روزنامه ایران
1398/10/18
دریافتن «وقت» و دُرّ یافتن
سیدمحمد بهشتیصاحبنظر فرهنگی
به تهدید دونالد ترامپ درباره حمله به آثار فرهنگی ایران میتوان از جنبههای مختلف اندیشید؛ از جهت حماقتی که در این سخن نهفته است، یا خارج از عرف و قوانین بودن آن، یا نظایر این. اما نکتهای در این سخن وجود دارد که بد نیست بیشتر در آن تأمل کنیم. اگر ترامپ تهدید میکرد که پایگاههای نظامی را هدف قرار خواهم داد، معنیاش این بود که کشوری قصد کرده با کشور دیگر وارد نزاع نظامی شود و میتوانست این معنی را داشته باشد که با غیرنظامیان کاری ندارد. اگر ترامپ ایران را تهدید به هدف قرار دادن تأسیسات زیربنایی کرده بود، آنوقت معنیاش این بود که هدفش فقط فشار به دولت و حکومت نیست بلکه در این هماوردی قصد کرده که جامعه وسیعتری را تحت فشار اقتصادی قرار دهد و از این طریق به زانو درآورد. اما حالا که صحبت از اهداف فرهنگی کرده معنیاش چیست.
اهداف فرهنگی ارزش نظامی ندارد؛ یعنی اگر کشوری حمله کند و مثلاً موشکی در تختجمشید بیفتد و آنجا تخریب شود، بنیه نظامی ایران تهدید نمیشود و از سوی دیگر برای قوای مهاجم نیز پیروزی نظامی به حساب نمیآید. در اینصورت صدمه اقتصادی مهمی نیز به طرف منازع وارد نشده است؛ هرچند ترمیم خسارتهای وارده کمهزینه نیست ولی چیزی است که میتوان آن را به پس از جنگ نیز محول کرد. پس هدف قرار دادن امور فرهنگی در واقع نشانه گرفتن چه چیزی است و ارزش آنها به چیست. آثار تاریخی و فرهنگی به عبارتی شهادت به کیستی جامعه میدهد و کیستی هر جامعه بزرگترین سرمایه اوست. پس وقتی کسی میگوید میخواهم آثار فرهنگی را هدف قرار دهم، معنیاش این است که دشمن اصلی خود را کیستی آن جامعه تشخیص داده. تختجمشید ورای گرایشهای سیاسی هر ایرانی دلالت بر کیستی آنان دارد؛ یعنی فارغ از هزار و یک گرایش سیاسی که هر ایرانی میتواند ارادی انتخاب کند، آنچه در آن اراده و انتخابی وجود ندارد همین کیستی است. پس به اعتبار این کیستی، ایرانیان از وحدت و همگرایی برخوردارند. حالا جا دارد بپرسیم که مدافعین کیستی جامعه چه کسانی هستند؛ اگر به اهداف نظامی و اقتصادی کشوری حمله شود، باید با بنیه نظامی یا تدابیر اقتصادی از آن دفاع کرد، ولی وقتی کیستی جامعهای مورد هدف قرار میگیرد، این فرهیختگانند که سربازان این صحنه و مدافعان این حریم میشوند. در این معنی هر کسی به اعتبار بارقهای از فرهیختگی که در اوست، ملزم به اقدام میشود. عمل او، نه فعالیتی سیاسی یا نظامی، بلکه به رخ کشیدن همین کیستی است. در بیشتر موقعیتها، ملاحظات و مقتضیات بسیاری هست که این کیستی را در پرده برده و محجوب میکند. این تنها در بزنگاههایی است که جامعه به اعتبار کیستیاش قدعلم میکند و آن را آشکارا به رخ میکشد. آنچه دیروز اتفاق افتاد، یعنی تشییع پیکر سردار سلیمانی، یکی از آن معدود اوقاتی بود که این کیستی به نمایش درآمد. درست در چنین اوقاتی است که فرهیختگان باید به یاری این آشکارگی آیند.
در فرصت پیشرو، محتملترین عکسالعمل به اقدامات نابخردانه رئیسجمهوری امریکا، واکنش نظامی است. شک نیست که واکنش نظامی شجاعت و حتی قوای نظامی ما را به رخ خواهد کشید و ایبسا زخم ما را به لحاظ عاطفی تا حدودی التیام بخشد. ولی احتمالاً بیشترین بهره را از این موقعیت عاید ما نخواهد کرد. در مجال پیش رو ما فقط یک تیر داریم و البته هدفهای بسیاری پیش رویمان قرار دارد. ما باید بتوانیم در یک موقعیت همه آن چیزهایی را که فرصت بروزش همینجاست از خود نشان دهیم؛ یعنی هم زخم خود را التیام بخشیم، هم قائمیت به ذات خود را به رخ کشیم، هم صلحطلبی و تنفرمان از تحقیر را ابراز کنیم و هم تن ندادنمان به ظلم را گوشزد کنیم و در یک کلام باید بتوانیم به لحاظ فرهنگی یکجا و تمامقد عرضاندام کنیم. بهترین واکنش در برابر تهدید فرهنگی یقیناً عرضاندام هرچه بهتر فرهنگی است. پس میدان بیش از هرچیز دیگر، میدان جولان فرهیختگی است. از قضا تاریخ نیز گواهی داده که ایرانیان هر زمان که از موضع فرهنگ قدعلم کردند در نهایت اثراتی به مراتب شدیدتر و پردامنهتر از واکنشهای نظامی از خود به جا گذاشتند. ایرانیان با حربه فرهنگی، حتی میتوانند بدون انداختن رأیی در صندوق، در انتخابات ریاستجمهوری امریکا نیز ایفای نقش کنند؛ چنانکه پیش از این کردهاند. ایرانیان هر بار که میدان رقابت را فرهیختگی تعریف کردند، توانستند فرهیختگان و فرهیختگی جامعه رقیب را نیز به یاری طلبند و جبهه او را از پشت فتح کنند و عاقبت کامیاب شوند.
سایر اخبار این روزنامه
تماس تلفنی مکرون با روحانی
چشمهایی شبیه جهانآرا
برای موفقیت با کسی تعارف ندارم
غوغای کرمان
سوگ مضاعف
پنتاگون در لیست تروریستی قرار گرفت
امریکا منتظر پاسخ باشد
سرگیجه پنتاگون میان ماندن و رفتن
15 رهیافت از لایحه بودجه 99
توقف بعد از تخریب ساحل خلیج فارس!
گاز رکورد شکست
بازمانده از تحصیل در نبود مدرسه
باز نشر پستهای «سردار دلها» رمز پیروزی در اینستا گرام
سرّ جاودانگی یک سردار
دریافتن «وقت» و دُرّ یافتن
دونالد ترامپ قابل پیگرد است
جست وجوی صلح منطقهای فارغ از بحران دوجانبه