روزنامه ابتکار
1398/12/19
هوشنگ ظریف، استاد و نوازنده تار درگذشت خاموشی نوای تار «ظریف»
گروه فرهنگ و هنر – نوای تار استاد هوشنگ ظریف، نوازنده برجسته تار، ردیفدان و مدرس شنبه شب به علت ایست قلبی خاموش شد.آنهایی که صدای تار را دوست دارند و با لرزش هر سیمش روحشان به ارتعاش درمیآید، حتما هوشنگ ظریف را میشناسند؛ یکی از برجستهترین نوازندگان معاصر این ساز، ردیفدانی که در طول زندگیاش شاگردان بسیاری تربیت کرد که بعضی از آنها امروز نامی درخشان در پهنه موسیقی ایرانی است.
هوشنگ ظریف سال ۱۳۱۷ در تهران متولد شد. او از نوجوانی در هنرستان موسیقی ملی و هنرکده عالی موسیقی، فراگیری آموزش تار را نزد موسی معروفی و علی اکبر شهنازی شروع کرد. ظریف از سال ۱۳۳۷ در وزارت فرهنگ و هنر، سازمان پیشآهنگی ایران، سازمان خدمات اجتماعی کشور، هنرستان عالی موسیقی ملی، واحد موسیقی سازمان زرتشتیان ایران (فروهر)، هنرستانهای پسران و دختران، دانشگاههای موسیقی به تدریس موسیقی مشغول بود .
ظریف به عنوان تکنواز تار در ارکسترهای متعدد سازمان ملی وابسته به وزارت فرهنگ و هنر، گروه استاد فرامرز پایور، رادیو تلویزیون ملی ایران، ارکسترهای موسیقی سنتی وابسته به وزارت فرهنگ و هنر و..... حضور داشته و اجراهای متعددی با در کشورهای اروپایی و آسیایی از جمله آمریکا، شوروی، کانادا، ژاپن، فرانسه، انگلیس، آلمان غربی، ایتالیا، مصر، تونس، مراکش، الجزایر، هندوستان، پاکستان، ترکیه و تمام کشورهای اروپای به روی صحنه برده است.
بسیاری از کارشناسان او را در ردیف برجستهترین اساتید نوازندگی تار در ایران میدانند و این شناخت در موسیقی ایرانی، برآمده از سنتی تجربی است. استاد ظریف در اوایل دهه ۷۰ موفق به دریافت نشان درجه یک هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد که معادل مدرک دکترا است.
ظریف بیش از ۵٠ سال از عمرش را به آموزش موسیقی پرداخته است و رد پای پررنگی در تاریخ موسیقی ایران بر جای گذاشته و با بهرهگیری از محضر استادانی چون علیاکبرخان شهنازی، روحالله خالقی، موسی و جواد معروفی، چنان مهارتی در نواختن «تار» کسب کرد که شاگرداناش هر کدام چهرههای تارنوازی شدند که میتوان به چهرههایی چون حسین علیزاده، داریوش طلایی، ارشد طهماسبی و حمید متبسم اشاره کرد .همسر ظریف درباره علاقه بالای او به تدریس، گفت: او عاشق تدریس بود. کار ما موسیقی بود و در ارکسترها کار میکردیم. ولی عشق او این بود که سر کلاس پیش شاگردانش برود. او برای شاگردانش جان داد. اگر نیم ساعت کلاس داشت تمام آن مدت را با شاگردانش کار میکرد و از کارش نمیزد. او در عین خوش اخلاقی، جدی بود. متاسفانه به این بیماری مبتلا شد و چند سال اخیر دیگر نمیتوانست کار کند، وگرنه تا آخرین لحظه کار میکرد. در این اواخر افسردگی گرفت که بعد از مدتی به آلزایمر مبتلا شد.
او با نواختن سهتار و تنبک نیز آشنایی کامل داشت و برای تدوین متد نوازندگی تنبک با حسین تهرانی همکاری داشته و حاصل این همکاری، دو کتاب با عنوان «آموزش تنبک» به چاپ رسیده است و در تصحیح ردیفهای آوازی محمود کریمی استاد آواز ایران نیز کتابی با عنوان «ردیف آوازی موسیقی سنتی ایران» چاپ شده است.
