روزنامه مردم سالاری
1398/09/04
خیال آسوده تهران در توسعه فعالیتهای اتمی
توافق هستهای ایران و ۱+۵ که با خروج آمریکا به ۱+۴ مبدل شد این روزها حال خوشی ندارد. وعدههای تکراری اروپا از یک سو و گامهای رو به عقب تهران از سوی دیگر، هر روز بیش از پیش این توافق را به لبه پرتگاه نزدیک میکند؛ شرایطی که بیش از هر عاملی، متاثر از تعهدگریزی طرف آمریکایی و برقراری مجدد تحریمها است.به گزارش ایرنا، با خروج آمریکا از برجام، چشمها به سمت اتحادیه اروپا به خصوص سه کشور اروپایی حاضر در توافق هستهای (تروئیکای آلمان، فرانسه و انگلیس) دوخته شد تا بلکه راهی برای نجات توافق بیابند. در این مدت بارها شاهد اتخاذ راهکارها و سازوکارهایی از جانب اتحادیه اروپا بوده ایم. به عنوان نمونه «سازوکار ویژه مالی» (SPV) که قرار بود تا اواسط آبان ماه پارسال و همزمان با دور دوم تحریمهای آمریکا وارد فاز اجرایی شود، پس از چند ماه تاخیر سرانجام جای خود را به «اینستکس» (INSTEX) داد؛ سازوکاری که ابتدا برای نخستین بار یازدهم بهمن ماه در بیانیه سه کشور عضو اتحادیه اروپا طی نشستی که در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل برگزار شده بود، انعکاس یافت اما هنوز وارد فاز اجرایی نشده است.
تهران نیز در مقابل، ناگزیر اقداماتی کاهنده بر پایه برخی بندهای مندرج در برجام انجام داده است. همین دو هفته پیش (۱۸ آبان) «بهروز کمالوندی» سخنگوی سازمان انرژی اتمی در نشستی خبری در محل تاسیسات غنیسازی شهید «مسعود علیمحمدی» (فردو) به تشریح آخرین اقدامات انجام شده در راستای اجرای گام چهارم کاهش تعهدات برجامی پرداخت. وی با بیان اینکه گام چهارم بنا به دستور رئیس جمهور برداشته شد که به ۱۰۴۴ سانتریفیوژ سایت فردو گاز تزریق شود، اظهار کرد: به تدریج ظرفیت غنی سازی در فردو طی روزهای آینده افزایش مییابد. با گازدهی سانتریفیوژها در فردو ظرفیت ۸ هزار و ۶۰۰ سویی به ۹ هزار و ۵۰۰ سو میرسد و نسبت به قبل از برجام فاصله زیادی نداریم.
اقدامات کاهنده ایران که در گامهای اول و دوم، ابتدا از سقف ۳۰۰ کیلو برای ذخایر اورانیوم غنی شده عبور کرد و سپس میزان غنای آن از ۳.۶۷ تعیین شده در برجام به ۴.۵ درصد افزایش یافت، در گام سوم با تحقیق و توسعه در زمینه سانتریفیوژهای جدید همراه بود. گام چهارم اما به تاسیسات فردو کشیده شد؛ تاسیساتی که بر پایه برجام هزار و ۴۴ ماشین سانتریفیوژ برای کارهای تحقیقاتی در تاسیسات هستهای در آن فعالیت داشت اما به این ماشینها گازدهی انجام نمیشد.
انتظاری که از تروئیکای اروپا در پیاده سازی برجام و پر کردن خلا حاصل از خروج آمریکا و فشارهای کاخ سفید وجود داشت، برآورده نشده است. به باور ناظران اگر اروپا سازوکارهایی که برای خنثی سازی تحریمهای آمریکا مشخص ساخته، اجرایی میکرد بیتردید فضای تحرک و بازیگری از ترامپ گرفته میشد.
در همین ارتباط بود که میانه فروردین ماه «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان در پیامی توئیتری از موضعگیریهای اروپاییها انتقاد کرد و نوشت: یک سال پس از لغو غیرقانونی برجام توسط آمریکا، اروپا نتوانسته است اراده ای سیاسی برای مقابله با تروریسم اقتصادی آمریکا جمع کند. حتی نه از طریق ایجاد یک کانال بانکی برای کمکهای بشردوستانه. به جای این کار، سه کشور اروپایی با اعمال فشار بر سازمان ملل متحد در مورد قابلیتهای دفاعی ما مشغول خشنود کردن دونالد ترامپ هستند.
از جمله تهدیداتی که متوجه اروپاییها است به مساله مهاجران و پناهجویان میتوان اشاره کرد. اتحادیه اروپا به دلیل نزدیکی به مناطق بحران زده خاورمیانه و شمال آفریقا در سالهای اخیر با سیل مهاجران و پناهجویان مواجه بوده است. ضمن اینکه افزایش تحرکات تروریستی از سالها پیش پهنه این منطقه را ناامن ساخته و صدای اعتراض شهروندان اروپایی را بلند کرده است. بنابراین در صورت نبود برجام و افزایش تنشها در منطقه، کمتر آمریکا و بیشتر اتحادیه اروپا است که از چنین وضعیتی آسیب خواهد دید.
