روند رو به افول تجارت ایران با کرهجنوبی
گروه صنعت و تجارت: تراز تجاری غیرنفتی ایران و کره جنوبی طی ۱۰ سال گذشته در اکثر سالها به نفع کره جنوبی بوده است. پس از خروج آمریکا از برجام، صادرات غیرنفتی و واردات ایران به کره جنوبی روند نزولی را از سال ۲۰۱۸ از سر گرفت و در سال ۲۰۱۹ با افت شدید مواجه شد، بهگونهای که ارزش صادرات و واردات در سال ۲۰۲۲ به کمتر از ۸۰۰ میلیون دلار رسید.
به گزارش «تجارت»، کرهجنوبی تا پیش از اعمال تحریمها علیه ایران یکی از شرکای اقتصادی اصلی ایران به شمار میرفت به طوری که میزان مبادلات دو جانبه در سال 2012 یعنی سال 1391 به 18 میلیارد و 500 میلیون دلار نیز میرسید. اما پس از تحریمعها این رقم حدود 66 درصد کاهش یافت. این نکته زمانی اهمیت پیدا میکند که بدانیم روابط بین ایران و کرهجنوبی عمدتا اقتصادمحور بوده است. معاونت بررسیهای اقتصادی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران در گزارشی تحت عنوان «بررسی وضعیت تجارت با کره جنوبی» به بررسی اجمالی سیاستهای تجاری کره جنوبی، وضعیت تجارت این کشور با جهان و تجارت دو جانبه با ایران پرداخته است. بر اساس این گزارش تراز تجاری غیرنفتی ایران و کره جنوبی طی ۱۰ سال گذشته در اکثر سالها به نفع کره جنوبی بوده است. پس از خروج آمریکا از برجام، صادرات غیرنفتی و واردات ایران به کره جنوبی روند نزولی را از سال ۲۰۱۸ از سر گرفت و در سال ۲۰۱۹ با افت شدید مواجه شد، بهگونهای که ارزش صادرات و واردات در سال ۲۰۲۲ به کمتر از ۸۰۰ میلیون دلار رسید. بر اساس گزارش اتاق بازرگانی ایران و دادههای اعلام شده از سوی گمرک کشور از سال ١٣٩٠ تا ١٣٩٦ کشور کره جنوبی همواره جایگاه سوم مهمترین مبادی وارداتی ایران و از سال ١٣٩٥ تا ١٣٩۷ جز پنج مقصد اول صادراتی کشور بود. همچنین در سال ٢٠١١ ارزش مبادلات تجاری دو کشور به ١۷ میلیارد دلار رسید.
این رقم بالاترین میزان تجارت در تاریخ همکاریهای تجاری بین دو کشور محسوب می شود که در اثر آن، ایران از مازاد تراز تجاری به میزان ٥.٣ میلیارد دلار برخوردار شده بود. در دوران تحریم نیز علی رغم محدودیتهای شدید، سطح مبادلات تجاری دو کشور هرگز متوقف نشد و حتی در سال ٢٠١٥ ارزش مبادلات دو کشور حدود شش میلیارد دلار بود و در همین زمان بود که مسیر صادرات محصولات سنتی و معدنی ایران به کرهجنوبی باز شد. پس از انعقاد موافقتنامه برجام در سال ٢٠١٥ و گشایشهای ایجاد شده، حجم تجارت دو کشور از سال ٢٠١٦ رو به افزایش گذاشت و به ١٢ میلیارد دلار در سال ٢٠١۷ رسید که شامل ٨ میلیارد دلار صادرات و ٤ میلیارد دلار واردات بود و بدین ترتیب کره جنوبی در جایگاه ششم شریک تجاری ایران در صادرات و جایگاه سوم در واردات قرار گرفت . هرچند دو کشور در دورههای قبل از تحریم سال 1397 آمریکا سعی کردند تا با وجود تحریمها به روند مراودات خود ادامه دهند، اما دادههای اعلام شده نشان می دهد با خروج آمریکا از برجام و محدودیت های ایجاد شده پس از آن، انقباض شدید تجارت دوجانبه ایران و کره جنوبی را به دنبال داشت؛ در این دوره تجارت دوجانبه دو کشور به حدود ٢ میلیارد دلار و پایینترین سطح طی دهه اخیر تا آن زمان رسید، اما قطع نشد. اما آمارها حاکی از این است که طی دو سال اخیر روابط تجاری ایران و کرهجنوبی به پایینترین سطح ممکن رسیده و حجم واردات و صادرات از این کشور به شدت کاهش یافته است.