ظریف، افسانه بود
حسین علیزاده که شاید برجستهترین شاگرد هوشنگ ظریف باشد، درباره شاگردی او گفته بود: «یکی از کسانی که من عاشقش هستم، هوشنگ ظریف است. از بچگی او را میشناختم. او هم معلم من بود و هم اینکه خانهاش نزدیک خانه ما بود. معلم سرود ما در دوره دبیرستان آقای ظریف بود. یادم میآید، شب عید که میشد، ظریف به ما رحم نمیکرد. 14 صفحه درس به ما میداد که باید آنها را تمرین میکردیم. موسیقی هم مثل بقیه رشتهها نبود که بشود دو روز آخر عید آن را انجام داد. باید تمرین میکردیم و ساز میزدیم وگرنه ظریف سرمان داد میزد. البته من یکی از شاگردان خوب او بودم. عید نوروز که میشد، من و داریوش طلایی دلمان برای ظریف تنگ میشد. ما عاشق استادمان بودیم. آن زمان، واژه استاد برای هیچ کسی استفاده نمیشد. ما ظریف را «آقا» صدا میکردیم. هرچند که او لیاقت لقب استاد را داشت، اما اجازه نداشتیم، همیشه از این مقام استفاده کنیم. هوشنگ ظریف شاگردان زیادی تربیت کرده است و من بهعنوان شاگرد او هزاران شاگرد داشتهام که اتفاقا آنها هم شاگرد دارند. این خودش یک لشکر است و ببینید که چه سرچشمهی خوبی دارد».
او در یادداشتی در سوگ استادش نیز نوشته است: «زندگی را به عاشقانش سپرد، و رقص انگشتانش در حرکتند تا از نغمههایش زندگی جاری بماند. عطر عشق، عطر زندگی را در وجودمان دمید تا عاشق بمانیم و از یادش شاد شویم. ظریف افسانه بود...»
سفر هوشنگ ظریف در آستانه روز پدر رمزی دارد
پیامهای تسلیت گوناگونی نیز از سوی مسئولان هنری منتشر شده است. سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با انتشار متنی درگذشت استاد هوشنگ ظریف هنرمند پیشکسوت عرصه موسیقی ایرانی را تسلیت گفت. در متن پیام تسلیت صالحی آمده است: «درگذشت استاد پیشکسوت موسیقی اصیل ایرانی مرحوم هوشنگ ظریف را به جامعه هنری کشور تسلیت میگویم. آن مرحوم که جایگاهی شایسته در هنر موسیقی سنتی داشت، با فروتنی و وقار مثالزدنی علاوه بر خلق آثار ماندگار، نقش موثری در تربیت شاگردان و انتقال این هنر ارزشمند به نسل امروز ایفا کرد. از خداوند متعال رحمت واسعه برای آن عزیز از دست رفته و صبر و بردباری برای بازماندگان محترم خواستارم.»
سید مجتبی حسینی، معاون امور هنری نیز برای درگذشت هوشنگ ظریف در یادداشتی نوشته است: «چه نغمه دلپذیری بود و چه قانعکننده، نه شعر و کلام میخواست و نه سازی به همراهی. مضرابهای متشخص و موقر، انگار میشد تماشایشان کرد، نواختنی اصالتِ توامان سلامت در آن آشکارا ...
من اما اینها را نمیدانستم، تنها شوری برآمده از استسقا و شوقی غریب به شنیدن آن اصفهان و دشتی میکشاندم. بارها و بارها و بارها ... نمیدانم چندین و چند بار آن کاست جلد سیاه را که چهره مردی متین در میانه داشت شنیدم. محو میشدم انگار در مضرابها، و هر بار مواجهه همان قدر تازگی داشت برایم که نوبت پیشین!
چقدر خوب بود که «کانون» برای حفظ و معرفی موسیقیِ درست آثارِ راست و حسابی را حمایت میکرد یا پدید میآورد با نگاهی به فردا... نام هوشنگ ظریف از آنجا آشنای من و همسالانم شد. آشنایی که بعدها ابعاد دیگری یافت. زوایایی از وجودی کار آگاه و خبره و ممتاز ...
ستایش استادی چون او را، شاید که مجربان و استادان موسیقی بگویند با این حال علاقهمند سادهای چون من میتواند از امتیاز «معلمی» او نکتهها بیاموزد.
در عالم هنر، به دلیل جذابیتهای نهفته در شیوهها و طرزها، به خاطر تعدد و تنوع سبکها و به دلیل کرشمه و لطایف وجودیِ استادان، هنرجو یا بخاطر علاقه به شیوهای، جذب استادی می شود و یا به خاطر جذابیت استادی، به فراگرفتنِ طرزی میپردازد از اینرو انگشت شمارند استادانی که شاگردانشان مشابهتهای گسترده به یکدیگر نداشته باشند. استادانی که شاگردان بزرگ بپرورند، در عین اینکه آنان مطابق یک الگو نباشند، بلکه موافق طبع و ویژگیهای خود قد برافرازند. ویژگی دشواری که بیش از هر نشانه دیگر موید سلطه و توانایی استاد است در «معلمی».
