روزنامه آفتاب یزد
1398/12/27
درگذشت اقتصاددان خاص
آفتاب یزد ـ رضا بردستانی: بین زبان شناسی و اقتصاد قطعاً رابطهای آنچنان خاص وجود ندارد. بین تئوریپردازیهای سیاسی و یک دانشمند علم اقتصاد نیز نمیتوان به این سادگیها رابطه برقرار کرد اما نام «نوآم چامسکی» من را به یادِ دکتر«فریبرز رئیس دانا» میانداخت! و حتماً میپرسید چرا؟!نوآم چامسکی، زبانشناس و تئوری پرداز مشهور آمریکایی کتابی دارد تحت عنوان: «Failed States» که در ایران این کتاب را با نام: «دولتهای فرومانده» میشناسند؛ کتابی که «اکرم پدرام نیا» آن را ترجمه کرده است در یک توضیح قابل تامل میخوانیم: «مترجم و ویراستاران خود را موظف میدانند از جناب آقای «دکتر فریبرز رئیس دانا» که معادل گویا و دقیق «فرومانده» را برای واژه ی«FAILED» پیشنهاد کردند، تشکر و قدردانی کنند؛ زیرا «دولتهای فرومانده» یعنی دولتهایی که به رغم قدرت بسیار، از اداره بهینه امور ناتوانند.»
فریبرز رئیسدانا متولد ۱۳۲۷ در تهران، استاد پیشین اقتصاد در دانشگاه و عضو کانون نویسندگان بود. او نویسنده بیش از ۱۵ جلد کتاب درباره مسائل اقتصادی و سیاسی بود.
> آنچه انتظارش نبود
خبر درگذشت دکتر فریبزر رئیس دانا بود!
زیدآبادی در «سوگنامه»ای برای درگشت فریبرز رئیس دانا مینویسد: «خداوند روان او را غرق آرامش گرداند. مردی بود پرشور و صریح، با کلامی رسا و قدرتمند... متفکری گرم و صمیمی و سازشناپذیر بود.
دکتر رئیس دانا انسانی بسیار دلسوز به خصوص نسبت به طبقات زحمتکش جامعه بود، طبعاً من با بخشی از راهحلهای او برای کمک به این طبقات میانهای نداشتم، اما هرگز صداقت و دلسوزی و شور و مهربانی او فراموشمان نخواهد شد.»
> مردی که درباره ی آدمها حرف میزد
نه نمودار و جدولهای بیروح!
مهرداد خدیر در عصر ایران مینویسد:« این که مثل اقتصاد خواندهها اسیر اعداد نشوی و به عکس از انسان و به تعبیر مصطفی ملکیان از «انسان گوشت و پوست و استخواندار» سخن بگویی از او یک شخصیت قابل احترام و حداقل جذاب برای رسانهها ساخته بود. مردی که درباره آدمها حرف میزد نه از توسعه و نرخ رشد و نمودار و جدولهای بیروح و بیگوشت و پوست و استخوان.»
خدیر ادامه میدهد:« دکتر رئیسدانا از آن چهرههای خاص بود که حتی مخالفان و منتقدان نیز به او احترام میگذاشتند و دست کم برایشان جذاب بود و مصاحبت و دیدار او در خاطره میماند. خوشپوش بود و کراوات میبست و زندگی مدرنی داشت اما لیبرال نبود و از حقوق کارگران میگفت. اقتصاددان بود اما نه تنها مانند باورداران به اقتصاد آزاد نمیاندیشید که از جدیترین و مشهورترین منتقدان سیاستهای تعدیل اقتصادی در دوران سازندگی و خصوصیسازیهای انجام شده به شمار میرفت.»
مهرداد خدیر در فرازی دیگر یادآور میشود:«مهمترین انتقاد او این بود که آزادسازی اقتصادی همان آزادی در اقتصاد و سیاست نیست و آنچه را که «انتقال منابع و سرمایهها به گروههای خاص» توصیف میکرد برنمیتافت و زبان به انتقاد میگشود؛ صریح و بیمجامله. رئیسدانا به معنی خاص کلمه چپ بود اما خود او مثل چپها زندگی نمیکرد و این ناشی از استفاده از امکاناتی بود که خود به دست آورده بود نه با رانت و وابستگی به قدرت.
معیار او برای ارزیابی دولتها هم بهایی بود که به سندیکاها و تشکلها میدادند و از این رو در حالی که منتقد جدی سیاستهای دولت هاشمی رفسنجانی بود از احمدینژاد هم دفاع نمیکرد و حتی معتقد بود دولت احمدینژاد راستترین دولت بود و از حسن روحانی انتقاد میکرد که میخواهد از او هم جلو بزند: «زمان احمدینژاد اتحادیههای کارگری بیشترین ضربه را خوردند. بیشترین واردات در دوران او انجام شد. سندیکاها در این دوره تعطیل شدند. نظارتها در این دوره برداشته شد و بیشترین خصوصیسازی در این زمان انجام شد و صندوق بینالمللی پول به خاطر خصوصیسازی از احمدینژاد تشکر کرد.»
