روزنامه ابتکار
1400/12/08
رسانههای مختلف چگونه باید وقایعی مثل جنگ را پوشش دهند؟ خبر با بوی باروت و گلوله
فاطمه امینالرعایااین روزها تصاویر جنگ روسیه و اوکراین رسانهها و فضای مجازی را پر کرده است. بازارهای جهانی تحت تاثیر قرار گرفتهاند و سیاستمداران مدام بیانیههای مختلف صادر میکنند. در این میان افکار عمومی نیز در معرض بمباران خبری هستند. کسانی که نزدیک کشورهای درگیر زندگی میکنند، افرادی که فعالیتهای اقتصادی دارند یا حتی آنهایی که کسی را در شهرهای جنگزده میشناسند سردرگم هستند. در این میان بیش از هر زمان دیگری نقش خبرنگاران برای پوشش خبری وقایع پررنگ میشود. اما در چنین شرایطی که افراد عادی هم امکان مخابره خبر در لحظه را دارند، خبرنگاران و رسانهها چطور باید وقایع را به صورتی صحیح منتشر کنند؟
انسانها بهطور طبیعی همیشه با بحرانهای طبیعی و غیرطبیعی مواجهاند که این بحرانها میتوانند آسیبها و مخاطراتی را برای جامعه پدید بیاورند؛ بحرانهایی که مدیریت و نوع مواجهه با آنها نیازمند اقدامات متنوعی است. یکی از این اقدامات، نوع اطلاعرسانی و پوشش خبری است که اگر بر مبنای اصول حرفهای و با توجه به شرایط و اقتضائات باشد، تا حد زیادی میتواند در آرامش روانی جامعه موثر واقع شود و به تابآوری اجتماعی برای مقابله با بحرانها کمک کند.
چند وقتی بود که تنشها میان روسیه و اوکراین به بالاترین حد خود رسیده بود که در نهایت منجر به حمله نظامی روسیه به اوکراین شد. حالا تصاویر بمباران مناطق شهری و نظامی، ورود تانک به مناطق شهری و... فضای مجازی را پر کرده است. اما همه به دنبال اخبار موثقی هستند که توسط خبرنگاران منتشر شود تا کمی از ابهام فضای متشنج بکاهد. داوود صفایی، روزنامهنگار و مدرس ارتباطات در گفتوگو با «ابتکار» درباره اهمیت کار خبرنگاران در شرایط جنگی و پوشش وقایع میگوید: جنگهای مختلف، اهمیتهای متفاوتی برای رسانهها دارد. رسانه هم مخاطب و نیازهایش را میسنجد. بنابراین ممکن است رسانهای برای جنگی اهمیت زیادی قائل شود و برای دیگری خیر. یکی از دلایل اهمیت، نزدیکی جغرافیایی است. یعنی اگر جنگی در یک منطقه جنگ بگیرد، مخاطبان رسانههای کشورهای اطراف اهمیت زیادی به این اخبار میدهند. بنابراین جنگ فعلی برای مخاطبان اروپای شرقی اهمیت بیشتری دارد و بعد از آنها هم کشورهای غربی و اروپایی. اصولا این جنگ، جنگ اروپا است و برای آنها اهمیت زیادی دارد. بنابراین خبرنگاری وارد پوشش خبری این جنگ میشود که رسانهاش تشخیص بدهد که مخاطبانش به آن توجه بیشتری میکنند.
در چنین شرایطی برخی خبرنگاران به مناطق جنگی اعزام میشوند و برخی دیگر بر اساس اخبار مخابره شده به پوشش اتفاقات میپردازند. رسانههای کشورهای غیر درگیر در واقعه چگونه باید چنین اخباری را پوشش دهند؟ صفایی میگوید: یکی از مهمترین خبرنگارانی که جنگ را پوشش میدهند، خبرنگاران کشورهای درگیر جنگ هستند. این افراد میتوانند به صورت مقطعی به صورت منبع خبر مورد توجه قرار بگیرند و رسانههای دیگر با ارتباط با آنها از دادههایشان استفاده کنند. از سوی دیگر رسانههای کشورهای دیگر میتوانند با فرماندههای نظامی این کشورها ارتباط برقرار کنند و اینگونه از طریق آنها خبرنگارانشان را با پوشش لجستیکی و نظامی به منطقه جنگی اعزام کنند و در دو جبهه خبرنگار داشته باشند. گاهی خبرنگاران میتوانند با اتاق جنگها تماس بگیرند و پوشش خبری دسته اول داشته باشند. اما گاهی برعکس است و رسانههای یک کشور به صورت علنی یا غیرعلنی نسبت به یکی از طرفهای جنگ جبههگیری دارند و اصلا حاضر به پوشش خبرها از سوی دیگر نیستند.
اما در این میان با توجه به دسترسی افکار عمومی به رسانههای گوناگون در جهان، رعایت بیطرفی چقدر حائز اهمیت است؟ این استاد دانشگاه میگوید: گاهی رسانهها فعالیتی بینالمللی دارند و گاهی رسانهها در حوزه ملی به پوشش اخبار میپردازند. این ویژگی باعث میشود که رسانه دستور مار متفاوتی داشته باشد. رسانه بینالمللی که در رقابت با سایر رسانهها است و اخبارش به صورت مداوم در معرض ارزیابی و مقایسه است، کار سختی پیش رو دارد اما رسانهای که در سطح ملی اخبار را پوشش میدهد، رقابت کمتری را دارد. در رسانههای بینالمللی امروز نوعی واقعگرایی اهمیت بسیاری دارد. رسانه میداند اگر خطا کند یا به عمد رویکرد خاصی را پیش بگیرد ممکن است به لحاظ مخاطب آسیب بسیاری ببیند و حتی تجربهها نشان داده است که رسانهای مرجعیتش را از دست داده و رسانهای گمنام به شهرت رسیده است. بنابراین پوشش اخبار جنگ برای رسانهها هم یک نوع رقابت به وجود میآورد. نتایج این رقابت گاهی با شکست برای یک رسانه و پیروزی برای رسانه دیگر همراه خواهد بود.
