دو مسیر جدا اما تاثیرگذار

یوسف مولایی استاد دانشگاه به گفته آقاي گروسي دو مسير موازي وجود دارد: يکي مسير توافق کلي و حصول توافق براي برجام و ديگري مذاکرات آژانس و ايران. اين دو مسير مي‌تواند جداي از هم باشد و در نهايت به هم مرتبط و تاثيرگذار هستند. يعني اگر ايران مشکلات خود را با آژانس حل کند به مذاکرات برجامي کمک مي‌کند و اگر مشکلات ايران با آژانس حل و فصل نشود، برجام هم احيا نمي‌شود چون يکي از دلايلي که برجام شکل گرفته، براي اطمينان از فعاليت صلح آميز هسته‌اي ايران است و در چارچوب توافق ايران با آژانس است که به لحاظ فني، فعاليت‌هاي ايران قابل رصد کردن است و مي‌تواند براي نگراني‌هاي غربي‌ها اطمينان ايجاد کند. اما اينطور که استنباط مي‌شود برجام يا به صورت تاکتيکي يا سياست ثابت شده آمريکايي‌ها ظاهرا اشتياق يا علاقه‌اي نسبت به احياي برجام و اينکه وارد مذاکره با ايران شوند، نشان نمي‌دهند. از طرفي اروپايي‌ها هم چندان علاقه‌مند نيستند که مثل سابق نقش خود را بازي کنند. ارتباطات روسيه با آمريکا به حداقل رسيده يا رابطه‌اي به آن صورت ندارد که بتواند به احياي برجام کمکي کند. در اين شرايط آينده روابط خيلي روشن نيست و اگر هم روشن نباشد، نمي‌توانيم منتظر اخبار خوبي در پرونده هسته‌اي باشيم. نتانياهو هم از فرصتي مي‌خواهد استفاده کند براي اينکه ايران را تحت فشار قرار دهد. يکي از اشکال جنگ هم جنگ نرم است يعني جنگي که بدون استفاده از سلاح مي‌توان روي رقيب، حريف و دشمن از طريق توليد اخبار و تهديدات و شايعات اثر گذاشت و به عنوان ابزار جنگ نرم و سرد حساب کرد. از اين رو به نظر مي‌رسد طرف‌هاي مقابل به‌خاطر تحولات داخلي ايران به اين نتيجه رسيده‌اند که شايد الان موقعيت خوبي جهت اعمال فشار بيشتر بر ايران است. در اين ميان موضوع اوکراين هم در افزايش تنش‌ها اضافه مي‌شود و مجموع اين شرايط مي‌طلبد که ايران ابتکار عمل و تلاش بيشتري به خرج دهد براي رويارويي با تهديداتي که وجود دارد. به نظر مي‌رسد بايد نسبت به مسائل داخل بيشتر توجه کنيم چون مشکلات داخلي خودش زمينه ايجاد مي‌کند براي اينکه رفتار کشورهاي خارجي در اينکه رفتار سختگيرانه‌تر در پيش بگيرند، تفاوت مي‌کند. به هر حال ايران هرچه بيشتر رابطه خود را با آژانس بهتر کند، فشار کمتر است ولي به اين معنا نيست که اگر تمام مسائل ايران با آژانس حل شود، آمريکايي‌ها رغبت بيشتري براي احياي برجام نشان دهند. ولي اگر ايران مسائلش را با آژانس حل نکند، اجماع شکل مي‌گيرد و احتمالا شوراي امنيت هم فعال مي‌شود. ايران تا زماني که عضو آژانس است وظيفه دارد با آژانس همکاري و مسائلش را حل کند اما اينکه آمريکا به مذاکرات برگردد، يک انتخاب سياسي است درحالي که مذاکرات ايران با آژانس بيشتر فني است ولي با آمريکا مساله بيشتر سياسي است اينکه ارزيابي آمريکايي‌ها در اين شرايط چيست؟ آيا مي‌خواهند فشار بيشتري وارد کنند؟ يک زمان ارزيابي‌شان اين بود که مساله‌اي هسته‌اي را از ساير مسائل مرتبط با ايران جدا کنند و اين را به عنوان يک موضوع امنيتي سامان دهند و اگر فرصت شد به مسائل ديگر بپردازند ولي الان به نظر مي‌رسد که آن را با مسائل داخلي مرتبط دانسته‌اند و اين يک متغير جديدي است که در مسير مذاکرات تاثير مي‌گذارد. همان‌طور که موضوع اوکراين به عنوان يک متغير تاثيرگذار در مسير مذاکرات مطرح است و در کوتاه مدت امکان احيا يا شروع مذاکرات ضعيف است ولي در عين حال ادامه همکاري ايران با آژانس و سعي در جهت حل و فصل مشکلات فيمابين موضوع مثبتي به نظر مي‌رسد.