از این استاد اقتصاد که در مدرسه اقتصاد و سیاسی لندن درس خوانده و درس داده بود یک بار سوال شد سرمایهداری را نفی میکند یا نه؟او در اینباره به «الشرق الاوسط» گفته بود: «سرمایهداری را نه یکسره میتوان نفی کرد نه یکسره پذیرفت. من از آن دسته آدمهای افراطی نیستم که یا عاشق بازار باشم یا عاشق استالین. من از عدالت اجتماعی صحبت میکنم. افراطی نباید فکر کرد. سرمایهداری ارزشهای فراوانی را هم ایجاد کرده و هنوز دارد
به وجود میآورد.»
> این همه پاساژ و مال و هایپر یعنی چه؟!
خیلیها همچنان این سوال مهم «دکتر رئیس دانا» را به یاد دارند که پرسیده بود: «درست کردن این همه پاساژ و مال و هایپرمارکت چه معنایی دارد؟ چه کسانی در این شرایط میتوانند از این مراکز خرید کنند؟» و این سوال یعنی؛ دغدغههای این دانشمند علم اقتصاد با خیلیهای دیگر، توفیری قابل بحث داشت.
> درگذشت ِ اقتصاددان ِ فرودستان
دکتر ناصر فکوهی استاد دانشگاه تهران به دنبال درگذشت دکتر فریبرز رئیس دانا (اقتصاددان) در قسمتهایی از یادداشت:«درگذشتِ اقتصاددانِ فرودستان» مینویسد: «فریبرز، به رغم آنکه یک روشنفکر تمام عیار بود، خصوصیت بسیار قابل تحسینی داشت و آن به دور بودنش از آنچه میتوان «مناسک خودنمایانه» روشنفکری دانست. هرچند همیشه شیک لباس میپوشید و کراوات میزد و هرگز او را بدون کراوات ندیده بودم، اما این شیکپوشی از نظر وی نوعی مقابله عملی و نظری با روندهای لومپنیسم اجتماعی بود که در جامعه ما اوج میگرفتند و البته نشان دادن گرایش خودش به غیرکنفورمیست بودن، اما نه هرگز یک ژست و ادای روشنفکرانه یا چیزی از این دست. دلیل این امر نیز کاملا روشن است: فریبرز در حرفزدن و گفتوگوها و خوشوبشهایی که با دوستان و نزدیکان و همکارانش داشت، همیشه شاد و سرزنده و صمیمی بود و کمترین نشانهای از تکبر و احساس غرور و خود بزرگ بینی نداشت.
رکگویی و شجاعتی که نه فقط در زبان بلکه در عمل و فعالیتهای اجتماعی و سیاسیاش از او مشاهده میشد، قابل تقدیر بود و به گمانم همین امر برای همیشه نامش را در تاریخ ایران معاصر زنده نگه خواهد داشت. زندگی او، پایفشاریاش بر اخلاقی زیستن، دوری جستن از فساد و تحمل هر فشار و مشکل و سختی – که بسیار بر او روا شد- برای آنکه به این اخلاق باور داشت، سوای آنکه چه نظری درباره این عقاید داشته باشیم، احترام برانگیز است.»
> یارانه؛ شوک درمانی یا توهم درمانی!؟
نظر او درباره «یارانههای نقدی» هم جالب بود. او در مورد طرح هدفمندی یارانهها با انتقاد از این سیاست گفته بود: «دولت آقای احمدینژاد از طریق شوک درمانی وارد نشده، از طریق توهّم درمانی وارد شده. یارانهها را در واقع و به تدریج و قطعه قطعه حذف کردهاند و حالا دارند به جای آنها مقداری پول به حساب مردم میریزند تا از توهّم پولی مردم محروم استفاده کنند.»
> فریبرز رئیس دانا خاص بود!
او در یک کلمه « خاص » بود؛ هم در پوشش، هم در گویش، نام او همواره همراه بود با عناوینی چون: «اقتصاددان»، «اقتصاددان برجسته»، «اقتصاددان برجسته ایرانی»، «اقتصاددان منتقد دولت» و اینها یعنی دکتر فریبرز رئیس دانا که در سن 71 سالگی در ایستگاه کرونا از قطار زندگی پیاده شد به معنای خاص کلمه«خاص» بود. خدایش رحمت کناد!
سایر اخبار این روزنامه
احتمال بسته شدن درب بهشتزهرا(س) وجود دارد
جزئیات انتشار کلیپ ساختگی بارش بادمجان
برنامههای بهبود پسا کرونایی اقتصاد چیست؟
کلاف سردرگم نخستوزیری عراق
سین سلامتی
در چهارشنبهسوری بحران را روی بحران سوار نکنید
کارگران و کارمندان در صورت ابتلا به کرونا میتوانند درخواست دیه کنند
ابراز ارادت حیرتانگیز جواد خیابانی به یک مداح
امیدبخشیهای رئیس جمهور برای عبور از کرونا و تاکید بر روال عادی با اظهارات و آمارهای وزارت بهداشت همخوانی ندارد
درگذشت اقتصاددان خاص
پارداوکس های دولت آقای روحانی!
شب های هجر را گذراندیم و زنده ایم...
سرت را بالا بگیر خانم معلم!
5 دلیل یک ترور ناجوانمردانه
سرت را بالا بگیر خانم معلم!
چرایی آمار کم مبتلایان روسی به کرونا