گروه صنعت و تجارت: روسیه یکی از مهمترین همسایگان ایران به شمار می‌رود که در سال‌های اخیر گام‌هایی در جهت توسعه تجارت با این کشور از جانب ایران برداشته شده است و روسیه نیز مایل به گسترش روابط تجاری با ایران بوده است. به گزارش «تجارت»، ایران در سال‌های اخیر از طریق برقراری پیمان پولی با روسیه و حذف دلار و یورو از مبادلات خود با این کشور در جهت ارتقاء مناسبات تجاری با همسایه خود داشته است. از سوی دیگر از سال 1398 عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا گامی موثر برای همکاری‌های بیشتر میان ایران و روسیه بود. اما در این میان برخی موانع در این سال‌ها به مثابه سدی در مقابل توسعه روابط تجاری میان دو کشور عمل کرده است. نوسانات نرخ ارز، عدم ثبات قوانین صادراتی و فقدان زیرساخت‌های لجستیکی سه مانع اصلی در مسیر توسعه تجارت ایران و روسیه محسوب می‌شوند. به اعتقاد کارشناسان ایران می تواند به صورت تهاتری با روسیه مراودات تجاری داشته باشد و محصولاتی مثل چوب، غلات و آرد روسیه را به عراق و افغانستان ترانزیت کند. اما گردش تجارت بین روسیه و ایران در ژانویه تا اکتبر 2022 از حجم تجارت در کل سال 2021 فراتر رفت و در مجموع به بیش از 4 میلیارد دلار رسید. سرگئی کاتیرین، رئیس اتاق بازرگانی و صنایع روسیه به ایزوستیا گفت که تجارت متقابل عمدتاً به دلیل تحریم‌های غرب علیه روسیه و وقفه‌های مرتبط در روابط سنتی افزایش یافته است. این کارشناس گفته بود؛ ایران یک پل لجستیکی در تجارت با خاورمیانه، جنوب و جنوب شرق آسیا است و دوم اینکه این کشور تجربه بی‌نظیری از بقای چندین ساله در میان تحریم‌ها دارد. به گفته کارشناسان نوسانات نرخ ارز در فرآیند قیمت‌گذاری محصولات، امکان رقابت‌پذیری کالاهای ایرانی را با رقبای منطقه‌ای محدود می‌کند و بی‌ثباتی قوانین صادراتی اطمینان مشتریان روس به بازار ایران به‌عنوان یک بازار با ثبات را از بین می‌برد. اگرچه ابلاغ چندی پیش آیین‌نامه اجرایی ماده 24 قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار از سوی معاونت حقوقی رئیس‌جمهور با هدف پرهیز از صدور قوانین و بخشنامه‌های خلق‌الساعه امید به بهبود در این بخش را افزایش داده اما این نگرانی‌ها هنوز به قوت خود باقی است.

سال 2022 برای تجارت ایران و روسیه چگونه بود؟
ایران و روسیه در حالی سال 2022 را پشت سر گذاشتند که متغیرهای سیاسی نظام بین‌الملل این دو کشور را بیش‌ازپیش به یکدیگر نزدیک کرده و با این شرایط ایران و روسیه بهبود مناسبات اقتصادی را در دستور کار قرار داده اند. اما سوالی که در این میان مطرح می شود این است که چه موانعی برای رسیدن به این هدف وجود دارد؟ بلومبرگ اخیرا مدعی شده ایران و روسیه جزو کشورهایی هستند که این روزها با تحریم‌های غربی، دستشان از شبکه تجارت جهانی کوتاه شده و به همین خاطر به دنبال ساخت شبکه تجاری خاص خودشان هستند. نزدیکی ایران و روسیه با تلاش برای توسعه راه‌های جاده‌ای، ریلی و دریایی همراه است تا از این طریق بتوانند روابط تجاری را از شرق اروپا تا اقیانوس هند در اختیار داشته باشند. به گفته فعالان اقتصادی، جنگ روسیه و اوکراین و به دنبال آن اعمال تحریم‌های جدی غرب علیه روسیه و همچنین تعلیق مذاکرات برجام و تداوم تحریم‌ها علیه ایران، تهران-مسکو را بیش از هر زمان دیگری به عنوان دو متحد استراتژیک به یکدیگر نزدیک کرده است. متحدینی که عزمشان را جزم کرده‌اند تا سطح روابط تجاری خود را به اندازه روابط سیاسی‌شان تقویت کنند. هرچند در این میان گذشته از موانع خارجی، دست‌کم 10 مانع داخلی مانع تحقق این خواسته شده است. در این خصوص هادی تیزهوش تابان رئیس اتاق مشترک ایران- روسیه به اتاق ایران می‌گوید: نوسانات نرخ ارز و عدم ثبات در حوزه قوانین و مقررات، آیین‌نامه‌ها، دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های صادراتی از موانع اصلی تجارت خارجی ایران به شمار می‌روند که در رابطه با روسیه نیز موضوعیت دارد. نوسانات نرخ ارز در فرآیند قیمت‌گذاری محصولات، امکان رقابت‌پذیری کالاهای ایرانی را با رقبای منطقه‌ای محدود می‌کند و بی‌ثباتی قوانین صادراتی اطمینان مشتریان روس به بازار ایران به‌عنوان یک بازار با ثبات را از بین می‌برد. اگرچه ابلاغ چندی پیش آیین‌نامه اجرایی ماده 24 قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار از سوی معاونت حقوقی رئیس‌جمهور با هدف پرهیز از صدور قوانین و بخشنامه‌های خلق‌الساعه امید به بهبود در این بخش را افزایش داده اما این نگرانی‌ها هنوز به قوت خود باقی است. به گفته تیزهوش تابان، قیمت بالا و کیفیت پایین برخی محصولات تولیدی کشور و همچنین عدم اطلاع کافی تجار و بازرگانان از الزامات و استانداردهای بازار روسیه و به دنبال آن عدم رضایت مشتریان روسی از کالاهای ایرانی مانع مهم دیگر در مسیر توسعه تجارت با این کشور است. اما از نگاه رئیس اتاق مشترک ایران و روسیه، ناکافی بودن امکانات لجستیکی و زیرساختی مورد نیاز برای تجارت خارجی یکی دیگر از موانع مهم در مسیر تجارت ایران و روسیه است. از آنجا که عمده محصولات صادراتی ایران به روسیه میوه و سبزیجات است که برای حمل آن‌ها به کانتینرهای یخچالی نیاز است، نبود ظرفیت کافی ناوگان در این بخش و هزینه‌های بالای حمل‌ونقل، صادرات از ایران را با چالش مواجه کرده است.