روزنامه شرق
1396/03/21
مطالبات علمی از دولت دوازدهم
در ماههای حد فاصل انتخابات ریاستجمهوری 96 و تشکیل کابینه دولت دوازدهم هستیم. این فرصت مناسبی است که به مرور آنچه از رئیسجمهور محترم، جناب دکتر روحانی و دولت دوازدهم انتظار میرود، بپردازیم.1- جوانان و نیروهای تحصیلکرده ایرانی هم باید داخل کشور جذب شوند و هم امید به زندگی و احساس آزادی و امنیت برای این گروه روزبهروز بیشتر شود. در این صورت انگیزه بالاتری برای مقابله با مشکلات و ماندن در کشور خواهند داشت. در سالهای اخیر بخشی از مهمترین سرمایههای ملی ایران به دلیل تحصیل یا کار به کشورهای عمدتا صنعتی مهاجرت کردهاند. دولت یازدهم تلاش خوبی برای جذب بخشی از نخبگان از طریق بنیاد نخبگان، تشکیل و توسعه شرکتهای دانشبنیان و همچنین جذب فارغالتحصیلان ایرانی دانشگاههای برتر به داخل کرد که همه آن تلاشها مفیدند؛ ولی اولین سیاستگذاری راهبردی در جهتی باید باشد که اساسا روند مهاجرت کند شود و درنهایت شاهد مهاجرت معکوس داوطلبانه به داخل باشیم. تجربیات مثبت دو کشور درحالتوسعه در این زمینه در 15 سال گذشته برای ما بسیار قابل بهرهبرداری است: مالزی در آسیا (با توسعه عمدتا بر پایه فناوری) و شیلی در آمریکای جنوبی (با تلاش برای تبدیل به اولین کشور توسعهیافته آمریکای جنوبی، با هدفگذاری برای توسعه کشور بهعنوان «جامعه فرصتها»).
2- ارزیابی، بازنگری و روزآمدکردن نقشه راه علمی کشور به باور نگارنده در دولت دوازدهم ضروری است. خوشبختانه با تلاشهای انجامشده کشور ما دارای نقشه راه علمی (بهعنوان برنامه راهبردی کلان) است؛ ولی واقعیت آن است که باید دید که براساس اولویتهای کشور این نقشه موجود در شش سال اخیر چقدر دنبال شده و اساسا چقدر قابلیت عملیاتیشدن دارد؟ بخشهای مختلفی در نقشه ذکر شده که بیشتر آن را شبیه «فهرست آرزوها» میکند؛ درحالیکه «نقشه راه» باید شامل «اهداف سنجيده شده و مطالعهشده» باشد.
3- برای توسعه علم و فناوری نیازمند راهبردی شفاف و واقعبینانه هستیم. تشکیل معاونت علمی ریاستجمهوری در دولت نهم عملا به تشکیلات نسبتا موازی وزارت علوم (که براساس قانون تشکیل آن متولی توسعه علم و فناوری در کشور است) انجامید. در دولت یازدهم تلاش شد تا با تمرکز فعالیتهای مربوط به «فناوری» و همچنین «حمایت از نخبگان از طریق بنیاد نخبگان» در معاونت علمی، تفکیک وظایف با وزارت علوم صورت گیرد. این در حالی است که همچنان در اجرا بخشهای مختلفی از مدیریت علم و فناوری از نظر تشکیلاتی دچار ابهام است.
4- از نظر پرداختن به علوم پایه و کاربردی باید درباره تکلیف اهداف راهبردی توسعه ایران کامل مطالعه شود و واقعا «هدفهای راهبردی» و نه «آرزوها» در پژوهشهای کشور با محوریت حل مسائل کشور دنبال شود. تا این اهداف بر پایه مطالعات علمی (و نه سلیقه یا علاقه دانشمندان و یا گروهی از مدیران) شفاف نباشد، وضعیتی باری به هر جهت و عمل براساس صرفا وضعیت موجود ادامه خواهد یافت.
