روزنامه شرق
1400/01/28
سینما در اغما
سینما در اغما جواد طوسی- منتقد سینما مرور وضعیت اسفبار و بسیار متزلزل اکران فیلمهای ایرانی در سینماهای کشور در یک ماه اخیر که با سوتوکور بودن اغلب سینماها و بازوبستهشدن پیاپی آنها با توجه به وضعیت متغیر شهرها از نظر شیوع پرافتوخیز ویروس کرونا توأم بوده است، تصویر غبارگرفته و دگرگونشدهای از «سینما» و «فیلمدیدن» را به ما در این دوران غریب تحمیل میکند. اینجاست که «نوستالژی» در یک مقایسه تطبیقی و تاریخی مفهوم عینیاش را هرچه بیشتر به رخ میکشد. اگر بخش پررنگ و ماندگاری از سینما را در رؤیاپردازی و ثبت خاطرهها در مقاطع سنی مختلف بدانیم، با یادآوری گذشتهها و دورههایی که محیط سینما برای خودش ارج و قرب و تماشاچی فراوانی داشت، به مفاهیم واقعی واژگانی مانند «غم غربت»، «خوشبختی»، «حسرت» و «دل زندگی و نشاط» بیشتر ایمان میآوریم. خودم شخصا با درنظرگرفتن تجربههای زیستی و اجتماعیام و میزان همراهی و انس و الفت با سینما در دورههای مختلف سنی، در این یک سال اخیر مانند بسیاری از همنسلان «دهه 30» خود حالتی مات و مبهوت پیدا کردهام. هر چقدر بخواهیم در این آشفتهحالی با مخالفان سرسخت «نوستالژی» همصدا شویم و بگوییم متوقفشدن در «گذشته» و با فرهنگ زمانه خود را تطبیقندادن باعث مسخشدگی و انزوا و افسردگی مفرط میشود، باز انگار گریزی از این «گذشتهبازی»ها و مقایسه دورههای تبدیلشده به «خاطره» و «عاشقانهها» با این فصل کسالتبارِ خاموشی و دلمردگی نیست. ناخودآگاه به صرافت میافتی تا سقف و ظرفیت و میزان جولاندهی «جبر و اختیار» را در چنین اوضاع و احوالی که برخی پیشامدها بر سرت هوار میشود و تو در قبال تحمیل یکسری شرایط و تصمیمگیریها و سیاستگذاریها کاری از عهدهات ساخته نیست، بسنجی و البته به پاسخی قانعکننده دست نمییابی. هرچقدر بخواهیم با نگاهی منطقی و ارزیابی مرحلهبهمرحله این دوران سراسر حادثه و پرعذاب بپردازیم و رنگباختن برخی خاطرهها و سرگرمیها و مناسبات و سلوک اجتماعی و ابزار رسانهای را در سیر تاریخی و جابهجایی فرهنگها اجتنابناپذیر بدانیم، باز در محدوده اقلیمی جامعه خودمان با نوعی انفعال آشکار و بیبرنامگی در حوزههای فرهنگی و هنری که بدون «مخاطب» موضوعیت و محلی از اِعراب ندارند، مواجه میشویم. تجربه تلخ و هولناک شکلگیری و گسترش ویروس کرونا و سیکل فرسایشی بعدی آن را جوامع و کشورهای دیگر نیز داشتهاند و به راهحلهای مقطعی و درعینحال مؤثر و کارساز در راستای جلوگیری از آسیبپذیری زیاد رسانههایی مانند سینما و تئاتر و... رسیدهاند، تا ریزش مخاطب ابعاد گسترده و ضربهزننده پیدا نکند. برای نمونه، میتوان به تغییر شیوه اکران و کنترل حرفهای و ضابطهمند و سازماندهیشده «اکران آنلاین» (به گونهای که تکثیر سهلالوصول و زودهنگام فیلمها امکانپذیر نباشد) و نیز تقسیم کار درست در چرخه تولید و ساخت فیلم و سریال و توجه جدی و هوشمندانه