[مرضیه موسوی] بیش از 27پرونده ثبتی از میراث فرهنگی و تاریخی ایران در یونسکو، کشورمان را در جایگاه کشورهای دارای ظرفیت‌های گردشگری بالا، قرار داده است. تنها در یکی از این پرونده‌ها، یک ماه پیش شاهد ثبت جهانی همزمان 54کاروانسرای تاریخی در یونسکو به ثبت رسیدند. این، همه ماجرا نیست و باید میراث ناملموس ثبت شده در یونسکو و همچنین جاذبه‌های طبیعی ایران را هم به این فهرست اضافه کرد تا ظرفیت‌های گردشگری در ایران به درستی رخ نشان بدهند. با این حال ایران در سال‌های گذشته سهم کمتر از یک درصدی را از گردشگری جهان به‌خود اختصاص داده است. «دکتر علیرضا عسکری»، مدیر پایگاه‌های میراث فرهنگی شهرستان فیروزآباد استان فارس، در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «وجود یک ظرفیت، به‌خودی خود نمی‌تواند گردشگری را در کشورمان متحول کند. اگر می‌خواهیم از مزیت‌های ثبت جهانی بهره‌مند شویم باید در برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت توسعه کشور، حتما به گردشگری پایدار توجه داشته باشیم.» «شهروند» همراه با او، چگونگی جایگزینی درآمد ارزی گردشگری با درآمد نفتی را بررسی می‌کند.

 وقتی صحبت از جایگزینی درآمدهای گردشگری به جای درآمدهای نفتی می‌شود، کمبود زیرساخت‌های گردشگری، خودشان را نشان می‌دهند و این سؤال را در ذهن تکرار می‌کنند که: «در شرایط موجود، چنین فرصتی چگونه امکان‌پذیر است؟» وجود جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و فرهنگی در کشورمان باعث شده تا اولیه‌ترین نیازها برای توسعه صنعت گردشگری در ایران به‌خودی‌خود برداشته شوند، اما وجود چنین ظرفیتی به‌خودی‌خود کافی نیست و برای قرار گرفتن در مسیر توسعه گردشگری، باید راه درازی را طی کنیم. دکتر «علیرضا عسکری»، مدیر پایگاه‌های میراث فرهنگی شهرستان فیروزآباد، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های میراث فرهنگی کشور به «شهروند» می‌گوید: «ما زمانی می‌توانیم درآمدهای گردشگری را جایگزین درآمدهای نفتی کنیم که در راه توسعه این صنعت تلاش زیادی کنیم و با برنامه‌های توسعه پایدار جهانی همراه شویم. برای پذیرفته شدن در این سیستم، باید به سمت ایجاد گردشگری سبز حرکت کنیم. گردشگری سبز، اشاره به نوعی از گردشگری دارد که کمترین آسیب‌ها را به محیط‌زیست وارد کند.»
به‌گفته او شرایط امروز برنامه‌ریزی‌های کلان کشور اقدامات چندان راهگشایی برای طی کردن این مسیر توسعه‌ای تعریف نکرده است. عسکری می‌گوید: «ما باید در زمانی که منابع کافی مثل نفت و گاز و... به میزان کافی در کشور وجود دارد، سرمایه‌گذاری روی زیرساخت‌ها را انجام دهیم. درواقع با چنین رویکردی، کشور، سرمایه و منابع خود را در راهی هزینه می‌کند که ارزش افزوده‌ای برایش دارد و این سرمایه اولیه را به سرمایه‌ای بزرگ‌تر تبدیل می‌کند. اگر ما چنین هدفی را در افق بلندمدت خود می‌بینیم، باید بخش مهمی از سرمایه و منابع امروز را در خدمت به افق توسعه پایدار قرار دهیم.»

زیرساخت حمل‌ونقل
نمونه‌های عینی بسیاری را برای معرفی خلأ‌های زیرساختی کشور در حوزه میراث فرهنگی مثال می‌زند. عسکری می‌گوید: «تنها در حوزه حمل‌ونقل به‌عنوان یکی از زیرساخت‌های لازم برای صنعت گردشگری، نگاهی به صنعت ریلی کشور بیندازیم؛ با وجود اینکه ما پایگاه‌های ثبت جهانی زیادی در کشور داریم، اما هیچ شبکه ریلی‌ای، همه این پایگاه‌ها را به‌صورت کامل پوشش نمی‌دهد. نه‌تنها این پایگاه‌ها، بلکه سایر پایگاه‌های ثبت ملی شده ما هم از چنین امکانی بهره‌مند نیستند. شبکه اتوبوسرانی بین شهری هم همینطور. در مقایسه با این وضعیت، شما می‌توانید از طریق سایت‌های مختلف ساعت حرکت قطارها و اتوبوس‌های بین‌شهری و درون‌شهری را در کشورهای گردشگرپذیر اروپا رصد کنید و قبل از برنامه‌ریزی برای سفر، از مسیری که قرار است طی کنید مطمئن شوید. حتی یک قدم به عقب برویم؛ این امکانات حمل‌ونقل در کشور ما اصلا برنامه‌های ثابت و دقیقی برای حرکت ندارند و اطلاعاتی از ایستگاه‌ها و شرایط آن نمی‌توان به سادگی در اینترنت پیدا کرد.»
او همچنین به وضعیت راه‌های کشور و خطوط ریلی اشاره می‌کند که هم‌اکنون پاسخگوی نیازهای گردشگری توسعه‌یافته در ایران را ندارند و مثل بسیاری از زیرساخت‌ها در این حوزه، باید تقویت شوند.

نفت، سرمایه‌ای ملی است

ثبت جهانی 54کاروانسرای ایران، تنها یکی از 27پرونده‌ای است که امسال در یونسکو به ثبت رسیده. با این حال برخی از این کاروانسراها هم‌اکنون در شرایط مطلوبی به سر نمی‌برند و نیاز به مرمت و مراقبت‌های بیشتری برای آنها احساس می‌شود. عسکری می‌گوید: «سال‌های گذشته دولت ایتالیا برای ثبت جهانی شهر تورین سرمایه‌گذاری‌های زیادی کرد و حدود 94میلیون دلار برای توسعه زیرساخت‌های این شهر هزینه کرد. حتما بازگشت سرمایه این اقدام سریع و قابل توجه خواهد بود و این شهر به سرعت می‌تواند از مزیت‌های ثبت جهانی بهره‌مند شود و درواقع برای این بهره‌مندی آماده است.»
حالا که ایران جایگاه‌های مهمی را در زمینه میراث جهانی ثبت‌شده به‌دست آورده است، به‌گفته این فعال حوزه گردشگری باید برنامه‌های جامع‌تری برای گردشگری در صندوق توسعه ملی تعریف شود تا بتوانیم به گردشگری پایدار در منطقه برسیم. عسکری می‌گوید: «قرار نیست همه نفت، گاز و منابع تجدیدناپذیر ما در همین قرن به پایان برسد و ما باید برای آینده سرمایه‌ای نگه داریم. منابع نفت و گاز هم، خود بخشی از میراث ملی ماست و باید خیلی زود به فکر جایگزینی درآمدهای نفتی با درآمدهای فرهنگی باشیم. حالا که ظرفیت‌های میراث فرهنگی در کشورمان آماده این اقدام مهم هستند، وقتش است که همه نهادها و سازمان‌های داخلی در ایران با هم همراه شوند.»