بارندگیها حریف خشکسالی نشدند
[ملیحه محمودخواه] استانهای تهران، قزوین، سیستانوبلوچستان، هرمزگان و خراسان رضوی امسال 5استانی معرفی شدند که بهشدت با تنش آبی روبهرو هستند، زیرا بارندگیها در این استانها بهشدت پایین بوده و نتوانسته میزان خشکسالیها را جبران کند. این در حالی است که احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی کشور به «شهروند» توضیح میدهد که استان خراسان رضوی در بین این استانها وضعیت بدتری داشته و وضعیت این استان 52درصد زیر خط نرمال است.
بارشها بالا بود اما نسبت به سالهای قبل کم
همین چند روز پیش فیروز قاسمزاده، سخنگوی صنعت آب، از وضعیت قرمز آبی در چند استان خبر و توضیح داده بود که سال آبی 1402- 1401سالی کمبارش بود؛ پیرو اطلاعاتی که از شبکه ایستگاههای مبنای وزارت نیرو دریافت کردیم، بارش سال آبی 1402- 1401نسبت به سال آبی قبل از آن رشد داشت، اما باید توجه داشت که سالهای آبی 1400- 1401و 1399- 1400دو سال بسیار کمآبی بودند.
او به این موضوع اشاره میکرد که بارشهای سال آبی 1402- 1401با وجود رشد اندک نسبت به بارشهای سال کمآب قبل از آن، نسبت به متوسط بارشهای 55ساله کشور، کاهش 14درصدی داشته است.
سخنگوی صنعت آب تصریح میکند که در طول 55سال گذشته، سال آبی اخیر، رتبه هفدهم را در بین سالهای خشک از آن خود کرده و این در حالی است که 14درصد کاهش بارشها در سال آبی 1402- 1401نسبت به سالهای نرمال، درست بعد از دو سال بسیار کمآب و خشک، باعث شده بهشدت رودخانههای ما کمآب شود. قاسمزاده با بیان اینکه «استانهای جنوبغرب کشور سال آبی اخیر، وضعیت مطلوبتری داشتند»، خاطرنشان میکند: «از طرف دیگر، استانهایی مثل خراسان رضوی با 46درصد کاهش بارندگی مواجه شدند و این نصف شدن میزان بارندگیها، در ادامه سالهای خشک، موجب شد تا ورودی سدها در این استان نزدیک به صفر باشد و سد دوستی، بهعنوان مهمترین سد در این منطقه، هیچ ورودی در سال آبی گذشته نداشت.» او به شهر تهران نیز اشاره کرده و توضیح داده که تهران بهلحاظ کاهش بارندگی جزو استانهای قرمز کشور است بهطوری که در سال آبی اخیر، حدود 30درصد کاهش بارندگی داشته است.
تداوم خشکسالیها شرایط را سخت کرد
سخنگوی صنعت آب با بیان اینکه 5استان در سال آبی 1402- 1401بالای 30درصد کاهش بارش داشتهاند و در وضعیت قرمز آبی هستند، به این موضوع تأکید میکند که استانهای تهران، قزوین، سیستانوبلوچستان، هرمزگان و خراسان رضوی 5استانی هستند که به لحاظ کاهش بارشها و تداوم سالهای خشک، ورودی سدها و آبخوانهای آنها نیز پایین بوده است.
آمارهای مرکز خشکسالی با وزارت نیرو متفاوت است
اینها در حالی است که احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی کشور، معتقد است که آمارهای سازمان هواشناسی با سازمان وزارت نیرو بهدلیل متفاوت بودن ایستگاهها و مقر قرار گرفتن آنها متفاوت است.
او به «شهروند» توضیح میدهد که امسال وضعیت بارشها در کشور بسیار متغیر بود به این معنا که ما در استانی مانند خراسان رضوی 52درصد بارش و بارندگی زیر نرمال داشتیم اما در استانی مانند ایلام بارندگیها بیشتر از نرمال بود.
