روزنامه ابتکار
1396/05/02
آغاز مذاکرات میان کابل و تهران بر سر مسئله آب خنده بر لبان هامون میآید؟
هامون خواهد خندید؟ سالها است که میگویند احیای تالاب هامون در گرو توافق با افغانستان است. کشوری که سالها پیش از ایران جدا شد و پیوستن هرات از ایران به آن سبب شد که دو رودخانه مرزی که از کوههای هندوکش سرچشمه میگیرند نیز به طور مشترک بین این دو کشور تقسیم شوند. رود هیرمند یکی از دو رودی است که به واسطه قرارداد 45 سال پیش بین ایران و افغانستان تقسیم شد و کمی بعد حقآبه ایران به کل از سوی افغانستان قطع شد. حالا اما پس از 20 سال خشکی تدریجی هامون و به وجود آوردن پدیده ریزگرد، قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه میگوید که مذاکرات بین تهران و کابل بر سر آب آغاز شده است. تامین حقآبه ایران از رودخانه هیرمند، مهمترین راه برای کاهش ریزگردهای استان سیستان و بلوچستان است.ایران دارای دو رودخانه مرزی مشترک به نامهای هریرود و هیرمند با افغانستان است که درباره رژیم حقوقی هیرمند با دولت افغانستان پس از طی یک دوره مذاکره طولانی، در سال ۱۳۵۱ قراردادی منعقد کرده است. این قرارداد که بین امیرعباس هویدا، نخست وزیر وقت ایران و موسی شفیق، نخست وزیر وقت افغانستان منعقد شده افغانستان را موظف کرده که هر ثانیه ۲۶ مترمکعب آب (معادل ۸۵۰ میلیون مترمکعب در سال) را به سیستان بدهد. البته در این قرارداد هیچ صحبتی از حقآبه زیست محیطی تالاب هامون نشده است.
بر اساس قرارداد ۱۳۵۱، در ماههایی از سال که نیاز کشاورزی افزایش پیدا میکند، حجم آب اختصاص یافته به ایران نیز باید بیشتر شود و در ماههایی که فعالیت کشاورزی متوقف میشود، حجم آب تحویلی کم شود. اما مشکل دقیقا از آنجایی آغاز شده که از اواخر دهه ۱۳۷۰ و همزمان با کاهش نزولات جوی و حاکم شدن شرایط خشکسالی بر سیستان، میزان ورودی آب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون مرتباً کاهش پیدا کرد. اما چرا؟ افغانستان در طول تاریخ سالهای بیشماری را در جنگ و نابسامانی به سر برده است. دورانی که نبود دولتی مقتدر اوضاع را دوچندان بدتر کرده است. شرایط نابسامان این کشور سبب شده تا افغانستان از قانون هم سرپیچی کند، سد کجکی را روی هیرمند بسازد، به کشاورزان اجازه دهد تا انواع پمپها را در مسیر رودخانه هیرمند نصب کنند و سبب خشکی تالاب هامون، هفتمین تالاب بین المللی شود. همین دلیل ایران را ناگزیر کرده تا آب تحویلی را در ذخیرهگاهای داخلی خود یعنی چاه نیمههای زابل (چالههای طبیعی بزرگی درفاصله ۵۰ کیلومتری شهر زابل و ۵کیلومتری شهرستان زهک و در کنار روستای قلعه نوی) ذخیره کند تا بتواند نیازهای شرب و کشاورزی را در طول سال تامین کند.
البته ایران به صورت قانونی تنها میتواند برای گرفتن حقآبه هیرمند اعتراض کند در حالی که رود هریرود نیز رود مشترک ایران و افغانستان است. درباره رژیم حقوقی هریرود هیچ قراردادی تا کنون بین این دو کشور منعقد نشده و روند مذاکرات گذشته در مورد حقابه ایران از رود هیرمند نشان میدهد که انعقاد قراردادی برای دریافت حقآبه از این رود چقدر دشوار است.
در این سالها که ایران از سهم قانونی خود از آب هیرمند بیبهره بوده و برای دریافت آن و احیای دوباره تالاب هامون فریاد زده است اما افغانستان گامی به سوی احقاق این حق برنداشته است. تا به آنجا که به گفته فرجاد امین، معاون ستاد افغانستان وزارت امور خارجه، گزارشاتی به دست آمده که حکایت از تلاشهای افغانستان برای مهار سیلابهای سرازیر شده به سمت ایران دارد. دولت افغانستان مدعی است که همین حجم آب ورودی توسط سیلابها نیز بیشتر از سهم ایران بر اساس قرارداد هیرمند است.
