علیه تغییر اقلیم به رهبری ایران
[شهروند] 18شهریور اجلاس بینالمللی مقابله با طوفانهای ماسه و گردوغبار با حضور ابراهیم رئیسی، رئیسجمهوری ایران، حسین امیرعبدالهیان، وزیر امورخارجه و مقامات بیش از 50 کشور و آژانس بینالمللی در سالن اجلاس سران برگزار شد. 21تیر 1401 مسئله گردوغبار محوریت اجلاسی شد در سطح منطقهای که میزبانیاش برعهده ایران بود؛ اجلاسی که درنهایت منجر به نتایج مثبتی شد. البته سازمان ملل متحد با نگاهی به نتایج مثبت اجلاس از این اقدام ایران استقبال کرد و خواهان برگزاری این اجلاس در سطح بینالمللی شد.
تلاش بر شکلگیری یک ادبیات مشترک جهانی
«ایجاد ادبیات مشترک جهانی علیه گردوغبار یکی از اهداف اجلاس بینالمللی مقابله با طوفانهای ماسه و گردوغبار در تهران است.» به گفته مدیرکل دفتر حوزه ریاست سازمان حفاظت محیطزیست، گردوغبار با قدرت بالا در ابعاد مختلف سیاسی، محیطزیستی، اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی و... اثر سوء دارد، بنابراین در نشست تهران تلاش بر شکلگیری یک ادبیات مشترک جهانی علیه گردوغبار بود. بنابر نظر «علیرضا نورمحمدی»، نشست سال گذشته دستاوردهایی نیز داشت، درواقع علاوهبر ایجاد سازمان و صندوق منطقهای محیطزیست، اقدامات اجرایی در عراق نشاندهنده تاثیرگذاری این نشست بود: «مسئولان عراقی پس از وقوف به توانایی علمی کشور ما در مقابله با گردوغبار، خواستار آن شدند که اقدامات لازم را با هزینه دولت عراق شروع کنیم که در حال حاضر، این اقدامات بهصورت آزمایشی در چهار استان این کشور اجرا میشود.»
اجلاسی که به جای ژنو یا نیویورک در تهران برگزار شد
در راستای نتایج مثبت اجلاس منطقهای به میزبانی ایران، قطعنامه سازمان ملل متحد با رأی نزدیک به اجماع به تصویب رسید؛ درنهایت ایران با پشتیبانی سازمان ملل متحد از تمام کشورهای عضو سازمان برای اجلاس مقابله با طوفانهای ماسه و گردوغبار دعوت کرد. به گفته رئیس مرکز امور بینالملل و کنوانسیونهای سازمان حفاظت محیطزیست، در گام نخست اولویت دعوت با کشورهایی شد که یا منشأ گردوغبار بودند یا متاثر از آن، بنابراین 55 کشور به این اجلاس دعوت شدند. به گفته «سيدحسين موسویفر»، علاوهبر این 55کشور، از سایر کشورهای عضو سازمان ملل متحد نیز دعوت شد. بنابر نظر «موسویفر»، خروجی این اجلاس توسط سازمان ملل حمایت خواهد شد. رئیس مرکز امور بینالملل و کنوانسیونهای سازمان حفاظت محیطزیست در همان برهه اعلام کرده بود: «اینکه خروجی این اجلاس بعدها به قطعنامه مجمع عمومی یا یک سند الزامآور مانند کنوانسیون تبدیل شود، مسیری زمانبر است، هرچند بهطور حتم سازمان ملل متحد با محوریت ایران، ادامه مسیر را نیز پیگیری میکند و هرچه قدر اراده دولتها قویتر باشد، خروجی نیز قویتر خواهد بود.» اگرچه این یک واقعیت است که این اجلاس یک سطحی از مجمع عمومی سازمان ملل است که به جای ژنو یا نیویورک در تهران برگزار شد.»
سالانه 7میلیون نفر بر اثر آلودگی جوی جان خود را در جهان از دست میدهند
ایران سالانه میزبان 148میلیون تن ریزگرد از کشورهای عربستان، اردن، سوریه، عراق، ترکمنستان، ازبکستان، افغانستان، ترکیه، امارات و دیگر کشورهای حوزه خلیجفارس است. «علیمحمد بیرگانیطهماسبی»، مدیر ستاد ملی مقابله با پدیده گردوغبار، سال 1400 در گفتوگو با «ایران» گفته بود: «تنها راهحل معضل ریزگردهای منطقهای ورود مجامع بینالمللی و تشکیل یک صندوق مالی مشترک بین کشورهای درگیر با ریزگردهاست، هرچند ایران و سازمان ملل سال گذشته نخستین گام تشکیل یک صندوق مالی محیطزیست را برداشتند.»
از سال 2000 میلادی تعداد وقوع خشکسالیها و دامنه گستره آنها 30درصد افزایش داشته است. براساس آخرین یافتههای جهانی و نتایجی که آژانس اسکپ سازمان ملل متحد منتشر کرده، طی 50 سال اخیر حدود 50درصد وقایع آبوهوایی مربوط به خشکسالی بوده است. به گفته رئیس سازمان محیطزیست، در 50 سال اخیر حدود 124میلیارد دلار خسارات اقتصادی ناشی از خشکسالی بوده است. پیشبینی میشود تا سال 2030 حدود 700میلیون نفر مهاجرت ناشی از خشکسالی را در جهان داشته باشیم. بنابر نظر «علی سلاجقه»، پنج کشور بیشترین تاثیر را از پدیده گردوغبار دارند، براساس اطلاعات آژانس اسکپ کشورهای ترکمنستان، ارمنستان، ازبکستان، آذربایجان و ایران بیشترین تاثیرپذیری را از گردوغبار دارند. این در حالی است که سالانه 7میلیون نفر بر اثر آلودگی جوی طبیعی و مصنوعی جان خود را در جهان از دست میدهند.
