[ شهروند ]  ثبت جهانی چغازنبیل در سال 1358، نخستین تجربه ایران برای ثبت میراث فرهنگی کشورمان در یونسکو بود. بعد از این تاریخ تا‌کنون 26اثر تاریخی ایران در یونسکو به ثبت رسیده است. این روزها با برگزاری چهل‌وپنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو، مهم‌ترین رخدادهای جهانی در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری در حال رقم خوردن است. بررسی پرونده‌های ثبتی ایران درباره جنگل‌های دیزمار، ثبت منظر فرهنگی ماسوله و... ازجمله پرونده‌های ایران است که در این اجلاس بررسی می‌شود. هم‌اکنون پرونده ثبت جنگل‌های دیزمار در این اجلاس تعیین تکلیف شده است.

در نشست صبح روزگذشته چهل‌وپنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو پرونده پیشنهادی الحاق دو سایت میراث طبیعی دیزمار به پرونده ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی در جلسه کمیته میراث جهانی مطرح و براساس تصمیم کمیته مقرر شد که این دو سایت در قالب پرونده میراث جهانی ارسباران برای یونسکو ارسال شود.
هیأت ایرانی حاضر در چهل‌وپنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض اعلام کرد: «براساس تصمیم کمیته مقرر شد پرونده جنگل‌های دیزمار در قالب پرونده میراث جهانی ارسباران برای یونسکو ارسال شود.»
میراث طبیعی دیزمار شامل دو سایت از محدوده جنگل‌های ارسباران در منطقه قره‌داغ آذربایجان شرقی است. کمیته میراث جهانی تأیید کرده است که مدیریت و حفاظت این دو سایت از وضعیت مناسبی برخوردار است و می‌توانند در قالب پرونده میراث طبیعی جنگل‌های ارسباران برای ثبت جهانی ارائه شود.

در ریاض چه خبر است؟
چهل‌وپنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو از ۱۹ شهریور (۱۰ سپتامبر) در ریاض پایتخت عربستان سعودی کار خود را آغاز کرده است و پرونده ۵۰ میراث فرهنگی و طبیعی از بیش از ۴۰ کشور جهان برای ثبت در فهرست جهانی یونسکو در حال بررسی است. از این تعداد، ۲۴ پرونده سهمیه اجلاس سال گذشته است که به‌دلیل بحران اوکراین به تعویق افتاد و ۲۶ پرونده مربوط به اجلاس سال ۲۰۲۳ است.

26اثر ثبت شده ایران در فهرست یونسکو
ثبت 26اثر تاریخی و طبیعی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو، نام کشورمان را در رتبه نهم جهان قرار داده است. نخستین بار در سال 1358بود که بخشی از تاریخ معماری ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت و بعد از آن ثبت آثار تاریخی و همچنین آثار ناملموس ایرانی در یونسکو ادامه پیدا کرد. در ادامه، مرور نام مکان‌ها و بناهای تاریخی ایران که در زمره میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است، خالی از لطف نیست.
چغازنبیل، تخت‌جمشید، میدان امام (نقش جهان) اصفهان، تخت‌سلیمان در آذربایجان‌غربی، مجموعه ارگ بم کرمان، گنبدسلطانیه در زنجان، محوطه بیستون در کرمانشاه، مجموعه کلیساهای آذربایجان شامل قره کلیسا، سن استپانوس و زُر زُر، سازه‌های آبی شوشتر در خوزستان، بازار تبریز در استان آذربایجان شرقی، بقعه شیخ‌ صفی‌الدین اردبیلی در استان اردبیل، مجموعه باغ‌های ایرانی شامل ۹ باغ پاسارگاد در مرودشت فارس، باغ ارم شیراز، چهل‌ستون اصفهان، باغ فین کاشان، عباس‌آباد بهشهر، باغ شاهزاده کرمان، اکبریه بیرجند، باغ دولت‌آباد یزد، پهلوان‌پور مهریز یزد، مسجد جامع اصفهان، برج گنبد قابوس در گلستان، مجموعه فرهنگی تاریخی (کاخ) گلستان، شهر سوخته در سیستان‌وبلوچستان، منظر فرهنگی روستای میمند در کرمان، محوطه باستانی شوش در استان خوزستان، بیابان لوت، مجموعه یازده رشته قنات و کاریز ایرانی شامل قصبه گناباد، بلده فردوس، باغ زارج یزد، حسن‌آباد مهریز، آسیاب‌آبی میرزانصرالله مهریز، گوهرریز جوپار کرمان، دوقلوهای اکبرآباد و قاسم‌آباد بروات، مون اردستان، وزوان میمه و مزدآباد اصفهان که از قدیمی‌ترین و عجیب‌ترین سیستم‌های آبرسانی جهان و شاهکار معماری و مهندسی ایرانی است. ثبت شهر تاریخی یزد، چشم‌انداز باستان‌شناسی ساسانی فارس، جنگل‌های هیرکانی، منظر فرهنگی اورامانات و راه‌آهن سراسری ایران.

