ایران و عربستان در دایره اهداف منطقه‌ای

سید‌جلال‌ساداتیان
ایران و عربستان هر دو از اهمیت ویژه‌ای در خاورمیانه برخوردار هستند. در واقع ژئوپولوتیک ایران به‌علاوه اینکه عربستان انرژی جهان را تامین می‌کند،‌ به‌هرحال در منطقه موقعیت خاصی را برای این دو کشور ایجاد کرده است. همچنین پرده‌داری عربستان باعث شده دولت سعودی در جهان‌اسلام هم موقعیت خاصی داشته باشد. انقلاب‌اسلامی و همچنین ادعای حکومت شیعی به ایران اهمیتی داده است به ژئوپولوتیک اضافه می‌کند. در نتیجه اینگونه نبوده است که ایران بتواند بعد از انقلا حالت برتری که در زمان پهلوی‌ نسبت به سعودی‌ها داشت را برگرداند. در نتیجه اگر بتوانند فضای تعاملی را باهم تجربه کرده و امکانات‌شان را تبادل کنند،‌ می‌توانند در دنیای اسلام، منطقه و البته نظام بین‌الملل تاثیرگذاری پررنگی داشته باشند. بعد از استقرار نـظام جمهوری اسلامی عربستان با بهره‌بردن از خلاء‌ ایجاد شده سعی‌اش را به کار گرفت تا برتری را به سمت خودش بیاورد که در همین راستا شورای‌همکاری‌های خلیج‌فارس را راه‌اندازی کردند و با کمک به صدام‌حسین در جریان تهاجم نظامی عراق به ایران،‌ نابودی حکومت نوپای اسلامی را به‌عنوان هدفی مهم دنبال کردند تا از این طریق بتوانند برتری خودشان در منطقه را حفظ کنند. با این توضیح که با گذشت بیش از 40 سال دشمنی و رویارویی‌ها به شکل‌های و رفتارهای مختلفی خودش را نشان داده است. با این توضیح که سعودی با تقویت گروه‌های تروریستی خشونت بیشتری نسبت به ایران اعمال کرده است تا تنازع ایران و عربستان تشدید شود. ایران و عربستان در هر  موقعیتی می‌‌توانند فضا را برای تعامل فراهم کنند. یعنی همانطور که در دوره هاشمی‌رفسنجانی و ملک‌عبدالله همکاری‌های دوجانبه‌ای شکل گرفت و مقدار زیادی در روابط تنش‌زدایی رخ داد. در دولت اصلاحات محمد خاتمی هم ایران و سعودی رابطه‌ای تنگاتنگ داشتند. اما در دوره‌ای که محمود احمدی‌نژاد رئیس دولت بود،‌ سطح تنش‌‌ها بین دو کشور افزایش پیدا کرد و تا اینکه در سال 94 حمله به سفارت عربستان در تهران و کنسولگری این کشور در مشهد در نهایت به قطع‌رابطه و اخراج سفیر ایران از ریاض منجر شد. اما اکنون که به این نتیجه رسیده‌‌اند که زورشان به‌همدیگر نمی‌رسد و پتانسیل‌های هر دو کشور هدر می‌رود،‌ به این تشخیص رسیده‌اند که سعی‌شان را برای برقراری رابطه به‌کار بگیرند که در همین راستا 5 دیدار در سطوح مختلف در کشور عراق برگزار شده است تا زمزمه این مطرح شود که مذاکره سوم شاید در سطح وزیران‌خارجه انجام شود که این می‌تواند نشانه‌ای بارز از پایان فضای تجادلی بین دو کشور باشد. اسراییل از این فاصله‌ای که بین ایران و عربستان افتاده است، سوءاستفاده می‌‌کند. این کشور با عملیات تحریک‌کننده حتی درصدد بدتر شدن فضای دو کشور است. چرا که این فضای توام با اختلاف به اسراییل فرصت تشدید در ایران‌هراسی را می‌دهد و همچنین آمریکا به‌عنوان متحد اصلی‌اش می‌‌تواند تسلیحات نظامی را به سعودی‌ها بفروشد. این در حالی است، اگر ایران و عربستان باهم همکاری کنند و قرار را بر اتحاد بگذارند و از دخالت‌های فرامنطقه‌ای جلوگیری کنند،‌ امکانات و پتانسیل‌های منطقه‌ای بسیاری از مساله‌ها را حل و گره‌های کور منطقه‌ای را باز کند.