توافق وین در چه شرایطی است

سیدجلال ساداتیان سفیر سابق ایران در بریتانیا مذاکرات ايران و غرب بر سر بازگشت به برجام در دولت فعلي از آنجا شروع شد که تهران اين شرط را گذاشت که سپاه پاسداران از ليست تحريم‌هاي آمريکا خارج شود اما آمريکا اعلام کرد که لغو تحريم‌هاي سپاه ارتباطي به تحريم‌هاي برجامي ندارد و احتمالا منظور آنها اين بود که اين خواسته تهران نيازمند مذاکرات جدايي از برجام است. از اين مرحله به بعد توافق فرابرجامي مطرح شد که تهران آن را نپذيرفته است. از سوي ديگر بازگشت به برجام از نظر فني نيازمند مذاکراتي بين ايران و آژانس بود. بحث نظارت پادماني در اين ميان مهم تلقي مي‌شد زيرا مجلس در اين ارتباط مصوباتي را به تصويب رساند که بر اساس آن ايران نمي‌توانست تا زمان لغو تحريم‌ها با آژانس همکاري داشته باشد. اروپايي‌ها از ابتداي تابستان به اين سو تلاش کردند در زمينه‌ توافق هسته‌اي و احياي برجام اقداماتي انجام دهند تا برجام احيا شود. اروپا در اين مرحله خواسته‌هاي ايران را دريافت مي‌کرد و به آمريکايي‌ها انتقال مي‌داد و اظهار نظر آمريکايي‌ها را به ايران منتقل مي‌کرد و نهايتا پيشنهادهاي آنها مورد پذيرش قرار نگرفت و اروپايي‌ها واکنش نشان دادند و اعلام کردند که تهران نظرات ديگري دارد و تهران در نظر ندارد که اتحاديه اروپا را از انرژي خود منتفع کند و چون تهران امکاناتي به روس‌ها داده و روس‌ها از آن امکانات در جنک اوکراين استفاده کرده‌اند و اروپايي‌ها در آن جنگ در برابر روسيه ايستاده‌اند، پس ايران را در برابر خود ديدند. از سوي ديگر مسائل داخلي ايران مزيد بر علت شد تا اينکه اروپايي‌ها تحريم‌هايي را عليه ايران وضع کردند و عليه تهران موضع گرفتند. به طوري که يک قطعنامه عليه ايران در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي تصويب کردند و با لابي‌گري، ايران را از کميسيون زنان سازمان ملل خارج کردند. اين موضع‌گيري‌ها عليه ايران در شرايطي ايجاد شد که اروپا در زمان ترامپ در برابر آمريکا ايستاد و اجازه نداد اسنپ‌بک عليه ايران فعال شود. درکنار هم گذاشتن داده‌هاي فوق نشان مي‌دهد که شرايط براي احياي برجام مناسب نيست اما سوي ديگر شرايط چندان هم منفي نيست زيرا همسايگان ايران از جمله قطر و عمان در نظر دارند براي احياي برجام واسطه شوند. سفر مسئولين به عمان نيز اينگونه تحليل شد که احتمالا عمان در زمينه احياي توافق هسته‌اي نقش پيدا کرده است. کشوري که در گذشته نيز نقش خوبي در مذاکرات هسته‌اي داشت. هر چند برخي نيز عمان را کشوري واسط بين ايران و آمريکا در آزادي زندانيان آمريکايي در تهران اعلام کردند. البته آزادي زندانيان به عنوان حسن‌نيت طرفين در جريان مذاکرات اروپايي‌ها هم مطرح بوده که البته به نتيجه نرسيد. ازسوي ديگر مساله اين است که ايران براي لغو تحريم‌ها به احياي برجام نيازمند است. آمريکايي‌ها نيز دغدغه‌هايي دارند که براي رفع آنها نيازمند احياي برجام هستند. آمريکا نمي‌خواهد در شرايطي که درگير مساله اوکراين و کنترل قدرت چين است؛ وارد فاز جديدي در معادلات يعني درگيري در منطقه خاورميانه شود. البته آمريکايي‌ها به دنبال آن هستند که با کمترين امتياز برجام را احيا کنند. از اين منظر در اين مسير از يک سو در احياي برجام، با دست پس مي‌زنند اما با پا پيش مي‌کشند تا شايد بتوانند امتياز بيشتري در برجام بگيرند. لذا بايد اين مساله را در نظر داشت که غربي‌ها و به ويژه آمريکا با توجه به تحولات شرايط فعلي نظام بين‌الملل به مسائل نگاه مي‌کنند که نگاه آنها به توافق و احياي برجام نيز بر همين مبنا استوار است. اگر آمريکايي‌ها بتوانند آنچه که مي‌خواهند از توافق با ايران را به‌دست بياورند احتمال فراوان دوباره به از سرگيري مذاکرات و احياي برجام بازگردند اما اگر اينگونه نباشد بايد ديد که چه روندي را طي خواهند کرد.