ساماندهی قانونمند
[ شهروند ] افغانستان چهار دهه است که جزء مهاجرفرستترین کشورهای دنیا بهخصوص به ایران است، مهاجرانی که به گفته وزیر کشور، - 22تیرماه 1402 - آمارشان به بیش از 5میلیون نفر میرسد، البته «احمد وحیدی» گفته بود: «آمار را نمیتوانیم دقیق بگوییم، ولی برآوردها درباره تعداد مهاجران افغانستانی در ایران بیش از ۵میلیون نفر است.» اگرچه جنگهای داخلی و خارجی در سالهای دهه 60 تعداد مهاجران افغانستانی به ایران را افزایش داد، اما با روی کار آمدن طالبان در تابستان 1400 در افغانستان، مجددا حضور مهاجران افغان به ایران افزایش یافت. همچنین مدتی است که خبرها از افزایش دوباره مهاجران افغانستانی در ایران میگویند، مهاجرانی که به چالشها دامن زدهاند تا جایی که نمایندگان مجلس شورای اسلامی طرحی را با عنوان تاسیس سازمان ملی مهاجران در 40 ماده و 130 بند و تبصره آماده کردهاند.
تصویب کلیات طرح تاسیس سازمان ملی اقامت در 21 آبان 1401
23 اسفند 1401 نمایندگان مجلس شورای اسلامی بر ضرورت ساماندهی وضعیت اتباع خارجی و تمرکز تصمیمگیری برای ساماندهی مسائل این قشر تاکید کردند، اگرچه با درخواست گروهی از نمایندگان برای رسیدگی به طرح تاسیس سازمان ملی اقامت براساس اصل 85 قانون اساسی با 138 رأی مخالف رد شد. هرچند مخالفان، بار مالی این طرح را دلیل مخالفتشان عنوان کردند، اما طرح قانون مصوب مجلس دهم در اعطای تابعیت به فرزندان مادران ایرانی هم یکی از دلایل مخالفتشان بود. تصویب کلیات طرح تاسیس سازمان ملی اقامت توسط نمایندگان مجلس در 21 آبان 1401 رقم خورد که جزئیات طرح برای بررسی بیشتر به کمیسیون امور داخلی ارجاع داده شد. کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس مدافع این طرح بود و در گزارشش عنوان کرد که این طرح با لایحه تشکیل سازمان مهاجران اتباع خارجی ادغام شده است. 29مرداد امسال نیز با تصویب مجلس شورای اسلامی، دولت مجاز شد نسبت به تسهیل و واگذاری اقامت به اتباع خارجی متقاضی اقامت اقدام کند.
وزارت کشور در تلاش برای ساماندهی امور مهاجران
«ما در قالب طرح تشکیل سازمان ملی اقامت بهدنبال استفاده از ظرفیت مهاجران سرمایهگذار، نخبه یا نیروی کار متناسب با شرایط روز دنیا هستیم.» رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها گفته: «ما قانونی در حوزه اقامت اتباع خارجی در داخل کشور داریم که به سال 1310 بازمیگردد. شرایط امروز نسبت به آن دوران تغییرات زیادی داشته است.» «محمد صالحجوکار» تاکید داشته: «در دنیای امروزی مهاجرتهای گوناگونی بین کشورهای مختلف دنیا در حوزه نیروی کار، سرمایهگذار اقتصادی یا نخبگان صورت میگیرد. در این راستا خیلی از کشورها در حال استفاده از سرمایه سایر کشورها با پیشبینی مشوقهایی هستند.» وزیر کشور هم به این مسئله واکنش داشته و گفته: «وزارت کشور در تلاش برای ساماندهی امور مهاجران است.» «احمد وحیدی» اعلام کرده: «براساس یک برنامه طراحیشده نسبت به ساماندهی اتباع خارجی اقدام میشود و اتباع غیرمجاز باید برگردانده شوند. کسانی هم که مجوز حضور دارند، باید ساماندهی شوند.» اگرچه «علی خضریان»، سخنگوی کمیسیون اصل 90 مجلس، هم گفته: «در راستای حل مشکل اتباع، سامانه احراز کد اتباع خارجی طی یک ماه توسط وزارت اطلاعات راهاندازی میشود.»