5- در برنامه ششم که از سوی دولت به صورت لایحه به مجلس شورای اسلامی ارائه شد، اولویتهایی محدود برای توسعه ذکر شده بود که گرچه قابل نقد هم بود؛ ولی حداقل متعدد نبود؛ ولی در آنچه مجلس مصوب کرد، تعداد بندها براساس درخواستهای نمایندگان مختلف بهعنوان اولویتها افزایش یافت و تاآنجاکه نگارنده دنبال کرد، نماینده دولت در هنگام تصویب برنامه از این اولویتهای متعدد گنجاندهشده ناراضی بود. بههرحال این مسئله باید به صورت واقعبینانه و با توجه به امکانات کشور مورد توجه و بازنگری قرار گیرد.
6- در دولت دوازدهم انتظار میرود که شاخص «نوآوری» در توسعه علم و فناوری، در پرورش دانشجو، در ردهبندی دانشگاهها و پژوهشگاهها در داخل و معرفی آنها در سطح بینالمللی بهعنوان یک شاخص جدی تلقی شود. کشور ما در رتبهبندیهای مربوط به نوآوری در جهان هنوز حضور ندارد و این در حالی است که با توجه به این مهم میتوانیم از قابلیتهای داخلی خود برای حل مسائل و توسعه پایدار کشور استفاده مطلوب کنیم.
7- شرایط بینالمللی کنونی و پیچیدگیهای آن چالشها و فرصتهایی را همزمان در دسترس ما قرار میدهد. دولت جدید آمریکا عملا از معاهده تغییرات اقلیمی پاریس (Cop21) پیروی نمیکند و «ترامپ» رئیسجمهور جدید آمریکا عملا مخالف موضوع تغییرات اقلیمی است. بودجههای پژوهشی را در این زمینه بسیار محدود و پژوهشگران حوزههای مربوطه را با مشکلات مختلفی مواجه کرده است. اکنون رویکرد اتحادیه اروپا (به طور مشخص رئیسجمهور جدید فرانسه) در جهت جذب دانشمندان آمریکایی است که در زمینه انرژیهای نو، نوآوری در زمینههای مرتبط با گازهای گلخانهای و گرمشدن زمین کار میکنند. رئیسجمهور و دولت دوازدهم باید به این تغییرات که در دنیای کنونی در سیاستگذاری علمی در حال وقوع است، توجه کنند و برای بهرهبرداري از آن برنامه مشخص داشته باشند.
8- بدنه مدیریتی و بوروکراتیک آموزش عالی و پژوهش و فناوری ایران باید با نیروهای جوانتر و متخصصان مستعد و مسلط به مدیریت در دولت دوازدهم نوسازی شود. معیار مهم در این زمینه به باور نگارنده تلاش برای بینالمللیکردن آموزشعالی و پژوهش در ایران و پرورش افراد در داخل کشور در تراز بینالمللی است. این فرایند به توسعه ایران کمک بسیار خواهد کرد.
9- برای سرمایهگذاری عملی در ایران توسعه همکاریهای بینالمللی میتواند بسیار راهگشا باشد. برای بهروزرسانی زیرساخت پژوهشی کشور که در بعضی موارد حدود سه دهه است که نوسازی و بهروزرسانی نشدهاند، نیازمند صرف هزینههای فراوان هستیم. نگارنده باور دارد که مشارکتهای بینالمللی میتواند کمک خوبی به سرمایهگذاری در جهت نوسازی زیرساخت علمی و پژوهشی و همچنین تجهیزات آزمایشگاهی و رصدی کشور کند.
پربازدیدترینهای روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
تحمل صلح بسيار دشوارتر از جنگيدن است
داعشيها زير ضرب
استقبال مشروط از طرح «دولت در سایه»
نیاز فوری به پژوهش درباره جریانهای تکفیری در کشور
مطالبات علمی از دولت دوازدهم
اختلاف؛ تيشه به ريشه اتحاد
فراخوان ملي معاون اول
دیدار شاعران و اهالی فرهنگ و ادب با مقام معظم رهبری
همهچیز درباره «بنیاد تعاون بسیج»
توافق آسمان و بویينگ در تهران
قاليباف دوباره به دولت حمله کرد
رئيسی در مناطق محروم هم رأي قاطع نداشت
نابرابري: مسئله ديروز امروز و فردا