گروه صنعت و تجارت: یکی از چالش‌های اصلی تجارت خارجی ایران ضعف و مستهلک شدن زیرساخت‌های حمل و نقل و امکانات حمل کالا به کشورهای مبدا است. به گزارش «تجارت»، به عنوان نمونه این مشکل خودش را در روابط تجاری ایران و روسیه در سال‌های اخیر به وضوح نشان داده است. بنابراین تا زمانی که زیرساخت‌های صادراتی به ویژه در حوزه حمل و نقل ارتقاء نیابد امکان افزایش صادرات به روسیه و دیگر کشورهای همسایه نیز در دسترس نخواهد بود.
رفع مشکل تردد از کشورهای ثالث پیش‌نیاز توسعه مبادلات ایران و روسیه محسوب می‌شود، چرا که به‌عنوان مثال، تجار ایرانی برای ارسال کالاهای خود به روسیه باید از کشورهای سومی عبور دهند که همواره برای صادرکنندگان چالش برانگیر است. نبود زیرساخت‌های لازم به ویژه در بخش حمل‌ونقل از جمله موارد مهمی است که فعالان و تجار ایرانی در ارتباط با تعاملات تجاری با روسیه مطرح می‌کنند.
غلامحسین شافعی، رئیس اتاق ایران نیز در همین ارتباط در دیدار با مقامات بخش خصوصی روسیه اظهار کرده بود: برای تحقق اهداف تعریف شده نیازمند ایجاد برخی مسائل زیرساختی هستیم؛ نکته اول حل مشکلات مربوط به حوزه حمل‌ونقل است. تجار ایرانی برای ارسال کالاهای خود به روسیه باید از کشورهای سومی عبور کنند که همواره دردسر ایجاد می‌کنند، برطرف کردن مشکلات مربوط به این بخش یکی از اولویت‌هاست. با توجه به گفته شافعی وجود مزیت های اقتصادی موجب شده تا حجم کلی تجارت دو کشور ایران و روسیه در سال 2021 را حدود چهار میلیارد دلار اعلام کرد و ادامه داد: این میزان به نسبت سال گذشته با رشد چشمگیری مواجه بوده است. فعالان اقتصادی ایران و روسیه معتقدند «راه‌اندازی کریدور سبز میان ایران و روسیه»، «ایجاد زیرساخت های حمل و نقل»، «توسعه روابط بانکی» در کنار «تسهیل صدور ضمانت نامه‌ها‌ی بانکی» را می توان از جمله مسیرهای توسعه تجارت ایران و روسیه دانست، مسیرهای که می تواند زمینه به توسعه روابط تجاری دو کشور کمک کند. از این رو جهت توسعه مناسبات اقتصادی ایران و روسیه، اموری مانند ایجاد زیرساخت‌های لازم برای استفاده از کشتی‌های پیشرفته، توسعه روابط بانکی و تسهیل صدور ضمانت نامه‌های بانکی و فعال‌تر شدن کریدور سبز گمرکی باید با جدیت بیشتری پیگیری شود. در همین خصوص رئیس کمیسیون حمل‌ونقل اتاق ایران معتقد است برای تقویت مسیرهای ترانزیتی کشور باید نظام حمل‌ونقل را تعریف کرده و سطح هماهنگی‌ها را در این حوزه افزایش دهیم.
ایجاد قطب حمل‌و‌نقل برای صادرات غلات روسیه در ایران، موضوعی است که در مذاکرات بین دو کشور مورد تاکید قرار گرفته است. تقویت کریدور شمال- جنوب در ایران و جایگزین شدن آن به جای مسیر کانال سوئز- دریای سیاه برای حمل کالا، برنامه‌ای است که سال‌ها از سوی دولتمردان ایرانی دنبال می‌شود و هنوز به نتیجه مطلوب نرسیده است. حال بر اساس همین سیاست و طبق مذاکرات بین ایران و روسیه قرار شده تا قطب حمل‌و‌نقل برای صادرات غلات روسیه در ایران شکل بگیرد. متناسب با این تصمیم، باید دید ظرفیت‌های لجستیکی ایران چنین اجازه‌ای را می‌دهد تا بتوان از ایران به عنوان مسیر ترانزیتی برای غلات روسیه استفاده کرد؟ آیا کریدور شمال – جنوب می‌تواند از نظر هزینه و زمان، توجیه اقتصادی داشته باشد و جایگزین مسیرهای موجود شود؟ علی حسینی، رئیس کمیسیون حمل‌ونقل اتاق ایران طی گفت‌وگو با «اتاق ایران آنلاین» در پاسخ به این سئوالات و ابهاماتی که درباره شرایط حاکم بر نظام حمل‌ونقل کشور حاکم است، گفت: برای حمل غلات، استفاده از مسیر دریایی و کشتی، اقتصادی‌تر است. از طرفی بیشترین سهم کشتیرانی در دریای خزر به سایر کشورها اختصاص دارد و ایران به دلیل محدودیت‌های ناشی از تحریم نتوانسته در این بخش چندان موفق باشد. به باور این فعال اقتصادی آنچه برای تبدیل شدن به کانون حمل غلات روسیه در ایران نیاز است، وجود یک نظام لجستیک قوی و هماهنگ بوده که متاسفانه چنین نظمی در حال حاضر وجود ندارد. از طرفی تناژ کشتی‌های ایرانی در دریای خزر نسبت به کشتی‌هایی که در بندر امام خمینی و بندرعباس در رفت‌وآمد هستند، کمتر است و اگر قرار باشد بار غلات روسیه از مسیر ایران منتقل شود باید 7 تا 8 کشتی از شمال بار خود را به بنادر جنوبی برسانند تا یک کشتی در جنوب بارگیری کرده و به سمت مقصد حرکت کند. این موضوع به هماهنگی دقیقی نیاز دارد. نکته دیگری که از نگاه رئیس کمیسیون حمل‌ونقل اتاق ایران مورد توجه قرار گرفت، سیستم حمل زمینی در ایران است که 90 درصد آن خودمالک بوده و موجب اختلال در نظم لازم و بالا رفتن هزینه‌های حمل می‌شود. آنچه در ترانزیت اهمیت ویژه‌ای دارد، زمان و هزینه است که در بخش هزینه به دلیل خودمالکی بخش بیشتر سیستم لجستیک کشور، قدرت رقابت با سایر مسیرهای ترانزیتی را از دست می‌دهیم. به اعتقاد او از نظر زمان به دلیل شرایط به نسبت خوبی که در بنادر به ویژه بنادر جنوبی حاکم است، مشکل خاصی در ترخیص و بارگیری کالا نداریم. حسینی ایجاد سیستم حمل‌ونقل هماهنگ و دقیق را لازمه توسعه مسیرهای ترانزیتی کشور دانست.