سالهای ناامیدی از کشورهای ثروتمند
[ شهروند ] سیل امسال در لیبی و هند هزاران کشته بر جای گذاشت و طوفانها آسیا را درنوردیدند. فجایع ناشی از آبوهوا در حال افزایش است. بسیاری از مردان سیاست به مجموعهای از بلایا در سال گذشته اشاره کردند که فقط در پاکستان بیش از 30 میلیارد دلار خسارت فیزیکی و اقتصادی به بار آورد. تجزیهوتحلیل اخیر واشینگتنپست و کربنپلن (Carbon Plan)، یک گروه تحقیقاتی غیرانتفاعی آبوهوایی، نشان داد که تا سال 2030 میلادی، 500 میلیون نفر در سراسر جهان، بهویژه در مناطقی مانند جنوب آسیا و خاورمیانه، در معرض گرمای خطرناک قرار خواهند گرفت که مرگومیر و بیماریهای ناشی از آن را به دنبال خواهد داشت. تمام این فجایع طبیعی ناشی از تغییرات اقلیمی است که کشورهای ثروتمند با تولید گازهای گلخانهای در جهان ایجاد کردهاند. ماه گذشته، سازمان ملل کسری بودجه جهانی برای مقابله با یورش بیامان حوادث مربوط به تغییرات اقلیمی را چندین تریلیون دلار برآورد کرد. در حالی که کشورهای غربی شروع به بسیج امکانات برای گذار انرژی خود (گذار از نفت و گاز به منابع انرژی پاک) کردهاند، مقامات دولتی و دیگر دیپلماتها میگویند که کشورهای فقیر و آسیبپذیر -جایی که اغلب نیاز بیشتر است رها شدهاند. «واشینگتنپست» در گزارشی از سالها وعدههای نافرجام کشورهای ثروتمند برای مقابله با تغییرات اقلیمی گفته است که موفقیت اجلاس جهانی آب و هوا، موسوم به COP28، را که نوامبر سال جاری میلادی در امارات متحده عربی برگزار میشود، کمرنگ میکند.
پس از سالها وعدههای مالی برای مقابله با تغییرات اقلیمی، جهان در حال توسعه با واقعیت ناامیدکنندهای دستوپنجه نرم میکند: پول هنوز به اندازه کافی در دسترس نیست تا چالشهای فزاینده در اینباره برطرف شود. وعدههای برخی از اقتصادهای بزرگ جهان، از جمله ایالات متحده و چین، عملی نشده است. بسیاری از آنها سالها از برنامه مقابله با تغییرات آبوهوایی عقب ماندهاند یا هنوز کمک مالی ارائه ندادهاند، که دلیل آن هم دعواهای سیاسی، موانع بروکراتیک و بحثها بر سر قوانین جدید برای تسریع کمکهای بانکهای توسعه و بخش خصوصی است.
سال 2023، سال ناامیدی اقلیمی
خدیجه نسیم، وزیر محیط زیست، تغییرات آبوهوایی و فناوری مالدیو، سال 2023 را «سال ناامیدی» خواند. کنفرانس آتی تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد در سال جاری میلادی، موسوم به COP28، قرار است با ارزیابی میزان موفقیت جهان در مقابله با تغییرات اقلیمی، به پیشرفت در این زمینه کمک کند. اما نسیم معتقد است که عقبماندگی جهانی در اینباره عمیق است: «آنچه در دست داریم بسیار کمتر از آن چیزی است که لازم است. فاجعه پس از فاجعه رخ میدهد و در رفع آثار آنها ناتوانیم.»
