تاثیر مذاکرات تهران بر تحولات خاورمیانه

مرتضی مکی تحلیلگر مسائل بین‌الملل  
 
یک بُعد از توجه محافل سیاسی-  خبری نشست سه‌جانبه ترکیه، ایران و روسیه در تهران مربوط به سفر آقای پوتین بعد از حمله روسیه به خاک اوکراین است که دومین سفر خارجی آقای پوتین است. ورود ایشان به تهران با توجه به مواضع سیاسی‌ای که ایران نسبت به غرب دارد و بن‌بستی هم که در برجام ایجاد شده، باعث جلب توجهات نسبت به این سفر و دیدارها با مقامات بلندپایه جمهوری اسلامی ایران شده است. سفر آقای اردوغان هم به عنوان یک عضو ناتو و کشوری که در تحولات سوریه نقش جدی دارد و تلاش دارد در تحولات اوکراین هم همکاری با روسیه و همکاری با اوکراین داشته باشد و با این همکاری‌های چندجانبه تلاش می‌کند از حداکثرفرصت‌هایی که پس از حمله روسیه به اوکراین در سطح منطقه و جهان ایجاد شده، استفاده کند. جمهوری اسلامی ایران یک شریک و همسایه مهم ترکیه است و از این جهت موضوع تنش‌ها و نگرانی‌هایی هم که میان ترکیه و ایران در خصوص سیاست‌های ترکیه در شمال سوریه بوده، حائز اهمیت است. در دیدارهای آقای پوتین و اردوغان با رهبر معظم انقلاب،سخنان صریح رهبری به آقای اردوغان درخصوص سیاست‌های ترکیه در شمال سوریه ، اهمیت بسیاری داشت. حمله روسیه به اوکراین و مواضعی که مطرح شد، در یک بستر زمانی صورت گرفته. دولت‌های غربی پس از سه دهه گسترش پیمان ناتو و آنهم با اسم صلح و امنیت و با هدف جدی مهار روسیه در مرزهایش به نقطه‌ای با روسیه رسیدند که روسیه حمله به اوکراین را اجتناب‌ناپذیر می‌دانست و این دیدگاهی است که روس‌ها مطرح می‌کنند. اما واکنش دولت‌های غربی نسبت به این اقدام روسیه باعث شد که شکاف و آن اختلاف نظر میان دولت‌های غربی از یکطرف و میان دولت‌های اروپایی و آمریکا پُر شود و همه کشورها به یک جمع‌بندی برسند که راهی جز مهار روسیه با اعمال سخت‌ترین تحریم‌های اقتصادی و سیاسی وجود ندارد. هرچند اقدام آنها تبعات گرانسنگی برای دولت‌های غربی و تورم بالا و افزایش کم سابقه قیمت انرژی را به دنبال داشته و دولت‌ها را در تنگنا قرار داده است. از طرفی آقای پوتین اعلام کرده که با راه‌اندازی خط نوراستریم 2 می‌تواند بخشی از نیازهای انرژی اروپا را تامین کند اما به نظر می‌رسد غربی‌ها در شرایطی قرار گرفته‌اند که نمی‌خواهند بازگشتی به عقب داشته باشند و به روسیه  امتیاز دهند. چراکه خرید گاز بیشتر از روسیه به معنی بازگشت دلارها و یوروهای بیشتری به این کشور است و می‌تواند توانایی و مقاومت روسیه در جنگ اوکراین را بالا ببرد و به گسترش جنگ هم کمک کند. اما پیرامون نشست سه‌جانبه‌ای که در چارچوب روند مذاکرات آستانه ایجاد شد، تحولات اوکراین نیز بر تحولات میدانی روسیه تاثیر گذاشته و حضور نظامی روسیه در سوریه در اولویت دوم آقای پوتین قرار گرفته است و تمام توجهات اکنون به اوکراین است و چگونگی مدیریت و به دنبال کردن اهدافی که پوتین از حمله به اوکراین دارد. خروج نیروهای روسیه از سوریه می‌تواند هم برای اسرائیلی‌ها فضای بازتری را برای تداوم حملاتشان به سوریه فراهم کند و از طرف دیگر دست دولت ترکیه را بازتر خواهد کرد تا بتواند حوزه نفوذ خود را در شمال سوریه گسترش دهد. هرچند در این نشست سه‌جانبه مهم‌ترین موضوعاتی که مورد بحث قرار گرفته اینکه تمامیت ارضی و حاکمیت سوریه باید حفظ شود و راه حل سیاسی بحران سوریه تنها در گرو مذاکرات سوری-  سوری است و روند آستانه در جهت تسهیل کردن مسیر گفت‌وگوهای سوری-  سوری در سوریه برای حل بحران در این کشور است. موضوع دیگر اطمینان خاطر دادن ترکیه مبنی بر مبارزه با تروریسم است. اینکه سه کشور تعهد دادند که تمام تلاش خود را در رابطه با مبارزه با تروریسم در سوریه انجام دهند. اما واقعیت این است که ترکیه از موضع مبارزه با تروریسم دارد بهره‌برداری سیاسی می‌کند. درست است که تهدیداتی از سوی کردها در شمال سوریه و عراق متوجه ترکیه است ولی این تهدیدها هم اکنون بیشتر از آنکه جدیت ترکیه در رابطه با مبارزه با تروریسم باشد، جدیت ترکیه در گسترش حوزه نفوذ خودش در منطقه و سوریه است. روزهای آینده مشخص خواهد کرد مذاکراتی که در تهران صورت گرفته تا چه حد آقای اردوغان را متعهد نگه می‌دارد که از حمله به شمال سوریه و پیشروی به سمت حلب خودداری کند. به نظر می‌رسد با توجه به روند تحولات در منطقه خاورمیانه، مذاکرات تهران طی روزها و ماه‌های آینده اهمیت توافقات و مذاکرات خودش را نشان خواهد داد و با توجه به اثرگذاری این مذاکرات در روند تحولات است که می‌توان به مهم بودن و تاثیرگذاری مذاکرات پی برد.