و کارشناسانه به مضمون و محتوا و وجوه ساختاری و عنصر «جذابیت» و سازگاری با سلایق و نیازهای حسی و غریزی و فرهنگی مخاطب این دوران اشاره داشت. قاعدتا اینگونه برنامهریزیها و تمهیدات و موارد پیشنهادی بهموقع برای چنین شرایط اضطراریای، مستلزم وجود اهل فن و نیروهای کارآمد و آشنا به زبان رسانه در ابعاد و حوزههای گوناگون و همچنین تزریق بودجه کافی از منابع شفاف و بهدرستی تعریفشده است. براساس تجربهها و مشاهدات عینی کشورهای موفق در حیطه «سینما و تصویر و رسانه»، تردیدی نیست که موجودیت «بخش خصوصی» هویتمند و کاربلد و ریشهدار با پشتوانه مالی کافی میتواند به این اهداف و برنامهها و تاکتیکها و نقشه راه، جهتدهی صحیح و قابلیتهای اجرائی سریع و ثمربخش بدهد؛ اما در سرزمین گل و بلبل خودمان اوضاع در این حوزه آنقدر بیریخت و بدون برنامه و به امان خدا رهاشده است که گویی در یک اتفاق نظر میان اشخاص حقیقی و حقوقی و تشکیلات صنفی، مصلحت را در همین رکود غمانگیز و «ورشکستگی به تقصیر» میبینند. بله، هرازگاه فرد یا افرادی از تریبونهایشان، خودی نشان میدهند و گلایه و ابراز همدردی با اهالی سینما و صنوف میکنند و بعضا نسخههای تئوریک بیپشتوانه و بینتیجه میپیچند؛ ولی اتفاقی سازنده و جریانساز و روشنبینانه برای عبور از این شرایط بحرانی که ضایعات و تبعات جبرانناپذیر خودش را دارد، رخ نمیدهد و میبینیم که در همچنان روی پاشنه معیوبش میچرخد. اگر هم در سالهای اخیر اشخاص حقیقی و حقوقی وارد عرصه سرمایهگذاری تولید فیلم و سریال شبکه خانگی شدهاند یا بعد از مدتی منابع مالی آنها مشکوک و بودار و پروندهساز شدهاند یا مضامین و قصههای این آثار (بهویژه در شبکه سینمای خانگی) ضعیف و بسیار دور از رئالیسم این دوران و طبقهبندیهای عرفی آن بودهاند یا در نمایش واقعیتهای جاری و تیپها و طبقات مطرح جامعه معاصر نگاهی اغراقآمیز و افراطی داشتهاند. به هر تقدیر، با فرض تداوم این «وضعیت کُما» و «کرونایی» اقتضا میکند تا مدیران و سیاستگذاران فرهنگی ما از این انفعال بیرون بیایند و چارهای بیندیشند تا رسانههای کلاسیک و با قدمتی مانند «سینما» از این وضعیت جان سالم به در ببرند و خدای نکرده شاهد احتضار زودهنگامشان نباشیم.
سایر اخبار این روزنامه
رقابت هستهای قالیباف با دولت
اعتماد سیاسی یعنی دروغ ممنوع!
فرایند شورای نگهبان خیلی برایم مهم نبود
مراقبت شود مذاکره فرسایشی نشود
پشت پرده امضای سند همکاری ایران و چین چه بود؟
اصرار نمایندگان مجلس انکار شورای نگهبان
سامسونگ و الجی برمیگردند؟
تحلیلهای اصولگرایان از دلایل مشارکت پایین در انتخابات ۱۴۰۰
ایران یا بحرین؟ دادگاه تصمیم میگیرد!
آنجا كه مرگ هم دموکراتیک نیست
راه جدید فائزه هاشمی ؟
چه کسی در ابتدا آمار اشتباه داد؟
سینما در اغما
بازگشت ایران و آمریکا به برجام؟
اقتصاد ما و تهدید رویکرد متوهمانه
«شنبههای شرق» محصولی تازه با رویکردی تازه