سوئد سختگیرتر شده و آلمان خوشامد میگوید
به گزارشSVT، دولت سوئد در 7 سپتامبر 2023 تصمیمی را برای بازنگری در سیستم فعلی اخذ تابعیت خود اعلام کرد و رسما تحقیقاتی را در مورد چگونگی تشدید بیشتر قوانین آغاز کرد. «ماریا مالمر استنرگارد»، وزیر مهاجرت سوئد، در توضیح این تصمیم دولت گفته بود: «شهروندی سوئد نشاندهنده عضویت در جامعه سوئد است و هم از نظر قانونی و هم از نظر نمادین ارزش بالایی دارد.» مقامات سوئدی پیشنهاداتی برای اخذ تابعیت داشتند: «متقاضیان باید دارای دانش بیشتری از فرهنگ سوئدی و مهارت زبان پیشرفته سوئدی باشند و باید خودکفایی و دارا بودن تمکن مالی کافی و همچنین عدم سوءپیشینه کیفری را اثبات کنند.» زمان موردنیاز برای دریافت مجوز اقامت دائم سوئد قبل از این تصمیمات 4-5 سال بود که به هشت سال افزایش یافته است.»
و اما آلمان؛ این کشور با توجه به کمبود نیروی کار در 29 مارس 2023 خبر جدیدی مبنیبر تغییر قوانین مهاجرتی توسط وزارت کشور و وزارت کار و امور اجتماعی منتشر کرد. بر اساس گزارش SchengenVisaInfo و به نقل از پارسی کانادا، کابینه دولت آلمان پیشنهادات جدیدی را برای اصلاح قوانین مهاجرتی آلمان برای کمک به جذب نیروی کار ماهر از خارج کشور تصویب کرد. پیشنویس قانون تخمین میزند، میتواند مهاجرت نیروی کار ماهر از کشورهای غیراتحادیه اروپا را تا حدود 60هزار نفر در سال افزایش دهد که تقریبا ارقام قبل از همهگیری کووید در سال 2019 را دو برابر میکند. پس از تصویب اصلاحات توسط کابینه، کریستین لیندنر، وزیر دارایی، در توییتر نوشت: «با این کار، ما در حال پیریزی یک شروع جدید در سیاست مهاجرت هستیم. هر کسی بتواند به عنوان یک کارگر ماهر به موفقیت اقتصادی آلمان کمک کند، خوش آمد.»
رسیدگی به طرح تاسیس سازمان ملی مهاجرت بعد از لایحه برنامه هفتم
«این طرح بهصورت دو شوری شد و به کمیسیون شوراها برای بررسی مجدد جزئیات ارجاع شد.» یکی از نمایندگان مجلس 12مهر 1402 به «ایسنا» گفته: «اکنون طرح تاسیس سازمان ملی مهاجرت در دستور مجلس قرار دارد و انتظار میرود بعد از پایان بررسی لایحه برنامه هفتم مورد رسیدگی قرار گیرد، چراکه با قانونیشدن آن جلوی خیلی از مهاجرتهای غیرقانونی گرفته میشود.» بنابر نظر «جعفر قادری»، این موضوع قابل قبول نیست که مهاجران غیرقانونی بهراحتی به داخل کشور بیایند. آنها باید مجوز داشته باشند و با سازوکار قانونی، این وضعیت سامان پیدا کند: «این روال قابل دفاع نیست که در نقاط مختلف کشور با ورود مهاجران غیرقانونی مواجه باشیم.» «قادری» با تاکید بر اینکه این طرح بعد از تصویب کلیات به کمیسیون شوراها برای بررسی مجدد جزئیات ارجاع شد، گفته: «کمیسیون شوراها جزئیات این طرح را بررسی کرد و اکنون در دستور هفتگی مجلس قرار دارد.»
