روزنامه ابتکار
1400/12/08
آیا حمله روسیه به اوکراین میتواند سرآغاز تقابلی همهگیر در جهان باشد؟
جهان در خطر یک جنگ گستردهرئیس جمهوری سابق و معاون رئیس شورای امنیت فدراسیون روسیه، در پیامی گفت که روسیه دیگر نیازی به روابط دیپلماتیک با غرب ندارد. این صحبت ها نشان از آن دارد که تقابل بین غرب و شرق شاید شدت بیشتری بگیرد.
ابراهیم نکو، دبیر دوره نهم کمیسیون اقتصادی مجلس در پاسخ به این پرسش به اقتصاد ۲۴ گفت: پیش از بررسی آثار مخرب جنگ بر اقتصاد باید بگویم که متاسفانه هیزم جنگ جهانی سوم در سراسر جهان انباشته شده و برای آتش منتظر یک جرقه است. البته برخیها معتقدند که ما با جنگ جهانی سوم فاصله بسیاری داریم، اما من مخالف این نظر هستم. البته اینکه به طور حتمی اکنون این جنگ را تجربه کنیم جای تردید و بحث و بررسی دارد. به هر صورت جنگ میان روسیه و اوکراین جهان را در یک شوک فرو برده و وحشت ناشی از این جنگ هنوز خود را به طور کامل نشان نداده است. اما در میان این نگرانیها چند تحلیل و پیشبینی وجود دارد که باید مورد توجه قرار بگیرد. اولین پیشبینی این است که روسیه تصمیم دارد تعدادی از کشورها از جمله اوکراین را تحت حاکمیت غیرمستقیم خود در بیاورد و با گماشتن دست نشاندههای خود بر این کشورها به اهداف امپراطور مابانه خود برسد. تحلیل دیگر این است که روسیه بخواهد جنگ را ادامه بدهد و این جنگ با مقاومت اوکراین به یک جنگ فرسایشی تبدیل شود که در این شرایط ممکن است جنگ نظامی نهایتاً به یک جنگ اقتصادی پیچیده تبدیل شود که میتواند تمام کشورها را تحت تاثیر قرار بدهد.
آیا حمله به اوکراین باعث جنگ جهانی سوم میشود؟
جنگ اوکراین از نظر تاریخی شباهتهای غریبی با جنگ جهانی دوم دارد. اگرچه بهشکل رسمی تاریخ شروع جنگ دوم جهانی را اول سپتامبر ۱۹۳۹ یعنی روزی که آلمان نازی به خاک لهستان حمله کرده ذکر میکنند، اما در عمل، قوای متفقین به رهبری بریتانیا و با مشارکت حداقل شش کشور تا هشت ماه بدون اینکه اقدام نظامی مهمی انجام دهند تنها به محاصره اقتصادی آلمان پرداخت. چیزی شبیه آنچه الان آمریکاییها و اروپاییها علیه ولادیمیر پوتین انجام میدهند. از آن طرف ارتش نازی تهاجم به خاک لهستان را بهبهانه دفاع و حمایت از اقلیتهای آلمانیتبار آغاز کرد و پیش از آن بخشهایی از چکسلواکی و اتریش را به ادعاهایی مشابه بهخاک خود اضافه کرده بود. اقلیتهای آلمانی ساکن اتریش، چکسلواکی و لهستان در آن زمان وضعیتی مشابه اهالی کریمه، دونتسک و لوهانسک داشتهاند. ترکیب جمعیتی و اختلافات ارضی در آن سالها نهایتا باعث شعلهور شدن آتش جنگی شد که ۷۰ تا ۸۵ میلیون نفر قربانی برجای گذاشت. حالا دنیا باچشمانی نگران وقایع اوکراین را دنبال میکند و مدام از خودش میپرسد آیا جنگ در اوکراین میتواند به سایر نقاط دنیا سرایت کند و منجر به وقوع جنگ جهانی دوم شود؟
شباهت ماجرای شبه جزیره کریمه با واقعه سودت
یک سال پیش از شروع رسمی جنگ جهانی دوم، نازیها با تحریک اهالی سودت، موفق شدند این قسمت از خاک چکسلواکی را جدا کنند. سودت منطقهای کوهستانی در چکسلواکی آن زمان بود که سه میلیون جمعیت آلمانی داشت و پس از وقایع جنگ جهانی اول بر اساس معاهده ورسای بخشی از کشور چکسلواکی به حساب میآمد. ساکنان آلمانی این منطقه ادعا میکردند توسط دولت جدید مورد ظلم قرار میگیرند و نازیها بههمین بهانه دخالت خود در منطقه را آغاز کردند.
