سرمایه؛ حلقه گمشد ه توسعه بخش معد ن
گروه صنعت و تجارت: بخش معد ن به عنوان یکی از بخشهایی که ظرفیت توسعه د ارد طی سالهای گذشته مغفول واقع شد ه و د ر مثلث نفت – گاز – معد ن و فلزات، که مزیت رقابتی ایران د ر سطح بینالملل است، بخش معد ن از سایر بخشها عقبماند هتر باشد و د ر شرایطی که ورود سرمایه خارجی میتوانست به توسعه این بخش کمک کند اما به نظر نمیرسد که استراتژی معد نی سرمایهمحوری د ر د ستور کار د ولت باشد .
به گزارش «تجارت»، بخش معد ن یکی از بخشهای مغفول د ر سیاستگذاری صنعتی ایران به شمار میرود و این د ر حالیست که ایران یکی از 15 قد رت برتر معد نی جهان به شمار میرود . مقامات صنفی بخش معد ن پیش از این اعلام کرد ه بود ند که میانگین عمق اکتشافی کشور حد ود 75 متر است و د ر بخش اکتشافات هنوز قسمت عمد های از کشور به صورت پنهان است. این د ر حالیست که عمق اکتشافی کشورهای معد نخیز به ویژه د ر بخش سنگآهن حد ود 750 متر است یعنی فاصله 10 برابری بین میانگین عمق اکتشافی ایران و سایر کشورها وجود د ارد . از طرف د یگر کمتر از 10 د رصد مساحت کشور د ر مسیر اکتشاف قرار گرفته است. اما مهمترین موضوع د ر بحث اکتشافات سرمایهگذاری و تأمین مالی است که باید از نو بازتعریف شود . بعد از سرمایه، تجهیزات مهمترین تاثیر را د ر توسعه معد ن د ارد و این تجهیزات هم شامل سختافزار و هم شامل نرمافزار میشود . د ستگاهها و تجهیزات برای انجام حفاریهای عمیق ضرورت توسعه بخش معد ن است د ر حالی که عمر ماشینآلات و تجهیزات مورد استفاد ه د ر کشور گاها به 50 سال نیز میرسد . عقبماند گی بخش معد ن البته بخشی از آن به سیاستگذاری کلان کشور باز میگرد د ؛ چرا که عد م اصلاح ساختاری اقتصاد ، کسری بود جههای سنگین و تورم و انزوای اقتصاد ی عملا ورود سرمایه به بخش معد ن را متوقف کرد ه است. با این حال وزارت صمت و سازمان متبوعه یعنی ایمید رو اخیرا به این نتیجه رسید ه که میبایست کار بیشتری د ر تمامی فاکتورها روی بخش معد ن صورت بگیرد و این موضوع شامل هوشمند سازی معاد ن نیز میشود که اخیرا د ر سطح بینالمللی روی آن مانور د اد ه میشود .
ذخایر 15 میلیارد د لاری
اما اینکه د ر بخش اکتشاف ارزش ذخایر ایران چقد ر است اخیرا توسط مد یر کل امور اکتشاف توضیح د اد ه شد ه است. «ابراهی مولابیگی» اخیرا د ر گفتگویی عنوان کرد ه که مواد معد نی کشف شد ه د ر مناطق مختلف شامل سنگآهن، سرب و روی، طلا، مس، آنتیموان و زغالسنگ است و د ر اد امه گفت: «د ر سال گذشته بیش از یک میلیارد و ۵۸۰ میلیون تن ذخیره قطعی د ر کشور کشف و توسط کمیسیون گواهی کشف تایید شد ه که این میزان به غیر از میزان ذخایر معد نی کشف شد های است که با بررسی و تایید اد ارات کل استانها صاد ر شد ه است». مولابیگی با اشاره به اینکه د ر سال گذشته ۷۰ گزارش پایان عملیات اکتشاف توسط کمیسیون گواهی کشف بررسی شد ه است، افزود : این میزان ذخایر مکشوفه حد ود ۱۰۰ میلیون تن کانسنگ آهن، حد ود ۷۹ میلیون تن کانسنگ طلا و حد ود یک میلیارد و ۳۲۸ میلیون تن کانسنگ مس را شامل میشود . وی اد امه د اد : ارزش ذخایر طلای محتوی د ر سال گذشته به بیش از ۳۵۵ میلیون د لار، مس محتوی به بیش از ۸ میلیارد د لار و آنتیموان محتوی به بیش از ۷۲ هزار د لار رسید . مد یرکل د فتر امور اکتشاف ارزش کانسنگ آهن را بیش از ۵۹۸ میلیون د لار عنوان کرد و افزود : د ر سال گذشته ارزش کانسنگ زغال سنگ به بیش از ۶ میلیون د لار و ارزش کانسنگ سرب و روی به بیش از ۲۱۰ میلیون د لار رسید . مولابیگی گفت: «این میزان ذخیره مکشوفه متعلق به استانهای سیستان و بلوچستان، کرمان، کرد ستان، خراسان رضوی و جنوبی، یزد ، اصفهان، مرکزی، آذربایجان شرقی و سمنان است». اما آنچه که اهمیت د ارد این است که این ذخایر اکتشافی زمانی اهمیت د ارند که اقد اماتی د ر راستای بهرهبرد اری صورت بگیرد و این د قیقا حلقهی مفقود ه بخش معد ن است. این نکتهای است که مقامات معد نی از جمله رئیس انجمن سنگآهن روی آن د ست گذاشته است. سال گذشته «مهرد اد اکبریان» رئیس انجمن سنگآهن عنوان کرد با فاصله 10 برابری اکتشاف بین ایران و سایر کشورهای معد نخیز صحبت کرد ن د رباره میزان ذخایر سنگآهن د ر کشور خیلی جوابگو و گویا نیست یعنی اعد اد ی که روی کاغذ وجود د ارد کامل نیست و قابل تغییر است.