اختلاف نظر در نشستهای بینالمللی منتهی به مذاکرات جهانی آبوهوا که 30 نوامبر سال جاری میلادی در دوبی آغاز میشود، در حال افزایش است. اوایل ماه جاری میلادی (اکتبر)، فعالان محیط زیست و برخی دیپلماتها، از کشورهای ثروتمند به دلیل ارائه فقط 9.3 میلیارد دلار برای احیای صندوق آبوهوای سبز، که از پروژههای سازگار با اقلیم در کشورهای در حال توسعه حمایت میکند، در اجلاسی در آلمان انتقاد کردند. ایالات متحده یکی از انگشتشمار کشورهایی بود که اصلا منابع مالی جدیدی ارائه نکرد.
عدنان امین، مدیر اجرایی کنفرانس آتی تغییرات اقلیمی سازمان ملل در سال جاری میلادی، (COP28)، گفت که یافتن راههایی برای جمعآوری پول بیشتر، بهویژه از بخش خصوصی، اولویت اصلی رهبران COP28 است. اما وعدههای مالی محققنشده از گذشته، یکی از مشکلات بزرگ مذاکرهکنندگان در این کنفرانس است.
خلف وعده ایالات متحده در عمل به تعهدات اقلیمی
ایالات متحده فقط 2 میلیارد دلار از 3 میلیارد دلاری که 9 سال پیش برای صندوق آبوهوای سبز وعده داده بود، ارائه کرده است. کنگره فقط یک میلیارد دلار از 11.4 میلیارد دلاری را که جو بایدن شخصا به کشورهای در حال توسعه وعده داده بود، تأیید کرده است. در حالی که ایالات متحده و سایر کشورهای ثروتمند متعهد شده بودند از سال 2020، سالانه 100 میلیارد دلار از منابع دولتی و خصوصی برای کمک تامین کنند، اکنون 17 میلیارد دلار در سال کمبود وجود دارد.
در حالی که چین به عنوان بزرگترین منتشرکننده دی اکسید کربن در جهان رتبهبندی میشود، به این دلیل که همچنان کشوری در حال توسعه است، از پیوستن به بسیاری از این تعهدات خودداری کرده است. بر اساس تخمینهای اندیشکده آبوهوای E3G، این کشور حتی با وجود تعهد 3.1 میلیارد دلاری که به کشورهای فقیرتر داده، فقط 10 درصد از این پول را در طول هفت سال تحویل داده است. بانکهای توسعهای نتوانستهاند تریلیونها دلار وجوه بخش خصوصی را در دسترس قرار دهد، در حالی که مقامات چندین کشور ثروتمند و در حال توسعه چنین انتظاری داشتند. بر اساس تحلیلی که شورای دفاع از منابع طبیعی و مؤسسه منابع جهانی از دادههای بانک توسعه انجام دادند، به ازای هر دلاری که آنها در سال 2021 برای تأمین مالی آبوهوا تهیه کردند، فقط 25 سنت از منابع مالی خصوصی تامین شد.
امین که کنیایی است و پیش از این آژانس بینالمللی انرژیهای تجدیدپذیر را رهبری میکرد، گفت: «قطعا حس ناامیدی وجود دارد یا شاید بیشتر از ناامیدی. همه این تعهدات مالی واقعا به هیچوجه برای اقدامات اقلیمی در جهان جنوب (کشورهای کمترتوسعهیافته که بیشتر در نیمکره جنوبی قرار دارند) محقق نشده است.»
ثروتمندان اَبَرآلاینده به کشورهای فقیر آسیب میزنند
بسیاری از وعدههای بزرگ مالی ریشه در مذاکرات آبوهوا در سال 2009 در کپنهاگ (پایتخت دانمارک) دارد. کشورهای در حال توسعه کشورهای ثروتمند را مجبور به پرداخت هزینه کردند، زیرا گازهای گلخانهای که آنها دههها پیش منتشر کردهاند، هنوز در جو باقی است و به تغییرات شدید آبوهوایی و بالا آمدن آب دریاها دامن میزند که اغلب بیشتر به کشورهای فقیر آسیب میرساند. این قراردادهای پرداخت، کمک کرد تا سالها بعد راه برای توافق آبوهوای پاریس هموار شود.