در ۲۹ مارس ۱۹۳۸ (نهم فروردین ۱۳۱۷) نماینده آلمانی سودت در مجلس چکسلواکی خواستار استقلال شد و همزمان آلمان نازی در مرز چکسلواکی دست به تحرکات نظامی زد. شش ماه بعد به میانجیگری ایتالیا و انگلستان کنفرانسی در شهر مونیخ برگزار شد تا مثلا با روشهای دیپلماتیک راهحلی برای مسئله پیدا شود با وجود اینکه نمایندهای از شوروی یا خود چسلواکی در کنفرانس حاضر نبود، در نهایت نویل چمبرلین، نخستوزیر وقت بریتانیا اعلام کرد با هیتلر به توافق رسیده است و سودت به آلمان هدیه داده شد. ۱۰ روز بعد از این واقعه ارتش نازی وارد چکسلواکی شد و سودت را اشغال کرد.
شباهت ماجرای لوهانسک و دونتسک با واقعه آنشلوس
یکسال و شش ماه پیش از شروع جنگ جهانی دوم واقعه آنشلوس رخ داد. براساس معاهده ورسای اتحاد آلمان نازی و اتریش منع شده بود، اما قدرت گرفتن نازیها در آلمان، دولت وقت اتریش را تحت فشار قرار داد و آنها بر اثر همین فشارها ناچار به استعفا شدند. با چراغ سبز دولت جدید که طرفدار آلمان بود، ارتش نازی قدم به خاک اتریش گذاشت. در تاریخ آمده پس از استقبال پرشور و تمام عیار مردم اتریش از هیتلر، دولت جدید اتریش بدون تصویب پارلمان، طرح الحاق کشور به آلمان نازی را پذیرفت.
اداره مناطق دونتسک و لوهانسک تحت عنوان جمهوریهای خودمختار پس از وقایع سال ۲۰۱۴ میلادی عموما برعهده دولتهای منطقهای و نیروهای شبهنظامی طرفدار روسیه انجام شده است. با وجود اینکه بیشتر جمعیت آنها اوکراینی هستند، اما ۷۵ درصد آنها به زبان روسی حرف میزنند. روز ششم آوریل ۲۰۱۴ هواداران روسیه در سه استان لوهانسک، دونتسک، و خارکیف اقدام به تصرف ساختمانهای دولتی کرده و خواستار برگزاری همهپرسی در مورد پیوستن این استانها به روسیه شدند. بیش از ۹۶ درصد رایدهندگان به خودمختاری لوهانسک رای دادند.
شباهت ماجرای اشغال لهستان با جنگ اوکراین
جنگ جهانی دوم با اعلان جنگ بریتانیا و فرانسه به آلمان نازی شروع شد. آلمانها در اول سپتامبر ۱۹۳۹ (۹ شهریور ۱۳۱۸) لشکرکشی به لهستان را شروع کرده بودند و بریتانیا و فرانسه خیلی سریع در دفاع از لهستان وارد جنگ با هیتلر شدند، اما دلیل اختلاف آلمان با لهستان چه بود؟ آلمان، اتریش و روسیه در سال ۱۷۹۵ سرزمینهای لهستان را بین خودشان تقسیم کردند و باعث شدند لهستان برای ۱۲۰ سال از روی نقشه دنیا محو شود.
پس از جنگ جهانی اول و براساس معاهده ورسای، لهستان مستقل دوباره احیا شد و اینبار آلمانیها به قرار گرفتن ناحیه صنعتی سیلزی در خاک لهستان اعتراض داشتند و ادعا میکردند دولت لهستان به آلمانیهای ساکن این نقطه ظلم میکند. اگر چه برخلاف سودت در چکسلواکی، این بار نتیجه همهپرسی برخلاف میل آلمانها رقم خورد، اما اقلیت آلمانی ساکن این نقطه حاضر به پذیرش حکومت لهستانیها نشدند. با افزایش فشار دولت لهستان و انتشار تصاویری از قتلعام آلمانی تبارها، هیتلر نهایتا به لهستان حمله نظامی کرد.
