گروه اقتصاد کلان: در شرایطی که طبق برنامه‌های توسعه باید سالیانه ۱۰۰ هزار واحد مسکونی، نوسازی شود طی سه سال گذشته در هر سال به کمتر از ۱۰ هزار واحد تسهیلات تعلق گرفته است. طبق ماده ۵۹ قانون برنامه ششم توسعه، وزارتخانه‌های راه و شهرسازی و کشور و شهرداری‌ها مکلفند در طول برنامه نسبت به احیا، بهسازی، نوسازی و مقاوم‌سازی و بازآفرینی سالانه حداقل ۲۷۰ محله در قالب مطالعات مصوب ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار اقدام نمایند. به گزارش «تجارت»، سهم شرکت بازآفرینی شهری از طرح احداث سالیانه یک میلیون واحد نهضت ملی مسکن ۱۵۰ هزار واحد است که بنا به گفته معاون وزیر راه و شهرسازی ۴۵ هزار واحد با پیشرفت میانگین ۵۰ درصد در مراحل اجرا به سر می‌برد؛ آمار مذکور نشان می‌دهد کمتر از یک سوم برنامه هدف‌گذاری شده در حال اجرا است. در راستای برنامه دولت سیزدهم مبنی بر ساخت سالیانه یک میلیون واحد مسکونی، نوسازی و بهسازی ۱۵۰ هزار واحد در مناطق ناکارآمد بر عهده شرکت بازآفرینی شهری ایران، وابسته به وزارت راه و شهرسازی قرار دارد. از این میزان نوسازی و بهسازی ۴۵ هزار واحد از ۱۵۰ هزار واحد در تعهد شرکت بازآفرینی شهری ایران در طرح نهضت ملی مسکن حال انجام است. آن‌طور که محمد آئینی ـ معاون وزیر راه و شهرسازی گفته است از ۴۵ هزار واحد مذکور بیش از ۲۰ هزار واحد دارای پیشرفت فیزیکی بالای ۹۰ درصد، ۵ هزار واحد پیشرفت فیزیکی بین ۶۰ تا ۹۰ درصد، یکهزار و ۵۰۰ واحد پیشرفت فیزیکی ۲۰ تا ۴۰ درصد، و ۱۵ هزار واحد بین ۱۰ تا ۲۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارند.

روند نوسازی و بهسازی واحدهای مسکونی
از طرف دیگر در راستای برنامه دولت سیزدهم مبنی بر ساخت سالیانه یک میلیون واحد مسکونی، نوسازی و بهسازی ۱۵۰ هزار واحد در مناطق ناکارآمد بر عهده شرکت بازآفرینی شهری ایران، وابسته به وزارت راه و شهرسازی قرار دارد. از این میزان نوسازی و بهسازی ۴۵ هزار واحد از ۱۵۰ هزار واحد در تعهد شرکت بازآفرینی شهری ایران در طرح نهضت ملی مسکن حال انجام است. آن‌طور که محمد آئینی ـ معاون وزیر راه و شهرسازی گفته است از ۴۵ هزار واحد مذکور بیش از ۲۰ هزار واحد دارای پیشرفت فیزیکی بالای ۹۰ درصد، ۵ هزار واحد پیشرفت فیزیکی بین ۶۰ تا ۹۰ درصد، یکهزار و ۵۰۰ واحد پیشرفت فیزیکی ۲۰ تا ۴۰ درصد، و ۱۵ هزار واحد بین ۱۰ تا ۲۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارند. مدیرعامل بانک مسکن از پرداخت ۲۷۰۰ میلیارد تومان تسهیلات نوسازی به ۲۸ هزار و ۴۰۳ واحد مسکونی از ابتدای سال ۱۳۹۸ تاکنون خبر داد. در واقع طی سه سال گذشته تقریبا در هر سال به ۹۴۰۰ واحد وام تعلق گرفته است. در حالی که هدف، نوسازی و بهسازی ۱۰۰ هزار واحد است.