اما این برنامهها اغلب با تأخیر و عدم قطعیت روبهروست. باراک اوباما، رئیسجمهوری سابق آمریکا، در سال 2014 با وعده 3میلیارد دلاری به راهاندازی صندوق آبوهوای سبز کمک کرد، اما دو سال بعد، جمهوریخواهان، کاخ سفید و کنگره را گرفتند و پرداختهای ایالات متحده را متوقف کردند! وزارت امور خارجه آمریکا بهتازگی در بیانیهای اعلام کرد که کنگره دوپاره که در میانه بحث بودجه سال مالی آینده گیر افتاده، هرگونه تعهد مالی بیشتر این کشور را در زمینه تغییرات اقلیمی متوقف کرده است. کانادا و آلمان که از سال 2021 رهبری تلاشهای بینالمللی در زمینه برنامه تامین مالی آبوهوا را بر عهده داشتهاند، ماه گذشته در بیانیهای اعلام کردند که مطمئنند کشورهای ثروتمند در مسیر عمل به تعهدات خود در زمینه کمک سالانه 100 میلیارد دلاری در سال 2023 هستند. اما آنها همچنین گفتند که نمیتوانند درباره ادامه این روند تا سال 2025 مطمئن باشند.
توسعه انرژی پاک جهانی در محاق
بر اساس برنامه «ارزیابی رسمی از پیشرفت جهان» که سازمان ملل برای COP28 بر آن نظارت میکند، هنوز تا تامین تریلیونها دلار مورد نیاز برای توسعه انرژی پاک در جهان فاصله وجود دارد و از کشورها خواسته شده تا سرمایهگذاریها در پروژهها و برنامههای با کربن بالا، از جمله یارانه برای مصرف سوختهای فسیلی، را تغییر جهت دهند. به گفته چندین گروه ناظر، این یارانهها در سال گذشته به بالاترین حد خود رسید. یک گروه تخمین زده است که 20 اقتصاد بزرگ جهان برای اولینبار بیش از یک تریلیون دلار یارانه برای مصرف سوخت فسیلی پرداخت کردهاند.
چنین هزینههایی خشم کشورهای در حال توسعه را برانگیخته است که نتوانستهاند کشورهای گروه 20 را وادار کنند پولی به صندوق جدید خسارات بلایای اقلیمی، که دامن کشورهای فقیر را میگیرد، بپردازند. کشورها در مذاکرات سال گذشته توافق کردند که صندوقی ایجاد کنند، اما مشخص نکردند چه کسی و چقدر باید در این صندوق سرمایهگذاری کند، که چالش بالقوه بزرگی در کنفرانس دوبی خواهد بود.
این واقعیت هم که کشورهای غربی بدون ارائه کمک بینالمللی، یارانه پروژههای انرژی پاک خود را بهطور چشمگیری افزایش دادند، رهبران بسیاری از کشورهای در حال توسعه را خشمگین کرد. «قانون کاهش تورم» (IRA) تقریبا 370 میلیارد دلاری سال گذشته میلادی -که ترویج انرژی پاک بخشی از اهداف آن بود- بزرگترین لایحه آبوهوایی است که واشینگتن تاکنون تصویب کرده است و شامل هیچ پولی برای کمکهای اقلیمی خارجی نمیشود. مقامات ایالات متحده مدتهاست از ضرورت ورود بخش خصوصی به برنامههای مقابله با تغییرات اقلیمی گفتهاند و اینکه فقط سرمایهگذاران میتوانند تریلیونها دلار مورد نیاز را تامین کنند. بسیاری از دیپلماتهای کشورهای ثروتمند و فقیر میگویند که مشکل در بانکهای توسعه بینالمللی باعث میشود شرکتهای بخش خصوصی تمایلی به سرمایهگذاری نداشته باشند. مترجم: فرشته کیانی