آیا یک تقابل گسترده در حد جنگ جهانی دوم در پیش است؟
آتش جنگ جهانی دوم پس از یورش آلمان به لهستان با دخالت بریتانیا و فرانسه شعلهور شد، اما پیش از آن وقایع متعددی در سایر نقاط دنیا رقم خورده بود که میتوانستند درباره وقوع جنگ گسترده هشدار دهند. مثلا یکسال و نیم پیش از آن، دنیا شاهد واقعه آنشلوس بود و چیزهایی مثل وقایع سودت و اشغال چکسلواکی را از سر گذرانده بود. اینها حوادثی بودند که آلمانها در دنیا رقم میزدند، اما اگر یک سپتامبر ۱۹۳۹ را بهعنوان تاریخ رسمی شروع جنگ در نظر بگیریم نمیتوان از تاثیر اشغال نظامی اتیوپی توسط ایتالیا در سال ۱۹۳۵، شروع جنگ داخلی اسپانیا در سال ۱۹۳۶، حمله ژاپن به چین در سال ۱۹۳۷ و حتی اختلافات مرزی ژاپن و شوروی در نیمه دوم دهه ۱۹۳۰ بهسادگی گذشت. در آن سالها ژاپنیهای مستقر در مانچوکوئو و نیروهای شوروی و جمهوری خلق مغولستان مدام با هم درگیر میشدند.
آلمان در همین سالها روی سودت (سودتلند) دست گذاشته بود و دولت بریتانیا خامدستانه تصور میکرد با امضای توافقنامه مونیخ میتواند آدولف هیتلر را آرام کند حتی نویل چمبرلین از رهبر نازیها قول گرفته بود با قبول الحاق منطقه سودت، در آینده ادعای ارضی جدید نداشته باشد. آلمان هم چنین قولی داده بود (احتمالا شبیه قولی که ولادیمیر پوتین همین اواخر درباره خویشتن داری در اوکراین به سران کشورهای غربی داده بود) ما خیلی زود توسط شیطان وسوسه شد و... این سلسله وقایع نهایتا تنها ظرف مدت پنج سال باعث شد کل دنیا وارد جنگی خانمانسوز شود و ۷۰ تا ۸۵ میلیون نفر جان خود را از دست بدهند.
فاصله شروع حمله آلمان به لهستان و اعلان جنگ متقابل فرانسه، بریتانیا، استرالیا و نیوزیلند به آلمان هم تنها ۴۸ ساعت بود. سه روز بعد آفریقای جنوبی و ۹ روز بعد کانادا به این اتحاد اضافه شدند، اما تمام این کشورها حداقل برای هشت ماه اقدام نظامی جدی علیه آلمان صورت ندادند و ترجیحشان این بود که با ایجاد محاصره دریایی علیه آلمان و افزایش هزینههای جنگ به این کشور ضربه اقتصادی (شکل تحریمهای اقتصادی الان آمریکا و اروپا علیه روسیه) وارد کنند. نازیها هم با استفاده از زیردریایی به رویارویی کشتیهای جنگی و تجاری متفقین پرداختند که از این واقعه با عنوان نبرد آتلانتیک یاد میشود.
پربازدیدترینهای روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
«ابتکار» وضعیت بازار مسکن در سال 1401 را بررسی کرد
مسکن در دوراهی رونق و رکود
پیمان مولوی
نیازمند جمهوری شایستهسالاری هستیم
دولت همچنان مصر به حذف یارانه ارزی است
کشمکش ادامه دار بر سر حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی
برخی نمایندگان به آنچه در وین می گذرد خوشبین نیستند
دلواپسان احیای برجام در مجلس
در نظر گرفتن اوکراین برای ناتو، غیر اخلاقی بود
بازی دوسر باخت کییف با کارت ناتو
آیا حمله روسیه به اوکراین میتواند سرآغاز تقابلی همهگیر در جهان باشد؟
رسانههای مختلف چگونه باید وقایعی مثل جنگ را پوشش دهند؟
خبر با بوی باروت و گلوله
در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا به ریاست رئیس جمهوری مطرح شد
حمله روسیه به اوکراین چه تاثیری بر مذاکرات وین دارد؟
از جنگ در کی یف تا مذاکره در وین
مخالفت با افزایش قیمت سیگار حاشیه ساز شد
جزئیات فروش و حفظ سهمیه جدید بنزین یارانهای
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس:
رسیدگی به طرح صیانت در صحن علنی از هجمه به مجلس و نظام جلوگیری می کند