صنعت ابریشم در سراشیبی سقوط!؟

نعیمه تیموری‪-‬ ابریشم به عنوان ظریف ترین، محکم ترین، پردوام‌ترین و پر جلا‌ترین نخ جهان از سابقه‌ای به قدمت تمدن بشری برخوردار بوده و ماده اولیه در صنایعی چون ترمه بافی‌، فرش و نخ تابی است. نوغانداری یا همان پرورش کرم ابریشم توت، یک فعالیت کشاورزی مشتمل بر دو بخش باغبانی (کشت و برداشت گیاه توت) و پرورش کرم ابریشم است. معمولی‌ترین گونه برای تولید ابریشم، کرم ابریشم با نام علمی Bombyx mori است.
مسئله مهم در پرورش کرم ابریشم تامین برگ درخت توت برای پرورش کرم‌ها است. در دوره پرورش کرم ها، چنانچه برگ‌های مورد نیاز به موقع تامین نشود، کرم‌ها ضعیف شده و قادر به تولید پیله سالم و درشت نخواهند شد. زمان لازم برای یک دوره پرورش، حدود ۴٠ تا ۴۵ روز است. از هر جعبه تخم نوغان حدود ۳۰ الی ۳۵ کیلو پیله‌تر به دست می‌آید که با قیمت تقریبی هر کیلو 70 هزار تومان به فروش می‌رسد. اگر چه در سطح پایین پرورش کرم ابریشم، شغل کامل نیست، اما افراد و به خصوص زنان روستایی می‌توانند طی چهل تا چهل و پنج روز با پرورش یک جعبه تخم نوغان، حداقل سه میلیون تومان درآمد کسب کنند تا کمک خرج خانواده شوند. اما این روزها وضعیت تولید ابریشم در ایران حال و روز خوبی ندارد و اگر برای حل این معضل چاره اندیشی نشود آینده‌ای تاریک برای تولید ابریشم پیش رو خواهیم داشت. ابریشم در کشور عمدتا به عنوان ماده خام برای تولید فرش‌های دستباف، به ویژه فرش ابریشمی و نیز ماده اولیه برخی از صنایع نساجی به کار می‌رود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد تولید ابریشم در سال‌های اخیر روند نزولی داشته است. از مهمترین دلایل افت این تولید می‌توان به کاهش نرخ تعرفه و افزایش واردات بدون نیازسنجی، ثبات نرخ ارز، عدم همخوانی قیمت تضمینی با قیمت تمام شده بر مبنای نرخ تورم سالانه اشاره کرد که در نهایت افزایش هزینه‌های تولید و به صرفه نبودن تولید ابریشم را به دنبال داشته است. افزایش شعب تولید تخم نوغان یکی از راهکارهایی است که پیشنهاد می‌گردد. سالیانه با تعداد زیادی فارغ التحصیل دانشگاهی در رشته حشره شناسی مواجه هستیم با اعطای تسهیلات و خرید تضمینی تخم نوغان می‌توان این فارغ التحصیلان را‌ ترغیب به فعالیت در این زمینه نمود تا علاوه بر اشتغال زایی، از تخصص خود در این مسیر بهره برند. البته این مسیر می‌تواند برای سایر افراد علاقه مند به فعالیت در این حوزه فراهم گردد.
باتوجه به اینکه تغذیه اصلی کرم ابریشم از برگ درخت توت است لذا افزایش سطح زیر کشت توتستان‌ها امری اجتناب ناگزیر است. هم چنین انجام تحقیقات در زمینه ممکن بودن جایگزینی تغذیه با محصولی قابل دسترس‌تر که بتواند ابریشم با همان کیفیت تغذیه را تولید کند نیز می‌تواند راهگشا باشد. پشتوانه علمی قوی و ارتقا سطح دانش فنی می‌تواند روزهای خوبی برای تولید ابریشم در ایران به دنبال داشته باشد.