باید انگشتنگاری، چهرهنگاری و یک گام بالاتر دیانای اتباع مشخص شود
«با توجه به افزایش روزافزون حضور اتباع خارجی در ایران، ما حدود سه سال پیش تصمیم گرفتیم با مطالعه تجربه سایر کشورها، طرح جامعی را در حوزه ساماندهی اتباع خارجی در کشور تدوین کنیم که درنهایت طرحی را با عنوان تاسیس سازمان ملی مهاجران در 40 ماده و 130 بند و تبصره آماده کردیم.» به گفته یکی از اعضای کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس، حدود 930 کیلومتر مرز مشترک با افغانستان داریم که باید مسدود شود و وظیفه ستادکل نیروهای مسلح است. همچنین باید در راستای کمک به نیروی انتظامی برای اخراج اتباع غیرمجاز از کشور، اقدام به ساماندهی اتباع در داخل کشور کنیم.»
بنابر نظر «ابوالفضل ابوترابی»، شاهدیم هر تبعه خارجی در جیبش چندین کارت بانکی ایرانی دارد. زمانی که مشخصات فردی هر ایرانی اعم از انگشتنگاری، چهرهنگاری و اموال و دارایی و اطلاعات مرتبط با خریدهای بانکی کاملا شفاف است، طبیعتا اطلاعات اتباع خارجی داخل ایران هم باید برای حاکمیت مشخص باشد.» بنابر نظر «ابوترابی»، در طرح مجلس آمده اتباع خارجی باید انگشتنگاری، چهرهنگاری و یک گام بالاتر دیانای آنها مشخص شود. به اتباعی که این اقدامات را انجام دهند، یک کارت بانکی اختصاصی داده میشود که حکم کارت ملی و مجوز تردد قانونی آنها در ایران را هم دارد.
اتباع خارجی باید سالبهسال به سازمان مهاجرت مراجعه کنند
«یک سیمکارت موبایل اختصاصی به آنها داده میشود که تنها مجاز به استفاده از این سیمکارت هستند و هر جا هم برای کار میروند، کارفرمای ایرانی باید مشخصات اتباع را بنویسند، علاوه بر این، هر جا هم خانه اجاره کردند، باید صاحبخانه در سامانه مشخصات اتباع خارجی را قید کند.» به گفته «ابوترابی»، براساس طرح مجلس، اتباع خارجی باید سالبهسال به سازمان مهاجرت مراجعه و شرحی از فعالیتهای یک سال گذشته خود را ارائه و مالیات خود را پرداخت کنند و بهازای آن یکسری امتیازات شهروندی به آنها ارائه میشود و پس از اجرای این طرح، با اتباع ساماندهینشده و غیرمجاز با قاطعیت برخورد خواهد شد و هیچگونه خدماتی هم به آنها داده نخواهد شد: «نباید فراموش کرد ما همانند سایر کشورها به برخی از اتباع خارجی نیاز داریم، برای مثال 70درصد اتباع حاضر در امارات، 25درصد اتباع خارجی در آلمان و حدود 90درصد اتباع خارجی در قطر تبعه کشورهای خارجی هستند، بنابراین حضور اتباع خارجی در کشور فینفسه بد نیست، اما حتما باید این اتباع ساماندهی شوند.» به گفته این نماینده مجلس، بسیاری از شهرستانهای کشور امروز با کمبود نیروی کار مواجه هستند، بنابراین ما به اتباع خارجی برای مرتفعکردن نیروی کار نیازمندیم و میتوانیم به آن دسته از اتباع خارجی که تمایل به کار در ایران دارند، با طی مراحل قانونی مجوز اقامت بدهیم تا مشکلات در حوزه نیروی کار نیز تا حدودی برطرف شود: «وزارت کشور کاملا موافق طرح تشکیل سازمان ملی مهاجران است، بهطوری که حتی پیش از قانونیشدن طرح مجلس، برخی از مفاد آن هماکنون توسط این وزارتخانه در حال اجراست.»