شش/هفت سال پیش به یاد استاد سیدحسین میرخانی چند سطری نوشتم و در آن نوشتم که او از آن جهت استاد استادان بود که در مکتبش هم غلامحسین امیرخانی بالید و هم رضا مافی برآمد و هم کیخسرو خروش راه خود یافت و هم شماری دیگر... گمان میکنم به روزگار ما، استاد ظریف نیز چنین بود.
بسا بزرگان و استادانِ تارِ امروز در مکتب او نکتهها آموختند اما نه تکرار استاد شدند و نه مکررکننده یک شیوه. استاد هوشنگ ظریف مرد آراسته و استوارِ موسیقی به لطف سازِ دلکش و آثاری درخشان در تاریخ موسیقی نقشی ارجمند دارد و بجاست که در شناخت چنین شخصیتی، نه تنها مضراب ها که قلمها به کار آید.
وقتی خبر سفر ابدی استاد را شنیدم آن نغمههای خوشش باز در من آویخت، آن سرمستی آلبوم «کانون» آن وقار و تمامی مضرابها و آن سلامت نفس. در دل گفتم این سفر در آستانه روز پدر رمزی دارد».
محمد الهیاری فومنی، مدیرکل دفتر موسیقی، نیز درگذشت استاد هوشنگ ظریف، موسیقیدان، مدرس و نوازنده پیشکسوت تار را تسلیت گفت. در متن پیام او چنین آمده است: «باز هم ارغنون هستی در تلالویی از مشیتهای خداوندی نغمهای غمگنانه سرداد و از هجرت هنرمند بزرگی همچون استاد هوشنگ ظریف موسیقیدان و نوازنده چیره دست تار از عالم خاک به افلاک خبر داد.
دانش گسترده، بینش عمیق و منش انسانی در کنار پنجه توانا و نوای دلنشین تار هوشنگ ظریف با تربیت چندین نسل، جمع دلداگان به استاد را در طول یک عمر فعالیت هنری افزود و فقدان وی، همه دوستان، شاگردان و ارادتمندان وی را به سوگ نشاند.
بیشک تاثیر هوشنگ ظریف در عرصه موسیقی انکارناپذیر است و نوای تار او هرگز از ذهن پاک نمیشود.
اینجانب با عرض تسلیت به خانواده آن مرحوم بالاخص همسر ارجمندشان سرکار خانم صالحی و جامعه هنری کشور و ارادتمندان ایشان از خداوند بزرگ علو درجات و حیات هنر معنوی آن هنرمند ارجمند را مسالت دارم.»
هوشنگ ظریف روز شنبه در ۸۱ سالگی به علت ایست قلبی درگذشت.
پربازدیدترینهای روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
هوشنگ ظریف، استاد و نوازنده تار درگذشت
خاموشی نوای تار «ظریف»
کورش الماسی
حاکمیت قانون و نه کارگزاران حاکم
برخی فعالان سیاسی از برگشت دوباره برجام توسط پایداریها به صحن مجلس خبر میدهند
چالشهای روحانی با یازدهمیها
ایجاد محدودیت در رفت و آمد مردم به دلیل شیوع کرونا چه مزایا و چالشهایی به دنبال دارد؟
سقف درآمد مشمول مالیات بنگاهها۲ برابر شد
بنگاه های کوچک زیر تیغ بحران
کرونا ویروس ومدیریت ایرلاین در زمان بحران بررسی شد
ایرلاین ها و چالش قیمت بلیت نوروزی
هشدار عضو ستاد مقابله با کرونا به تیمهای لیگ برتری
«ابتکار» دستگیری سه شاهزاده پرنفوذ عربستان توسط محمد بن سلمان را بررسی میکند
جنگ جدید قدرت در خاندان سلطنتی
جهان نمیتواند در برابر تروریسم اقتصادی آمریکا سکوت کند
علی شمخانی در دیدار با مقامات عراقی:
شمارش معکوس اخراج آمریکا از منطقه آغاز شده است
حجتالاسلام سیدرضا اکرمی:
جلب توجه اجتماعی با اعلام ابتلا به کرونا، اخلاقی و قابلقبول نیست
بودجه تاریخی ایران در قرنطینه !