روزنامه ابتکار
1399/02/24
سهام عدالت، چالشها و فرصتها
محمد یوسفی آرامش - در کنار همه نگرانیهایی که به دلیل کرونا، کشور را فرا گرفته، این روزها دو چالش و بحث مهم اذهان عمومی و کارشناسان اقتصادی را به شدت درگیر خود کرده است. اولی انتظاری 15 ساله به نام سهام عدالت است و دیگری روند و شدت افزایشی نامعقول بورس ایران. صدمهای که ممکن است به دلیل عدم مدیریت درست از این دو چالش به اقتصاد کشور وارد شود، کمی از چالش خانمانسوز کرونا ندارد.15 سال پیش، دولت نهم، با شعار و هدف مقابله با فقر و تامین عدالت اجتماعی با توسل به اصل 44 قانون اساسی در پی خصوصیسازی بخشی از فعالیتهای اقتصادی ایران برآمد. بنا بر این طرح، بخشی از سهام شرکتهای دولتی معین به اقشار مختلف جامعه واگذار شد و امروز نزدیک به 46 میلیون نفر مالک و سهامدار 49 شرکت هستند که 36 شرکت آن بورسی و 13 شرکت آن غیربورسی هستند. سهام عدالت یکی از تصمیمات کلان اقتصادی جمهوری اسلامی در سالیان گذشته بوده است و همواره در هر دولتی اقدامات کلان وابسته به آن مورد انتقاد جدی قرار گرفته است. از ورود سرمایه آن به 13 شرکت غیربورسی گرفته تا پرداخت سود آن توسط رئیسجمهوری وقت پیش از انتخابات ریاستجمهوری 88 و همچنین دریافت مابهالتفاوت آن در یک برهه تاریخی و عدم آزادسازی آن پس از ده سال؛ تنها تعداد کمی از مطرحترین چالشهای رایج سهام عدالت بودهاند. درباره سهام عدالت و چالشهای گذشته آن میتوان دهها صفحه دیگر نوشت و این بحث طولانی در این یادداشت نمیگنجد.
اما امروز در سختترین دوره اقتصادی کشور، پس از موافقت رهبر جمهوری اسلامی، این سهام آزادسازی شده و قرار است تا ماههای آینده، معاملاتی شوند. اما درباره اثرگذاری این آزادسازی بر بورس و اقتصاد ایران حرف و حدیثها و موضعگیریهای مختلفی وجود دارد. عدهای از کارشناسان، آزادسازی سهام عدالت را یک اتفاق تاریخی میدانند که باعث رشد اقتصاد ایران میشود و بورس ایران را تبدیل به بزرگترین بورس جهان میکنند؛ دفاع آنها این است که بورس ایران در طول دو سال گذشته رشد قابل قبول و چشمگیری را ارائه داده است. این در حالی است که بورس ایران در طول 53 سال، حدود 500 هزار واحد رشد و در طی دو ماه گذشته رشدی 1 میلیون واحدی را تجربه میکند، اما سیاستگذاریهای اقتصادی آنقدر هم سطحی نیستند که تا این حد سادهلوحانه به آن بنگریم. این حجم رشد برای اقتصادی که به شدت از تحریم رنج میبرد، توان صادراتی نفت خود را از دست داده است و اقتصادش به دلیل کرونا فلج و ناکارآمد شده است؛ یک هشدار بزرگ است. در حالی که اکثریت بورسهای بزرگ دنیا سقوط کردهاند. چگونه کشوری مثل ایران میتواند چنین رشدی را تجربه کند؟ مگر نه آنکه با یک حباب جدی اقتصادی روبهرو هستیم. حبابی که مردم نگران را به امید از دست ندادن ارزش واحد پولشان با تبلیغات به بورس فرامیخواند؟ نگرانیها آنجا افزایش مییابد که حسن روحانی سال پیشرو را سالی مثبت ارزیابی میکند و اعلام میدارد که دولت تمامقد پشت مردم ایستاده است. دولت چگونه میتواند پشت مردم باشد؟ در صورت سقوط احتمالی بورس، دولت چگونه میتواند ضرر مالی مردم را تامین کند؟ در حالی که کسری بودجه گسترده کشور امروزه نقل محفل همه روزنامهها و خبرگزاریهای معتبر کشور است.