امروزه با گسترش فضای مجازی و تکنولوژی هر شهروند هم به یک خبرنگار تبدیل میشود که میتواند در لحظه اخبار را پوشش دهد اما این پوشش گاهی ممکن است باعث ایجاد فضای مبهم شود. استفاده درست از این اخبار توسط خبرنگاران اهمیت ویژهای دارد. صفایی میگوید: شاید تا 10 سال پیش، این خبنرگاران حرفهای یا سازمانهای نظامی بودند که میتوانستند محتوای اخبار را شکل بدهند و تولید کنند اما حدودا از 10 سال پیش با گسترش تکنولوژی، ورود اینترنت و گوشیهای هوشمند گروهی جدید به تولیدکننده اخبار اضافه شدند. در این شرایط مدیا اهمیت ویژهای پیدا کرد. همچنین سرعت انتشار اخبار به لحظه رسید. امروز فیلمها بیشترین تاثیر را بر مخاطب عمومی میگذارند. امروز دنیای اخبار برای عموم مردم تصویری شده است، گرچه هنوز هم افراد تحصیل کرده یا افرادی که درگیر موضوعات اقتصادی هستند، به متن بیشتر توجه دارند. این اتفاق سبب شده که امروز یک شهروند معمولی تبدیل به خبرنگار شود و حتی فیلمی که یک شهروند معمولی تولید میکند، از نظر خبری ارزش بیشتری از فیلم تولید شده توسط یک خبرنگار حرفهای داشته باشد. چون خبرنگار حرفهای ممکن است در لحظه در مکان وقوع حادثه نباشد. بنابراین رسانههای بزرگ امروز گروهی دارند که به صورت مداوم شبکههای اجتماعی را رصد میکنند تا اگر فیلم با ارزشی منتشر شد سریعا آن را در رسانه خود نشر دهند و به این ترتیب فیلم یک شهروند معمولی به سرعت میتواند به یک خبر در مقیاس جهانی تبدیل شود و افراد بسیاری در سرتاسر دنیا آن را ببینند.
گاهی رسانههای گوناگون در دنیا برای پوشش چنین اخباری یک سو را انتخاب میکنند، اما افکار عمومی امروز با دسترسی به شبکههای اجتماعی به رسانههای گوناگونی مراجعه میکنند. آیا جهتگیری رسانهها در چنین اتفاقاتی میتواند سبب بیاعتمادی مخاطب به رسانه شود؟ صفایی میگوید: گاهی مخاطبان سوگیریهای رسانهها را نمیپذیرند. مخاطب جبهه میگیرد و نمیپسندد. سالهای سال است که دنیای تک رسانهای تمام شده و هزاران رسانه به وجود آمدهاند. ما امروز با بمباران اخبار روبهرو هستیم. طبیعتا مخاطب ممکن است سلیقه، نیاز یا جهتگیری خاصی داشته باشد. مخاطب به دنبال رسانهای میگردد که به نیازهای او پاسخ بدهد و حتی در جهت ارزشهای او تولید خبر کند. بنابراین رسانهاش را انتخاب میکند. این موضوع اصلا هم اتفاقی نیست و زمانبر است. افراد از رسانهای به رسانه دیگری کوچ میکنند. بنابراین افراد قبل از جنگ رسانهشان را انتخاب کردهاند و دیگر جهان را از منظر آن رسانه میبینند. پس این دو رابطه خودشان را دارند و فقط ممکن است پوشش خبری اتفاقات استثنایی در زمان جنگ باعث شود مخاطبان به صورت موقت از رسانهای کوچ کنند.
او در پایان میافزاید: به صورت کلی پوشش اخبار جنگ هزینه بسیاری دارد و هر رسانهای از پس آن برنمیآید. در نتیجه بیشتر رسانههای ملی سعی میکنند از رسانههای بینالمللی محتوا را به دست بیاورند و آن را بازنشر کنند اما با تماس و گفتوگو با تحلیلگران و مفسران محلی اقدام به تحلیل واقعه کنند.
پربازدیدترینهای روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
«ابتکار» وضعیت بازار مسکن در سال 1401 را بررسی کرد
مسکن در دوراهی رونق و رکود
پیمان مولوی
نیازمند جمهوری شایستهسالاری هستیم
دولت همچنان مصر به حذف یارانه ارزی است
کشمکش ادامه دار بر سر حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی
برخی نمایندگان به آنچه در وین می گذرد خوشبین نیستند
دلواپسان احیای برجام در مجلس
در نظر گرفتن اوکراین برای ناتو، غیر اخلاقی بود
بازی دوسر باخت کییف با کارت ناتو
آیا حمله روسیه به اوکراین میتواند سرآغاز تقابلی همهگیر در جهان باشد؟
رسانههای مختلف چگونه باید وقایعی مثل جنگ را پوشش دهند؟
خبر با بوی باروت و گلوله
در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا به ریاست رئیس جمهوری مطرح شد
حمله روسیه به اوکراین چه تاثیری بر مذاکرات وین دارد؟
از جنگ در کی یف تا مذاکره در وین
مخالفت با افزایش قیمت سیگار حاشیه ساز شد
جزئیات فروش و حفظ سهمیه جدید بنزین یارانهای
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس:
رسیدگی به طرح صیانت در صحن علنی از هجمه به مجلس و نظام جلوگیری می کند