کمتر از تعداد انگشتان دست
[مرضیه موسوی] سازمان گردشگری جهانی میگوید که ایران رتبه پنجم جاذبههای طبیعی در جهان را دارد؛ ظرفیت بزرگ و متنوعی که در صورت فراهمکردن شرایط مناسب، میتوان از آن برای توسعه گردشگری پایدار استفاده کرد. با این حال، طبیعتگردان و فعالان این حوزه نظر دیگری راجع به شرایط طبیعتگردی در ایران و سهم طبیعتگردی کشور از کل صنعت توریست دارند. «سهند عقدایی»، طبیعتگرد و هیمالیانورد و عضو هیأتمدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی استان تهران در اینباره به «شهروند» میگوید: «با وجود جاذبههای دیدنی متنوع در طبیعت ایران، تعداد توریستهایی که با قصد طبیعتگردی به ایران میآیند، بسیار کم و انگشتشمار است. درواقع میتوان گفت صنعت طبیعتگردی در ایران در حال حاضر روی پاشنه گردشگران داخلی میگردد و توریستهای خارجی سهمی در این بخش از صنعت گردشگری ندارند.»
وجود مناطق کویری، مناظر زیبایی از دشتها و جنگلهای بکر چند هزار ساله، مناطق کوهستانی، همجواری با آبهای آزاد و... همگی از جمله فرصتها و ظرفیتهای بالقوهای است که در زمینه طبیعتگردی در ایران به چشم میخورد. با وجود چنین داشتههایی، به نظر میرسد دلایل مهمی سد راه ورود طبیعتگردان به ایران شده است.
«سهند عقدایی»، فعال حوزه گردشگری و عضو هیأت مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی استان تهران است. او که تجربه سالها طبیعتگردی در ایران و کشورهای مختلف را در کارنامه دارد، به «شهروند» میگوید: «توسعه طبیعتگردی در ایران در این روزها، به فرهنگسازی و همچنین برقراری شرایط مناسبی برای حضور گردشگران نیاز دارد. ظرفیتهای زیادی در ایران در حوزه طبیعتگردی وجود دارد که میتواند زمینهساز خوبی برای ورود گردشگران باشد. اما تقریبا میتوان گفت که ما گردشگر خارجی که به قصد طبیعتگردی به ایران بیاید، در کشور نداریم. این روزها عمده مخاطبان تورهای طبیعتگردی در ایران، گروههایی هستند که سابق بر این عضو انجمن یا گروه یا خیریههایی بودند و با تعطیلی این مراکز مردمنهاد، برای حفظ ارتباطات گروهی خود به طبیعتگردی روی میآورند.»
به گفته او، گردشگری هم مانند سایر بخشهای جامعه نیاز به تامین زیرساختها و فراهمکردن شرایط خاص دارد تا گردشگر برای حضور در کشور میزبان احساس امنیت و آرامش کند و برای سفر راغب شود.
ظرفیت طبیعت، محدود است
طبیعتگردی به دلیل ارتباط نزدیک افراد با محیطزیست، اگر به شیوه درست و سنجیدهای ارائه نشود، میتواند آسیبهای زیادی را به محیطزیست تحمیل کند، اتفاقی که به گفته سهند عقدایی، در بسیاری از بخشها از جمله تورهای کویر و همچنین کوهنوردی با آن روبهرو بودیم. او میگوید: «طبیعت ظرفیت محدودی دارد و میزان ظرفیت یک منطقه گردشگری برای ورود طبیعتگردان محدود است. تعیین میزان این ظرفیت براساس شرایط جغرافیایی و منطقهای هر نقطه گردشگری، باید از طرف دولتها و حاکمیت اتفاق بیفتد. نهادهایی مثل محیطزیست، سازمان جنگلها و... باید به عنوان متولیان محیطزیست، از این ظرفیتها هم پاسداری کنند. در حالی که این اتفاق در واقعیت در کشور ما رخ نمیدهد. برای مثال ما هیچ محدودیتی برای ورود همزمان گردشگران به دماوند قائل نشدهایم. نتیجه این اتفاق، آسیبرسیدن به گنجینههای طبیعیای است که در اختیار داریم.»
تعیین ضوابط طبیعتگردی
او که مدیریت اکوکمپ دماوند را هم بر عهده دارد، از تجربه ارائه طرحی در حوزه گردشگری طبیعت و تعیین ظرفیتهای مناطق مختلف و نحوه محافظت از آنها میگوید: «سال 1398 من براساس تجربه سفر به نشنال پارکها و نقاط مختلف، طرحی را آماده کردم که از آن تاریخ تاکنون در حال خاک خوردن است. در این طرح، افراد باتجربه زیادی از فدراسیون کوهنوردی، وزارت گردشگری، سازمان محیطزیست و... همکاری و همفکری داشتند و طرح جامعی برای چندوچون تعیین ضابطه برای طبیعتگردی تعریف شده بود. اتفاقا بار مالی این کار را هم به دوش بخش خصوصی گذاشته بودیم تا هزینه زیادی سربار دولت نشود. گرچه این طرح در جلسهای خصوصی در اتاق بازرگانی ایران به وزیر گردشگری هم معرفی شد و با وجود استقبال وزیر از این طرح و دستورنامه برای پیگیری آن، همچنان خبری از آن نیست. به نظر میرسد بیش از هر چیز به ارادهای برای پرداختن به این موضوع در سطح مدیران ارشد دولت نیاز داریم.» به گفته عقدایی، اولین قدمی که لازم است دولت در زمینه حمایت از آژانسهای گردشگری بردارد، فراهمکردن شرایطی است که مسافران و گردشگران خارجی بتوانند با آرامش و امنیت به ایران سفر کنند: «ثبات در منطقه، تاثیر مستقیمی روی گردشگری در ایران دارد. تامین شرایط اولیه برای حضور گردشگران، مطالبه مهم ما از دولت است. بقیه شرایط را ما فعالان حوزه گردشگری خودمان
فراهم میکنیم.»