به هر ترتیب محمود شایان ـ مدیرعامل بانک مسکن گفته است: تسهیلات نوسازی بافت فرسوده از ابتدای سال ۱۳۹۸ به ۵ هزار و ۷۵۷ پروژه با هدف نوسازی تعداد ۲۸ هزار و ۴۰۳ واحد مسکونی در محلات هدف بازآفرینی شهری، پرداخت شده است. شایان مبلغ قرارداد منعقد شده تسهیلات نوسازی مسکن در بافت فرسوده را ۲۷۰۰ میلیاردتومان برشمرد و افزود: تسهیلات نوسازی به بیش از ۲۸ هزار واحد مسکونی پرداخت شد. گفتنی است، هم اکنون بیش از ۱۴۰ هزار هکتار مساحت از سطح شهرها را بافت فرسوده، سکونتگاه‌های غیررسمی و بافت‌های تاریخی تشکیل می‌دهد که می‌تواند هدف بازآفرینی شهری قرار بگیرد. همچنین بر اساس بررسی‌های انجام شده بیش از ۲میلیون و ۶۰۰ هزار واحد ناپایدار در کشور وجود دارد که باید نوسازی و بهسازی شود و در برنامه شرکت بازآفرینی شهری ایران برای نوسازی قرار دارد. آخرین برآوردها از وجود ۱۶۱ هزار هکتار بافت ناکارآمد شهری مصوب در کشور حکایت دارد که شامل بافت‌های میانی (فرسوده)، بافت‌های تاریخی و سکونتگاه‌های غیررسمی می‌شود. جمعیتی حدود ۲۱ میلیون نفر در این مناطق زندگی می‌کنند که عمدتا از کیفیت زندگی پایینی برخوردارند. بر اساس ماده ۱۷۱ قانون برنامه پنجم توسعه قرار بود سالیانه ۱۰ درصد از بافت‌های فرسوده نوسازی شود اما این هدف طی سال‌های اخیر آنطور که باید و شاید شکل اجرایی به خود نگرفته و با توجه به رشد شهرنشینی و مهاجرت، آمار مساحت بافت‌های ناکارآمد نیز بنا به اذعان کارشناسان و مسئولان افزایش یافته است. البته گفته می‌شود یکی از دلایل رشد آمار، نبود مطالعات کافی در دهه‌های گذشته بوده که در حاضر حاضر، تحقیقات و مطالعات در این محدوده‌ها افزایش یافته و طبیعتا آمار آن هم با رشد مواجه شده است. از دهه‌های گذشته به منظور ساماندهی وضعیت ساکنان بافت‌های ناکارآمد، ستاد ملی بازآفرینی پایدار با حضور نمایندگان ۲۰ وزارتخانه و دستگاه و به ریاست رییس‌جمهور تشکیل شده است. سند توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی نیز در سال‌های ۱۳۸۲ و ۱۳۹۳ به تصویب رسید که مقرر شده هر پنج سال یک بار بازنگری شود و هم‌اکنون توسط شرکت بازآفرینی شهری ایران با همکاری پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری جهاد دانشگاهی در حال تدوین است. در جلسه بررسی پیش‌نویس نهایی سند توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی که اخیرا برگزار شده، تمرکز بیش از حد سیاست‌ها و برنامه‌ها بر ابعاد کالبدی از مهمترین کاستی‌های دو سند قبلی عنوان شده است. بنا به گفته تدوین‌کنندگان سند، ساکنان این سکونتگاه‌ها با انواع محرومیت‌ها در بهداشت، آموزش، اشتغال، مسکن، تامین اجتماعی و غیره مواجه هستند که اقدامات کالبدی به تنهایی قادر به فراهم کردن ظرفیت‌های توسعه برای ساکنان نیست و تجربه نشان داده که در برخی مواقع منجر به اعیانی‌سازی شده و تشدید فقر در مکانی دیگر را به همراه دارد. وجود خلاء در سطوح استانی پروژه‌ها از دیگر کاستی‌های اسناد قبلی عنوان می‌شود. علی رغم تاکید سندهای سال ۱۳۸۲ و ۱۳۹۳ بر پیش‌نگری و پیش‌گیری، در عمل تمرکز برنامه‌ها و اقدامات بر درمان (ارتقاء وضع موجود) بوده است. این موضوع منجر به آن شده تا جریان شکل‌گیری و گسترش این سکونت‌گاه‌ها متوقف نشود و در برخی موارد تشدید کننده آن باشد. بنابراین بدون اتخاذ سیاست‌ها و چارچوب‌های عملیاتی پیش‌گیری و پیش‌نگری، مساله رفع نخواهد شد. مجید روستا ـ عضو هیات مدیره شرکت بازآفرینی شهری ایران گفته است: با توجه به روند رو به گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی و با این استدلال که راهبردها، سیاست‌ها و برنامه‌های اجرایی در این گونه سکونتگاه‌ها متفاوت است، تهیه و تصویب سندی ویژه برای سکونتگاه‌های غیررسمی ضروری بود.
گفته می‌شود یکی از موارد ضروری برای تسریع در روند اجرای زیرساخت‌های شهری به منظور نوسازی و بهسازی واحدها، واگذاری سند به ساکنان خانه‌های واقع در سکونتگاه‌های غیررسمی است که هم‌اکنون در دستور کار قرار دارد. محمد آیینی - مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران به قرار گرفتن موضوع اعطای سند به املاک فاقد سند با محوریت سکونتگاه‌های غیررسمی در قانون بودجه ۱۴۰۱ اشاره کرده و گفته است: تکمیل و افتتاح پروژه‌های مختلف و کلنگ‌زنی پروژه‌های جدید، تامین ۵۲۰۰ میلیارد تومان منابع برای پرداخت تسهیلات نوسازی، امضای تفاهم‌نامه با شهرداری تهران جهت ساخت ۱۳۰ هزار واحد در بافت‌های فرسوده تهران و امضای تفاهم‌نامه با صندوق سرمایه‌گذاری حرم‌های مطهر را از جمله توفیقات شرکت در ماه‌های پایانی سال ۱۴۰۰ بوده است.