پول؛ کلید اصلی توسعه بخش معد ن
اما سیاستگذاری معد نی نیازمند سرمایهگذاری است و این سرمایهگذاری هم د ر قالب سرمایه د اخلی و هم ورود سرمایه خارجی قابل انجام است. به نظر میرسد که د ر هرد و عامل بخش معد ن نتوانسته موفق عمل کند .
عد م ورود سرمایه د اخلی به بخش معد ن عمد تا ناشی از سیاستگذاری معد نی د ر سطح کلان است چرا که از د ید سرمایهگذاران با وجود موانع قانونی و تعرفهای د ولت، سرمایهگذاری د ر بخش معد ن صرفه اقتصاد ی نخواهد د اشت. وضع عوارض صاد راتی و همچنین افزایش شد ید حقوق د ولتی معاد ن که عمد تا د ر راستای د رآمد زایی د ولت صورت میگیرد و نه د ر راستای توسعه معد ن از جمله موارد ی هستند که بیرغبتی سرمایهگذاران را توضیح مید هد . د ر بخش سرمایهگذاری مستقیم خارجی نیز باز هم باید به سیاستهای کلان اقتصاد ی رجوع کرد . د ر حالت کلی ایران با وجود د ارا بود ن زیرساختهای بکر برای سرمایهگذاری اما د ر جذب سرمایه خارجی موفق نبود ه و برعکس روند خروج سرمایه از ایران نیز تقویت شد ه است. تحریمها و همچنین قرار گرفتن ایران د ر لیست سیاه «اف ای تی اف» تنها موارد کوچکی هستند که جلوی ورود سرمایه به بخش معد ن را سد کرد ه است. وزیر صمت نیز چند ی پیش د ر سخنانی ضمن انتقاد از کم بود ن شناسایی معاد ن که د ر سطح 5 د رصد و بسیار ناچیز است عنوان کرد که این رقم باید د ر د و سال آیند ه یعنی پایان د ولت سیزد هم به حد ود 30 د رصد برسد . وی همچنین تأکید کرد ه که سازمان برنامه و بود جه میبایست منابع کافی را برای اکتشافات به بخش معد ن تخصیص د هد و البته ابراز امید ورای کرد ه که بود جه بخش معد ن از سالهای گذشته بهترباشد . اما د ر حالت کلی اگرچه وزارت صمت و ایمید رو اخیرا توجه خود را بیشتر به بخش معد ن معطوف کرد ه اما به نظر نمیرسد که د ورنمای روشنی از توسعه بخش معد ن د ر ایران وجود د اشته باشد چرا که همانطور که د ر بالا ذکر شد اقتصاد ایران د ر شرایط کنونی د رگیر مشکلات عمد های د ر سطح کلان از جمله کسری بود جه ساختاری و کمبود منابع حتی برای تخصیص به اولویتهای فوری کشور است و طبیعتا د ر چنین شرایطی توسعه بخش معد ن نمیتواند د ر اولویت سیاستگذاری د ر سطح کلان باشد . جذب سرمایهگذاری مستقیم خارجی میتوانست راهحلی فوری و ساد ه برای توسعه بخش معد ن باشد اما عمد ه سرمایههای وارد شد ه به ایران که بیشتر از جانب روسیه است وارد بخش نفت شد ه و باز هم د ر این حوزه بخش معد ن مغفول ماند ه است. با توجه به اینکه ایران کشور معد نخیزی به شمار میرود میتوانست د ر معاد ن سایر کشورها از جمله افغانستان سرمایهگذاری کند اما این مورد نیز عمد تا د ر استراتژی معد نی د ولت وجود ند ارد آن هم د ر شرایطی که افغانستان سرزمین بکری د ر بخش معد ن است و ایران با توجه به همسایگی میتوانست د ست به اکتشاف و حفاری معد نی د ر این کشور بزند . کافیست میزان جذب سرمایه د ر بخش معد ن ایران و عربستان را مقایسه کرد که اگرچه ذخایر این د و کشور قابل مقایسه نیست و ایران د ست بالاتر را د ارد اما عربستان اخیرا تحرکاتی برای سرمایه سنگین به این بخش کرد ه تا بتواند د رآمد های معد نی خود را سالانه چند برابر کند . به عنوان مثال د ر این راستا میتوان به سرمایهگذاری 170 میلیارد د لاری عربستان د ر بخش معد ن اشاره کرد که قرار است با همکاری شرکتیهای خصوصی و د ولتی از جمله د و کشور استرالیا و چین د ر بازه زمانی چند ساله انجام بگیرد .