ماهیت روابط تجاری ایران و کرهجنوبی در دو سال اخیر
رقم صادرات ایران به کره در سال گذشته حدود ۸۳ میلیون دلار بود و حدود ۷۳۶ میلیون دلار از این کشور کالا وارد ایران شد. رقم تجارت بین دو کشور به نسبت دوران اوج خود که فقط در حوزه غیر نفتی حدود ۶ میلیارد دلار بود به شدت افت کرد. دبیر سابق مشترک ایران و کره جنوبی در برشماری دلایل افت روابط تجاری ایران و کره جنوبی عنوان کرد اصل مسئله به خروج شرکتهای کرهای بعد از اعمال تحریمها باز میگردد و بخش خصوصی به دلیل نبود امکان مراودات بانکی با این کشور نتوانست در تجارت با این کره جنوبی موفق عمل کند؛ به نظر میرسد که بحث پولهای بلوکه شده در کره نیز بر روند کاهشی شدن تجارت ما با این کشور را تشدید کرد. بر اساس گزارش معاونت بررسیهای اقتصادی اتاق بازرگانی ایران، در سال 1401 بخش زیادی، یعنی ۹۷ درصد کل صادرات و معادل حدود ۸۱ میلیون دلار، از صادرات غیرنفتی ایران به کره جنوبی شامل کنسانتره مس بوده و بعد از آن محصولات شیمیایی آلی و میوههای خوراکی، پوست مرکبات یا پوست خربزه و همانند آن به ترتیب سهم ۰.۷ و ۰.۶ درصدی از کل صادرات غیرنفتی به کره جنوبی را به خود اختصاص داده است. نکته قابل توجه درباره صادرات غیرنفتی ایران به کره جنوبی در سال ۱۴۰۱، سهم ۹۹.۲ درصدی ۱۰ قلم عمده صادراتی از ارزش کل صادرات غیرنفتی به کره جنوبی بوده که نشان دهنده تنوع کم در صادرات به این کشور است. این در حالی است که واردات از این کشور در سال قبل تنوع نسبتا بهتری داشته و گروههای ماشین آلات و دستگاههای برقی و اجزا و قطعات آنها؛ مواد پلاستیکی و اشیا ساخته شده از این مواد ؛ راکتورهای هستهای دیگ بخار آب گرم، ماشین آلات و وسایل مکانیکی، به ترتیب با سهم ۱۵.۸، ۱۵.۷ و ۱۴.۷ درصد از کل ارزش واردات از این کشور، عمده گروههای وارداتی را از کره به خود اختصاص داده است. در گزارش معاونت بررسیهای اقتصادی اتاق بازرگانی شش رشته فعالیت شامل وسایل نقلیه، زمینی هوایی آبی و تجهیزات ترابری مربوط به آنها؛ ماشین آلات و وسایل مکانیکی، ادوات برقی، اجزاء و قطعات آنها؛ مواد نسجی و مصنوعات از این مواد، پوست خام و چرم؛ محصولات صنایع شیمیایی یا صنایع وابسته به آن؛ محصولات معدنی؛ محصولات صنایع غذایی، نوشابهها، آبگونهای الکلی و سرکهها، توتون و غیره به عنوان رشته فعالیتهای منتخب انتخاب و روند تجارت ایران با کره جنوبی در این حوزهها بررسی شده است. این بررسی نشان میدهد که سهم این شش رشته فعالیت در سالهای ۱۳۹۹، ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ از ارزش صادرات غیرنفتی ایران به کره جنوبی به ترتیب ۹۵، ۹۶ و ۹۹ درصد بوده است. اما از بین آنها، ایران تنها توانسته در صادرات مواد معدنی عملکرد بهتری داشته باشد که صادرات آن از ۴۱ میلیون دلار در سال ۱۳۹۹ به ۷۸ میلیون دلار در سال ۱۴۰۰ و ۸۲ میلیون دلار در سال ۱۴۰۲ افزایش یافته است. اما شاهد روند نزولی صادرات گروههای دیگر به کره و همچنین در رابطه با گروه چرم و پوست خام شاهد توقف صادرات در سال ۱۴۰۰ هستیم، اما این رقم در سال ۱۴۰۱ به ۵۳.۲ میلیون دلار رسیده است. این آمارها نشان میدهد کرهجنوبی که در سالهای ابتدایی دهه 90 تا نزدیک به 20 میلیارد دلار با ایران تجارت داشت اکنون به زیر 800 میلیون دلار رسیده و این به معنای خارج شدن یکی از مهمترین شرکای تجاری ایران از چرخه تجارت با ایران است. البته این اتفاق که نتیجه تحریمهاست نه فقط در رابطه با کره جنوبی بلکه در مراودات با بسیاری از کشورهای دیگر نیز اتفاق افتاده است.
