباید به سادگی از آن گذشت اینکه امروز همان دلواپسانی هم که در مجلس به آتش زدن برجام دست زدند و از برجام به عنوان یک پیمان بد و ترکمانچای و یا عهدنامه گلستان و... یاد میکردند، دیگر ندایی مبنی برخروج یکباره از برجام سر نمیدهند، خروج بند بند ایران از برجام تنها میتواند بیانگر این مسئله باشد که نه فقط دولتمردان بلکه حتی دلواپسان هم خواهان حفظ برجام هستند اما چارهای جز خروج تدریجی از آن در شرایط فعلی وجود ندارد و آنچه ترامپ بیان کرده بود که برجام یک توافقنامه بد در ایالات متحده آمریکا به شمار میآید اکنون در عملکرد ایران در عدم خروج یکباره از برجام- حتی با نبود آمریکا در آن و عمل نکردن اروپا به وعدههایش- به نمایش درآمده است.
عراقچی: منافع ایران باید در برجام تامین شود
سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران در حاشیه کنفرانس عدم اشاعه هستهای در مسکو در پاسخ به خبرنگار اسپوتنیک که میپرسید "به نظر شما نتایج انتخابات رئیسجمهوری آمریکا در سال آینده چه تاثیری بر برجام خواهد داشت؟" گفت: این رویداد هیچ تاثیری بر برنامهریزیهای ما ندارد. عراقچی همچنین در خصوص گام بعدی ایران در صورت عمل نکردن کشورهای اروپایی به تعهداتشان گفت: ما بسته به تحولاتی که شکل خواهد گرفت، تصمیمگیری خواهیم کرد. هیچ تصمیمی را از الان نمیتوانیم اعلام کنیم. وی در پاسخ به این سوال که ایران چه انتظاری از طرفهای اروپایی یا آمریکایی خود دارد، عنوان کرد: منافع ایران باید در برجام تامین شود که مهمترین آن توانایی ایران در فروش نفت و دریافت درآمدهای ناشی از نفت از طریق بانکی خواهد بود. به گزارش ایسنا، کنفرانس بینالمللی عدم اشاعه ( انرژی هسته ای- خلع سلاح و عدم اشاعه) یکی از بزرگترین کنفرانسها با موضوع هستهای است که از تاریخ 16 لغایت 18 آبان ماه با حضور 40 کشور و 250 شخصیت بینالمللی در مسکو برگزار میشود. در این کنفرانس که نمایندگانی از سازمانهای بینالمللی IAEA،CTBTO، UNODA نیز حضور دارند موضوعاتی از قبیل کنترل تسلیحات بین روسیه و آمریکا- جنبههای مختلف برنامه جامع اقدام مشترک ( برجام) - تنشهای خاورمیانه - عدم پیشرفت در خلع سلاح هستهای کره شمالی و سایر موضوعات مرتبط مورد بحث و تبادل نظر قرار خواهد گرفت. عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر خارجه کشورمان روز شنبه در پنل اختصاصی با موضوع توافق هستهای ایران، آخرین وضعیت برجام را تشریح خواهد کرد.
پربازدیدترینهای روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
هول نشوید، مسکن ملی شامل هر کسی نمیشود!
آذری جهرمی هم سوتی داد هم پاسخ
در حالی که برخی دولتیها سرگرم آمارسازی هستند مردم ـ با طعنه و کنایه ـ از یکدیگر میپرسند وقتی مصوبات سفرهای قبلی به سرانجام نرسیده؛
گام چهارم گام جدی
معلم خشن
کارگاه در برابر کارگاه
استقبال و ابهام بازرگانان
آیا ایران در برابر زلزله مقاوم شده است؟
کنترل سونامی گوجه فرنگی با بزرگترین خرید حمایتی
لاریجانی نخواهیِ چپ و راست
وزیر جوان و اژدههای هفت سر فساد
بپذیریم که روی گسل زلزله قرار داریم
راهکار بهتری هم بود؟
سخنی با رئیس جمهور روحانی
بپذیریم که روی گسل زلزله قرار داریم
راهکار بهتری هم بود؟
لزوم نگهداری بهتر مجموعه پاسارگاد
وزیر جوان و اژدههای هفت سر فساد