شروط ایران برای برگشت به قرارداد با ایرباس


گروه راه و مسکن: پس از به نتیجه رسیدن برجام قرارداد خرید ۲۰۰ هواپیمای نو با ۳ شرکت ایرباس، بوئینگ و ای‌تی‌آر بسته شد که فقط ۱۶ هواپیما به ایران تحویل داده شده است. از این تعداد هم نیمی از آنها به‌خاطر عدم تأمین قطعه از سوی شرکت سازنده زمینگیر شده‌اند. این آخرین خبری است که درباره سرنوشت هواپیماهای برجامی دولت گذشته در آذرماه سال گذشته منتشر شده است.
خرید هواپیمای نو تقریباً جزو اولین قراردادهای مالی پس از برجام بود. نوسازی ناوگان هوایی با توجه به فرسودگی بالای هواپیماهای کشور، از ضروریات رونق صنعت هوایی است و هیچ‌کس آن را انکار نمی‌کند؛ اما موضوع مهم چگونگی نوسازی است. سؤالی که مطرح می‌شود این است که نوسازی تعداد بیشتری هواپیما ضروری بود یا اینکه قرارداد خرید ۲۰۰ هواپیمای نو را ببندیم درحالی که شرکت‌ها تعهدی برای تحویل آن نداشته باشند؟ بعد از خروج امریکا از برجام ۳ شرکت طرف قرارداد براحتی از تعهدات خود چشم‌پوشی کردند و تنها ۱۳ هواپیمای ای‌تی‌آر و ۳ هواپیمای ایرباس در زمان ۲ سال به ایران تحویل داده شد که درباره نوع خرید هم انتقادهای زیادی مطرح است.
در مناسبات مالی جهانی خرید هواپیما به‌صورت اقساطی و از طریق فاینانس مرسوم است. در روش مالی فاینانس، برای مثال قرارداد خرید هواپیما به صورت اجاره به شرط تملیک است ‌یعنی اینکه شرکتی بین ایرلاین و کمپانی سازنده قرار می‌گیرد و این شرکت کل پول را به کمپانی سازنده هواپیما می‌دهد و به صورت اجاره به شرط تملیک هواپیماها به ایرلاین اجاره داده می‌شود و وقتی اقساط تمام شد مالکیت نهایی هواپیماها در اختیار ایرلاین قرار می‌گیرد. در زمان امضای قرارداد خرید هواپیما، در سال ۹۴، متولیان خرید اعلام کردند که قرارداد خرید به‌صورت نقدی نیست و این خرید از محل فاینانس تأمین می‌شود و اقساط فاینانس هم از طریق پول بلیت هواپیما پرداخت می‌شود.
از طرف دیگر می توان گفت که امروزه کارشناسان داخلی صنعت هوایی کشور، امکان انجام انواع تعمیرات و چک‌ها از صفر تا ۱۰۰ را روی هواپیماها دارند و تنها مشکل اصلی، نبود قطعه یا نبود آلیاژ و قطعات الکترونیکی مورد نیاز برای ساخت قطعه است. با این حال تکیه به توانمندی‌های داخلی نیز یکی دیگر از راهکارها است. درحال‌حاضر هواپیماهایی در داخل کشور هستند که بعضا به‌دلیل نداشتن یکسری از قطعات یا موتور قابلیت استفاده از آنها وجود ندارد اما با تزریق منابع مالی و سرمایه در گردشی که شرکت‌های هواپیمایی نیاز دارند می‌توان بخشی از هواپیماهای غیرفعال را به مدار پرواز بازگرداند. به گفته وی این راهکار، یک گزینه کوتاه‌مدت برای افزایش تعداد صندلی‌های ناوگان هوایی کشور خواهد بود.