وظیفه در تکمیل صحبتهای خود میگوید: «امسال شرایط در کشور تا حدود زیادی متغیر بود، یعنی در جنوب و جنوبغرب کشور ما بارندگیهای نرمال و بیشتر از نرمال داشتیم بهطوری که در بوشهر و ایلام میزان این بارندگیها حتی از نرمال هم بیشتر بود، اما شرایط در مرکز تا شمال کشور بهشدت متغیر بود و بارندگیها در بیشتر نقاط، پایینتر از حد نرمال بود.» آمارها نشان میدهد در سیستانوبلوچستان بارندگی زیر 45درصد، در تهران این آمار کمتر از 41درصد، در کرمان منفی 45درصد و از همه بدتر وضعیت بارندگی در خراسان رضوی بود که آمارهای ایستگاهها نشان میدهد که بارندگی زیر 52درصد از حد نرمال بوده است.
سدهایی که برایمان آورده ندارند
از سوی دیگر سد دوستی بین ایران و ترکمنستان نیز در این خشکسالیها بیتأثیر نبوده است، زیرا ورودی آب از این سد بهشدت کاهش داشته است. این را در کنار تنش آبی در ورودی آبهای افغانستان قرار دهید. اینها در کنار هم سبب شده ورودی آب نیز از کشورهای همسایه نیز کاهش داشته باشد.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی کشور با تأکید بر اینکه خشکسالیهای پیدرپی اجازه نداده که بارندگیها در مناطق پربارش نیز شرایط خشکسالیها را جبران کند، ادامه میدهد: «سه سال است که چرخه هیدرولوژی و آب کشور با مشکل روبهرو شده است. با وجود آنکه در سال 1402شرایط بارندگیها نسبت به سال 1401بهتر بود اما این بارندگیها نتوانسته شرایط را تا حدودی جبران کند و ما سومین سال خشکسالی را پشت سر گذاشتیم. به این معنا که با وجود بهتر بودن شرایط، نتوانستیم به شرایط نرمال برسیم.»
شرایط خوب در برخی استانها
او توضیح میدهد که اینها در حالی مطرح میشود که ما سال آبی را در حالی سپری کردیم که در جنوب و غرب کشور شرایط متفاوتی را پشت سر گذاشتیم، بهطور مثال میتوان از خوزستان، کهگیلویهوبویراحمد، چهارمحالوبختیاری و غرب فارس نام برد که بارندگیهای نسبتا خوبی داشتهایم. در سالهای قبل در همدان وضعیت آبی، خوب نبود بهطوری که مجبور بودند با تانکر برای مردم آب ببرند اما بارندگیها مشکلات این بخش را برطرف کرد. یا در خوزستان، کرخه آنقدر خشک شده بود که گاومیشها در چالههایی که در کف رودخانه ایجاد شده بود، آب میخوردند اما هماکنون بارندگیهای نسبتا خوب در این منطقه، شرایط را تسهیل کرد. بارندگیهای خوب در این منطقه مشکل برق را نیز برطرف کرده بود و در این بخش نیز شرایط بهتری داشتیم. اینها نقاط قوت بود اما با وجود این، نمیتوانیم بیآبی سالهای قبل را نادیده بگیریم و درواقع چالشهای بیآبی همچنان در برخی از استانها خصوصا استانهای یادشده بیشتر است.
چه کاری باید انجام دهیم
پیشنهاد او برای حل معضل بیآبی، استفاده از آبهای ورودی و افزایش آنها به داخل است، زیرا معتقد است امکان انتقال آب به استانی مانند خراسان رضوی بسیار دشوار است و اگر انتقال آب در استانی مانند اصفهان از آب کارون فراهم است، ماجرایی است که از قبل اتفاق افتاده و هماکنون امکان این کار وجود ندارد.
تغییر سبک کشاورزی، پرهیز از کشتهای آببر میتواند از راهکارهایی باشد که برای مصرف بهینه آب در استانهای قرمز توصیه میشود.