معتقدم رشد چشمگیر بورس در ماههای گذشته، هیجانی و بدون پشتوانه است. به قطع یقین بازار بورس با سودآوری مستقیم شرکتها در ارتباط است و کرونا این سودآوری را با یک چالش بزرگ روبهرو کرده است. از طرفی دیگر، به نقل از رئیس سازمان بورس بیش از 35 میلیون نفر از صاحبان سهام عدالت کد بورسی دریافت کردهاند و این عدد به علت وضعیت معیشتی سخت کشور بیشک افزایش پیدا خواهد کرد. این اتفاق درست به مانند این است که دولت برای 35 میلیون نفر بدون آموزش لازم، گواهینامه رانندگی صادر کند. با چه فاجعهای مواجه خواهیم شد؟ درست است که دو روش مستقیم و غیرمستقیم برای سهام عدالت تعریف شده است که طی آن عدهای میتوانند سهام عدالت خود را به صورت مستقیم کنترل نکنند، اما نکته اساسی این است که با توجه به مشکلات زیاد اقتصادی مردم، رغبت آنها به روش مستقیم به شدت بیشتر از روش غیرمستقیم خواهد داد. توصیه میشود در صورتی که مردم نیاز فوری به پول ندارند، روش غیرمستقیم را انتخاب کنند؛ چرا که با ورود 13 شرکت غیربورسی فعلی به بورس ایران، حداقل امیدها به سودآوری بیشتر خواهد بود.
هرچند با تصویب فروش مرحلهای سهام عدالت، قصد بر کنترل بازار شده است، اما عمیقا باور دارم که این طرح در برابر شور و هیجان بازار دوام نخواهد آورد. ضرر نهایی برای سهامداران خواهد بود؛ چرا که پیشبینی میشود پس از معاملاتی شدن سهام عدالت، به دلیل هجوم نیازمندان مالی برای عرضه، شاهد افت ارزش این سهام باشیم. البته که این تنها یک پیشبینی است و بسیاری از کارشناسان به صورتی جدی باور به رشد بورس ایران دارند و 490 هزار میلیارد تومان ارزش سهم بورسی این سهام را پشتوانه خود میدانند. نمیشود با یک بودجه نامشخص، با بیش از 6 میلیون بیکار و پیشبینی منفی 6 درصد رشد اقتصادی توسط صندوق بینالمللی پول و 35 میلیون سهامدار آموزش ندیده، چشمهایمان را ببندیم و بگوییم که اینها توطئه دشمن است و ما قدرتمند هستیم؛ بلکه باید واقعبین و صادق باشیم. سالها سیاستگذاریهای اشتباه اقتصادی هر روز وضعیت معیشتی را برای مردم سختتر میکند و احتمال آن میرود به مانند سالهای گذشته شاهد اعتراضات خیابانی گسترده باشیم. باید فکری اساسی کرد و کشور در وضعیتی نیست که با شعار و جملات مثبت بتوان اقتصاد آن را قدرتمند نگاه داشت! نگرانی خودم را نسبت به آینده اقتصاد و بورس ایران اعلام میکنم و به صورت جدی اعلام میکنم افرادی که بدون پشتوانه مردم را تشویق به سرمایهگذاریهای هیجانی میکنند، نسبت به مشکلات غیرقابل جبران ماههای آینده این مردم مسئول هستند.
پربازدیدترینهای روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
رهبر انقلاب: خسارت فقدان جوانان صمیمی پرتلاش بزرگ و سنگین است
تشییع با شکوه شهدای سانحه ناوچه کنارک
ژوبین صفاری
گسست با مردم زیر سایه پنهانکاری
در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت مطرح شد
کالاهای استراتژیک مطابق برنامهریزیها ذخیرهسازی شده است
«ابتکار» اثر سیاستهای دستوری بر بازار خودرو را بررسی کرد
ادای حل گرانی با حذف قیمت
مسئول پرداخت خسارت ۲۷ میلیارد تومانی به دولت انگلیس چه کسی است؟
پسلرزههای سفارتنوردی خودسرها برای بیتالمال
هدف اصلاحطلبان از تغییر چیست و چه مسیری را برای رسیدن به اهداف تعیین کردهاند
قدرت یا جامعه؛ دوگانگی اصلاحات
«ابتکار» از بازگشت محدودیتهای سختگیرانه به دلیل موج جدید شیوع کووید19 در خوزستان خبر میدهد
پزشکیان:
با نیایشهای شب قدر نباید در کشور قاچاق، رانت و رشوه وجود داشته باشد
مصطفی میرسلیم:
نامزد ریاست مجلس نباید هدفش ریاستجمهوری باشد
پزشکیان:
با نیایشهای شب قدر نباید در کشور قاچاق، رانت و رشوه وجود داشته باشد
در جلسه مجازی مطرح شد
تاکیدحزب اتحادملت برپرهیزازتقابل لفظی بانیروهاواحزاب جبهه اصلاحات
سهام عدالت، چالشها و فرصتها