مشکل رهبری در آمریکا و اسرائیل
برای اسرائیل شنیدن خبر نزدیک شدن ایران به بمب هستهای هیچزمانی خوشایند نیست، اما گامهای اخیر این کشور در افزایش سانتریفیوژها و غنیسازی اورانیوم از سوی تهران در زمان بسیار نامناسب و پرتنشی اعلام شده است. اسرائیل، هم در خانه و هم در واشگتن، واقعا بدون رهبری است. بنیامین نتانیاهو و دونالد ترامپ هر دو میان مسائل حقوقی و سیاسیای گرفتار شدهاند که توجه آنها را به طور کامل جلب کرده است. به نظر نمیرسد هیچ یک از آنها تمایل یا توانایی پاسخ کارآمد به چگونگی رویارویی با موقعیت کنونی ایران را داشته باشند. به گزارش دیپلماسی ایرانی به نقل از بلومبرگ، بسیاری از کارشناسان میگویند این تحولات تازه میتواند زمان لازم برای گریز هستهای را در اختیار ایران قرار دهد و در عرض یک سال این کشور را به جنگافزار هستهای برساند. این لزوما به آن معنا نیست که ایران آماده تولید بمب هستهای باشد. اسرائیل هم حفاظت نشده و آسیبپذیر نخواهد بود. این کشور بازدارندگی متعارف هوایی، زمینی و دریایی و همچنین قابلیتهای پیشرفته ضدموشکی خودش را دارد.
با این حال نه اسرائیل و نه آمریکا نمیتوانند از اقدامات ایران چشمپوشی کنند. تا همین اواخر چنین به نظر میرسید که صمیمیت و رابطه بین این دو رهبر اسرائیلی و امریکایی تضمینی است برای این که هیچ تهدیدی بدون کنترل و واکنش رها نشود اما اکنون این آروزیی پوچ به نظر میرسد.
نتانیاهو بیش از هر مشاور آمریکایی دیگر توانست ترامپ را برای خروج از برجام و اعمال دوباره تحریمها متقاعد کند. اما بسیاری از کارشناسان راهبردی اسرائیل به نتانیاهو هشدار دادند که اعتماد به ترامپ و خروج از برجام بیاحتیاطی است و بهتر است نتانیاهو توافق هستهای ایران را بپذیرد، چرا که این توافق دستکم درجهای از کنترل را روی برنامه هستهای ایران اعمال میکند. اکنون شاهدیم که تحریمها تاثیر مورد انتظار را نداشت و فقط ایرانیها را جسورتر کرد.
اگر ویژگی غیرقابل پیشبینی بودن ترامپ را بگیریم او هیچ خاصیت دیگری ندارد و چه بسا رویدادی باعث شود که او، همانطور که نتانیاهو آرزو دارد، ماشه یورش به برنامه هستهای ایران را بکشد. اما اکنون زمان و توجه ترامپ جای دیگری متمرکز است. اگر ایران واقعا کمتر از یک سال تا رسیدن به بمب هستهای زمان دارد، استفاده از نیروی نظامی (و دگرش نظام) ضروری خواهد بود. اما این گزینه در میان استیضاح و انتخابات، عملی و امکانپذیر نیست.
نتانیاهو نیز در شرایطی مشابه قرار دارد. او یک دهه قبل میلیاردها دلار پول و سرمایه سیاسی هزینه کرد تا برای یورش یکجانبه به تاسیسات هستهای ایران آماده باشد. این یورش در 2012 و زمانی امکانپذیر بود که سایتهای هستهای ایران استحکام کمتر و آسیبپذیری بیشتری داشتند. امروزه، بسیاری از استراتژیستهای اسرائیلی باور دارند که این یورش عملی نیست. حتی قصد انجام این کار هم به چراغ سبز واشنگتن و بمبهای سنگرشکن آمریکایی نیاز دارد. علاوه بر این، چنین عملیات جسورانه و خطرناکی که میتواند آتش جنگی گستردهتر را در منطقه بیافروزد، مستلزم جامعه ای است که پشت سر نخستوزیر، متحد و یکپارچه شده باشد.
حتی اگر نتانیاهو بار دیگر نخستوزیر اسرائیل شود جایگاه یک دهه قبلاش را به دست نخواهد آورد. هر آنچه نتانیاهو اکنون درباره اهمیت گسترش برنامه هستهای ایران بگوید به جاهطلبی او برای باقی ماندن در قدرت تعبیر خواهد شد. بهتر آنکه رویارویی با تهدید ایران – که احتمالا به معنای تلاش امریکا و اسرائیل برای دگرش حکومت در تهران است – به آینده و زمانی واگذار شود که رهبران واشنگتن و اورشلیم کمتر مصالحه جو باشند.
سایر اخبار این روزنامه
تبعات یک تصمیم
پاسخ تفصیلی گروه عظام
طرح استیضاح وزیر کشور کلید خورده است
تدارک کودتا علیه بی بی
خیال آسوده تهران در توسعه فعالیتهای اتمی
وزیر جهاد کشاورزی استعفا داده است
تصویب یک فوریت طرح پرداخت تمامی درآمد افزایش قیمت بنزین به مردم
روزهای سخت کتابفروشیهای اینترنتی
پافشاری معترضان بیروت بر انتخابات زودهنگام
قیمت بنزین و تورم افسار گسیخته