تا سال 2050، 5میلیارد نفر با مشکل کمبود آب مواجه خواهند بود
«در حال حاضر ۳.۲میلیارد نفر در جهان با مشکل کمبود آب مواجه هستند و تحقیقات نشان میدهد این مقدار تا سال 2050 به 5میلیارد نفر خواهد رسید که سهچهارم جمعیت کل جهان است.» به گفته رئیس سازمان حفاظت محیطزیست، 5میلیارد نفر در جهان حداقل یک ماه در سال به آب دسترسی نخواهند داشت: «براساس آخرین مقالاتی که ساینس منتشر کرده، دریاچههای بزرگ و منابع عظیم آبی جهان به خشکی گراییدهاند که این موضوع دال بر افزایش منابع گردوغبار است.» «سلاجقه» ادامه داد: «از آنجا که تاکید رئیسجمهوری بر اجراییشدن نتایج این اجلاسهاست، اقدامات عملی نیز شروع شده است. به عنوان مثال در چهار استان عراق و دو استان ایران عملیات اجرایی مقابله با گردوغبار شروع میشود. امیدواریم نتیجه نهایی این اجلاس رهاوردی برای همه کشورها در راه مقابله با گردوغبار باشد و الزامات قطعنامه سازمان ملل متحد، کشورها را در کنار هم قرار دهد. در این راستا 15نهاد بینالمللی نیز وظایفی دارند که باید به وظایف خود عمل کنند.» به گفته سلاجقه، توقع ما از سازمان ملل متحد این است که تحریمهای ظالمانه و یکجانبه تاثیری بر همکاریهای سازمان ملل باکشورهای مختلف از جمله ایران نداشته باشد.
حمایت فنی 12 آژانس سازمان ملل از اجلاس تهران
«تحریمها ایران را از دسترسی به حمایتها در بحث محیطزیست محروم کرده است.» به گفته نماینده سازمان ملل متحد در ایران، این سازمان به دلیل تحریمها نتوانسته بهصورت مالی از احیای دریاچه ارومیه حمایت کند. بنابر نظر اشتفان پریزنر، در چند سال اخیر ایران از نقش محوری در اهمیت دادن به موضوع طوفانهای گردوغبار برخوردار بوده و سازمان ملل هم از گذشته همکاریهای خوبی با ایران داشته و تلاش میکنیم اقدامات حفاظتی درباره محیطزیست انجام شود: «اخیرا در زمینه توسعه پایدار سندی به امضای ایران و برخی از کشورهای دیگر و سازمان ملل متحد رسیده و این سازمان به سابقه طولانی و تخصصی ایران در حوزه محیطزیست اذعان دارد، آن را به رسمیت میشناسد و از آن تقدیر میکند.» به گفته پریزنر، بسیار خوشحالیم که کارشناسان عالیرتبه از سازمانهای مختلف در این کنفرانس حضور یافته و 12 آژانس مختلف سازمان ملل متحد برای ارائه حمایتهای فنی در این نشست حضور پیدا خواهند کرد. نماینده سازمان ملل متحد در ایران گفت: «برخی از حوزههای همکاری ما با ایران شامل محافظت و بازتوانی تالابهای مهم، بازتوانی مناطق خشک و حمایت از ایران در اقدامات علیه تغییر اقلیم هستند.»
در تامین حقابه، سازمان ملل میتواند میانجی باشد
«اگر دو کشوری که در زمینه تامین حقابه مشکل دارند از سازمان ملل متحد بخواهند، این سازمان میتواند بهعنوان میانجی وارد شود.» به گفته پریزنر، کاملا به مسائل هامون در ایران واقفیم، اما نکته این است که تصمیمگیرندگان اصلی آن باید با هم وارد نشست و مذاکره شوند و با گفتوگو مسأله را برطرف کنند. به اعتقاد نماینده سازمان ملل متحد در ایران، بحث حقابه در بالادست یا پاییندست یک مشکل کلاسیک است و اهمیت زیادی دارد: «در موضوع احیای دریاچه ارومیه همکاری طولانیمدتی با ایران داشتیم و از برنامههای نجات آن حمایت و پشتیبانی میکنیم، چون مسئله بسیار پیچیده و چالشبرانگیزی است. در راستای نجات دریاچه ارومیه بحث آبخیزداری، معیشت جایگزین و مدیریت منابع آبی مطرح بود که سازمان ملل در این زمینه با نهادهای محلی همکاریهای خوبی داشت. از طرف ما برای همکاری تعهد کامل وجود دارد، اما تامین منابع مالی به علت تحریمها مشکل است.» بنابر نظر پریزنر، سازمان ملل بهدنبال مباحث چندجانبهگرایانه است که این مسئله (تحریمهای محیطزیستی ایران) نیز مستلزم همکاری چندجانبه است. تمرکز ما بر مسائل بشردوستانه و مباحث محیطزیستی است که مسائل مشترک جهانی هستند و همواره نسبت به آنها مطالبهگر هستیم.