 درج ۵۴ کاروانسرا از ۲۴ استان در فهرست یونسکو
«کاروانسراهای ایران» ثبت جهانی شد

کاروانسراهای ایران» شامل ۵۴ کاروانسرای تاریخی در چهل‌وپنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو به‌عنوان بیست‌وهفتمین اثر میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.
در چهل‌وپنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو، پرونده کاروانسراهای ایران (مجموع ۵۴ کاروانسرای تاریخی) بررسی و با تصویب اعضای کمیته به‌عنوان بیست‌وهفتمین میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.
پرونده کاروانسراهای ایران، شامل ۵۴ کاروانسرای تاریخی در ۲۴ استان کشور است که البته از بین صدها کاروانسرا انتخاب شده‌اند و در توضیح ویژگی‌های آن در پرونده آن، چنین آمده است: «کاروانسراها یکی از مهم‌ترین اَشکال معماری ایرانی هستند که باعث توسعه مسیرها و نیازهای مرتبط با خواسته‌ها و مقتضیات سفر شده است. این کاروانسراها با مقایسه نقشه ۲۰۰ کاروانسرا انتخاب شده‌اند و هیچ‌یک از آنها نقشه تکراری ندارند. بنابراین مشهود است که کاروانسراها نتیجه و محصول خلاقیت و نبوغ معماران ایرانی در طول تاریخ است. همچنین کاروانسراهای ایرانی مستقیما درگیر تحولات اجتماعی و فرهنگی بودند، به‌گونه‌ای که تأثیر آن را در ادبیات، شعر، نقاشی، مینیاتور، موسیقی و همچنین معماری می‌توان دید. از نظر مقایسه، تفاوت کاروانسراهای ایرانی با چند نوع دیگر از کاروانسراهای موجود در خارج از ایران در شکل و نقشه است. زیرا به‌نظر می‌رسد نوع دیگر کاروانسراها از نمونه‌های اولیه ایرانی آمده است.»
دیرگچین قم، نوشیروان اصفهان، پرند/قلعه سنگی در رباط‌کریم، رباط شرف در سرخس، سنگی انجیره در اردکان، جمال‌آباد در میانه، عباس‌آباد تایباد تایباد، فخر داوود نیشابور، شیخعلی‌خان در شاهین‌شهر، مرنجاب در آران و بیدگل، امین‌آباد در شهرضا، گبرآباد در قمصر، مهیار در شهرضا، گز در دهستان گز، کوهپایه در شهرستان کوهپایه، مزینان در داورزن، ایزدخواست در آباده، فخرآباد بجستان، سرایان در شهرستان سرایان، قصر بهرام گرمسار، آهوان خاورشهر، میامی در شاهرود، عباس‌آباد در شاهرود، میاندشت در شاهرود، زین‌الدین مهریز، میبد در شهرمیبد، فارسفج در تویسرکان، خواجه نظر جلفا، دهدشت، بیستون، گنجعلی‌خان کرمان، گویجه بل در اهر، خوی، صائین نیر، تی‌تی در سیاهکل، باغ شیخ در ساوه، زعفرانیه در سبزوار، مهر در سبزوار، ینگه امام در ساوجبلاغ، بستک، برازجان، خرانق اردکان، آجری انجیره در یزد، افضل در شوشتر، نیستانک در نائین، چاه کوران در راور، چمشک در پلدختر، رشتی در اردکان، تاج‌آباد، ده محمد طبس، خان در خوی، چهل پایه طبس، سعدالسلطنه قزوین و رباط قلی جاجرم، ۵۴ کاروانسرا و رباطی هستند که در پرونده کاروانسراهای ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شدند.
نمایندگان ایکوموس، قطر، زامبیا، پادشاهی عمان، نیجریه، روسیه، هند، آفریقای جنوبی، مالی، یونان، اتیوپی، عربستان سعودی، بلژیک، بلغارستان و آرژانتین با اشاره به تاریخچه، سازه معماری، اهمیت و جایگاه آن در سفرهای تاریخی در مسیرهای بیابانی، ارزش‌های فرهنگی از ثبت کاروانسراهای ایران حمایت کردند.
رسول وطن‌دوست به نمایندگی از هیأت اعزامی ایران در ریاض گزارشی از پرونده کاروانسراهای ایران ارائه کرد. وی همچنین با اشاره تاریخی به کاروانسراها در ایران، سخنان خود را با ابیاتی از مثنوی معنوی مولانا که به حکایت سه مسافر (مسلمان، مسیحی و یهودی) اشاره دارد، به پایان رساند:
کرده منزل شب به یک کاروانسرا
اهل شرق و اهل غرب و ماورا
مانده در کاروانسرا خرد و شگرف
روزها با هم ز سرما و ز برف