علاج اعتیاد تحریمی امریکا؟!

دولت بایدن با توجه به بی‌ثمری رویکرد اعمال تحریم‌های یکجانبه که مشخصه بارز دولت ترامپ بوده، اکنون ادعای تغییر این سیاست را دارد. روزنامه امریکایی وال‌استریت‌ژورنال دو شنبه قبل نوشت که دولت بایدن در حال تغییر شیوه استفاده امریکا از تحریم‌های تنبیهی، با هدف جلوگیری از فشار‌های گسترده، ممانعت از خسارت اقتصادی ثانویه و اقدام مشترک با متحدان به جای یکجانبه‌گرایی است. یکی از مقامات آگاه امریکایی گفته که دولت بایدن تقریباً بررسی جامع و گسترده سیاست تحریم‌های امریکا را به اتمام رسانده و پیش‌بینی می‌شود تا اواخر تابستان خبر آن منتشر شود. هرچند هنوز جزئیاتی از این موضوع در دست نیست، مقامات دولت بایدن مدعی‌اند که در یک‌سری اقدامات، از جمله تعدیل برنامه‌ریزی شده تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، عناصر استراتژی جدید را لحاظ کرده‌اند. امریکا همواره از تحریم‌ها استفاده ابزاری کرده و در راستای اهداف سیاست خارجی خود بیشترین سابقه را در اعمال انواع تحریم‌های یکجانبه به منظور اعمال فشار و تضعیف دیگر کشور‌ها دارد. این تحریم‌ها به ویژه به بهانه مخالفت با سیاست‌ها و اقدامات واشنگتن انجام می‌شود. واشنگتن حتی در برهه حساس کنونی نیز که همه‌گیری ویروس کرونا، وضعیت وخیمی را برای بسیاری از کشور‌ها به لحاظ اقتصادی و بهداشتی رقم زده باز هم با شدت هر چه تمام‌تر رویکرد تحریمی خود را ادامه می‌دهد. امریکا در دوره ترامپ علاوه بر اعمال شدید‌ترین تحریم‌ها در طول تاریخ علیه ایران در چارچوب کارزار فشار حداکثری، تحریم‌های یکجانبه زیادی علیه کشور‌هایی مانند روسیه، چین، ونزوئلا، کوبا، سوریه و کره‌شمالی وضع کرد. این اقدامات در چارچوب رویکرد یکجانبه‌گرایی صورت گرفت که به ویژه در دوره زمامداری دونالد ترامپ سرلوحه سیاست خارجی امریکا قرار داشت. با این حال اثربخشی این تحریم‌ها به ویژه علیه ایران کاملاً مورد تردید قرار گرفت. در این چارچوب امریکا همچنین به استفاده ابزاری از دلار به منزله ارز عمده بین‌المللی به منظور اعمال فشار علیه دیگر کشور‌ها پرداخته و بار‌ها از وابستگی شرکت‌ها و بانک‌ها و سیستم مالی بین‌المللی به دلار به عنوان اهرمی برای واداشتن دیگر کشور‌ها برای پیروی از خواسته‌های واشنگتن یا ممانعت از آن‌ها در پیگیری سیاست‌ها و اقداماتی که مطلوب امریکا نیست، سوءاستفاده کرده است. این مسئله واکنش متقابل کشور‌های مخالف و حتی متحدان اروپایی واشنگتن را به دنبال داشته و موجب شکل‌گیری تدریجی اجماع جهانی درباره لزوم جلوگیری از ادامه استفاده ابزاری امریکا از دلار در راستای فشار‌های اقتصادی، تجاری و مالی علیه دیگر کشور‌ها به ویژه کشور‌های مخالف یا رقیب واشنگتن شده است. رویکرد تحریمی امریکا با ناکامی‌های بزرگی مواجه و در عین حال انتقادات زیادی از آن را در سطح جهانی موجب شده است. اکنون کارزاری جهانی و حتی در داخل امریکا برای وادار کردن امریکا به رفع تحریم‌های ظالمانه و غیرانسانی و یک‌طرفه امریکا علیه دیگر کشور‌ها به راه افتاده است. ۲۶ کشور جهان از جمله ایران، سوریه، روسیه، چین و عراق در اکتبر ۲۰۲۰ در بیانیه مشترکی با اعلام اینکه تحریم‌های اقتصادی یکجانبه و ظالمانه امریکا و برخی کشور‌های غربی علیه برخی کشور‌های مستقل جهان به مانع بزرگی برای مقابله با ویروس کرونا تبدیل شده است، خواستار پایان دادن به این وضعیت شدند. سیاست تحریمی امریکا حتی در موارد زیادی با منافع متحدان واشنگتن در تعارض قرار دارد که نمونه آن اصرار دولت امریکا بر تداوم تحریم‌ها علیه خط لوله گازی نورد استریم ۲ است که قرار است گاز روسیه را از طریق دریای بالتیک به آلمان برساند. این مسئله اعتراض شدید آلمان را به عنوان شریک اصلی این پروژه گازی به دنبال داشته است. اکنون دولت بایدن که به خوبی از تبعات منفی سیاست تحریم‌های یکجانبه آگاه است مدعی تجدیدنظر در این زمینه است، با این حال بایدن نه فقط سیاست‌های تحریمی دولت ترامپ را کاهش نداده، بلکه رویکرد تحریمی علیه روسیه و چین را تشدید کرده است.