حقیقت این است که وزارت راه و شهرسازی دولت گذشته در فرصت برجام با صدرمجوز اوفک (اداره کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه داری آمریکا) توانست وارد قرارداد مستقیم با سه شرکت قدر سازنده هواپیما از جمله ایرباس، بویینگ و ای تی آر شود. برای نوسازی ناوگان شرکت ایران‌ایر به عنوان ایرلاین حامل پرچم کشورمان قرارداد خرید هواپیماهای نو با این شرکت‌ها منعقد شد که این قراردادها برای خرید ۲۰۰ فروند هواپیما شامل ۱۰۰ فروند انواع ایرباس، ۸۰ فروند انواع بوئینگ و ۲۰ فروند ای تی آر ۷۲-۶۰۰ به امضا رسید. در مدت کوتاه فرصت برجام وزارت راه و شهرسازی توانست ۲ فروند ایرباس A۳۳۰-۲۰۰، یک فروند ایرباس A۳۲۱ و ۱۳ فروند ای تی آر وارد ناوگان ایران‌ایر (هما) کند. هر چند مجوز اوفک تا 2020 اعتبار داشت و تیم مذاکرکننده در وزارت راه و شهرسازی در حال تامین منابع مالی و تعیین فاینانس کننده برای خرید و تحویل مابقی ایرباس‌ها و عملیاتی کردن قرارداد با بویینگ بودند اما با ورود ترامپ به کاخ سفید، مجوز اوفک در ۸ می ۲۰۱۸ لغو شد. در نهایت سهم ایران ایر در قرارداد خرید 200 فروند هواپیما، 16 فروند هواپیمای نو بود. حالا دوباره با جدی شدن بحث توافق در مذاکرات و احیای برجام سازمان هواپیمایی کشوری اعلام می‌کند با شروطی پایبند به همان قرارداد منعقد شده با شرکت ایرباس است. «محمد محمدی‌بخش»، رییس سازمان هواپیمایی کشوری در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایلنا با اشاره به تمایل ایران به بازگشت به قرارداد با ایرباس اظهار داشت: سیاست نظام درباره قرارداد ایرباس تغییری نکرده‌ است و با توجه به سیاست کلی نظام قرارداد با ایرباس را لغو نکردیم و قراردادهای منعقد شده پا برجا است اما با توجه به گذر زمان قرارداد حتما باید بازنگری و اصلاح شود. وی ادامه داد: اگر فرصتی فراهم شود، نوسازی و بازسازی ناوگان هوایی از این مسیر جزو دستورات نظام است و همه این موضوع و روند را قبول دارند اما شرط ایران برای بازگشت به قرارداد ایرباس، اصلاح قرارداد قبلی است. اگر شرکت ایرباس به تعهدات خود در قرارداد پایبند باشد که البته تا به امروز به تعهدات خود پایبند نبوده ما به درخواست خود در قرارداد با ایرباس پایبند هستیم و خواهیم بود اما به طور قطع در متن قرارداد باید اصلاحاتی انجام می‌شود و با انجام اصلاحاتی به این قرارداد پایبند و موافق ادامه قرارداد با ایرباس هستیم.
معاون وزیر راه و شهرسازی در پاسخ به این سوال که ایرباس به کدام یک از تعهدات خود پایبند نبوده و چه بخشی از قرارداد باید مورد اصلاح قرار بگیرد، گفت: پشتیبانی قطعات، تامین قطعات و به روز رسانی نشریات و واگذاری هواپیماهای بعدی طبق قرارداد، از مواردی بوده که ایرباس به آنها متعهد نبود و علیرغم اینکه تمام این موضوعات در قرارداد دیده شده، ایرباس به اجرای آن پایبند نبود. محمدی‌بخش با اشاره به خرید هواپیماهای کارکرده اما جوان در شرایط احتمالی احیای برجام افزود: توسعه ناوگان چند وجهی است و هر ایرلاینی براساس شرایط خود و براساس مقررات وضع شده، نسبت به نوسازی ناوگان شرکت اقدام می‌کند که یکی از وجوه و مسیرهای توسعه و نوسازی ناوگان، خرید مستقیم از شرکت های سازنده هواپیما است.