مطالبات ایران از ابتدای استقرار دولت جدید در افغانستان، متمرکز بر تامین حقآبه هامون، تعیین رژیم حقوقی هریرود و اجرای کامل معاهده هیرمند بوده است اما دولت افغانستان به دلیل فشار افکار عمومی و جو سازیهای انجام شده و سیاست دولت قبلی افغانستان، تا قبل از آغاز به کار دولت یازدهم در ایران و روی کار آمدن دولت اشرف غنی در افغانستان، آمادگی مذاکره و گفت وگو با ایران را نداشته است. حالا اما در روزهای پایانی دولت یازدهم خبرها از به ثمر نشستن دیپلماسی ایران در افغانستان میدهد. بهرام قاسمی؛ سخنگوی وزارت امور خارجه در گفتوگو با ایلنا، با تاکید بر اینکه مذاکرات میان کابل و تهران بر سر مسئله آب آغاز شدهاست، گفت: پس از سفر دکتر ظریف به کابل توافقاتی با آقای اشرف غنی، رئیسجمهور این کشور و سایر مقامات افغانستان صورت گرفت و قرار شد؛ پنج کمیته تخصصی بررسی مسائل کارشناسی در روابط فیمابین بین دو کشور در حوزههای مختلف را آغاز کنند که یکی از این کمیتههای پنجگانه، کمیته آب است. او ادامه داد: علاوه بر بحث مهم آب، مسایل بسیار دیگری هم در روابط دو کشور دوست و همسایه وجود داشته و دارد که باید برای تمامی آنها در یک فرایند دوجانبه راهحلهای مرضیالطرفینی یافت. مشکلات قاچاق موادمخدر از افغانستان به ایران، مسائل مرزی و مبارزه با تروریسم و ناامنی در مرزها، موضوع محیطزیست، مسائل اقتصادی و تعداد دیگری از موضوعات مطرح در روابط وجود دارد که باید تماما حل و فصل شود. این دیپلمات عالیرتبه کشورمان با بیان اینکه بیشک یکی از موضوعات مهم تهران و کابل موضوع آب است که از اهمیت والایی برخوردار است، اظهار داشت: دو کمیته از کمیتههای پنجگانه در وزارت امور خارجه و زیر نظر معاونت منطقهای و معاونت حقوقی و بینالمللی برگزار و کمیتههایی نیز در وزارت کشور تشکیل و پیگیری میشود. دور اول کمیتههای پنجگانه اخیرا در تهران برگزار شد و قرار است؛ دور دوم این نشست در کابل انجام شود. قاسمی با بیان اینکه مدیریت تمامی کمیتهها زیر نظر وزارت امور خارجه خواهد بود و تمامی دستگاهها امور تخصصی لازم را با حضور خود پیگیری و در نهایت طی هماهنگی با وزارت امور خارجه، امور را پیش خواهند برد، بیان کرد: لازم است؛ تمامی موضوعات به صورت جدی میان دو کشور و در زمان کوتاهتری به انجام رسد. امیدوار هستیم در مدت شش ماه تفاهمات اولیه حاصل و بتوان به یک توافق و سند جامع همکاری نائل شد. او با بیان اینکه امیدواریم که به دور از احساسات و در یک محیط سازنده و آکنده از تفاهم، شاهد همکاری این کشور همسایه خود باشیم، خاطرنشان کرد: ایران نگاه بسیار سازنده و مثبتی به همسایگان خود و از جمله افغانستان دارد و طی دهههای گذشته آنها شاهد این نگاه مثبت و کمکهای بیدریغ ایران بودهاند و انتظار میرود در این مذاکرات و همکاریها، دو کشور الگو و مدل جدیدی از تفاهم و همکاری سازنده و روابط مودتآمیز را به نمایش گذارند. حالا باید 6 ماه منتظر ماند و دید که این مذاکرات چه نتیجه ملموسی خواد داشت.
پربازدیدترینهای روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
با حضور رهبر انقلاب
مضجع شریف امام رضا (ع)غبار روبی شد
کارشناسان سیاسی در گفتوگو با «ابتکار» بررسی کردند
اصولگرایان علیه اصولگرایان
رئیس تئاتر شهر در گفت وگو با «ابتکار» از نابسامانی فضای اطراف این مجموعه می گوید
جهانبخش محبی نیا
«من و مای برتر»
«ابتکار» پیامدهای تصرف دو شهر افغانستان توسط طالبان را بررسی می کند
احیای طالبان پس از افول داعش
نشست ویژه اوپک زیرسایه نقض قوانین کاهش تولید و افت بی سابقه قیمت نفت برگزار می شود
مولفه های سرمایه گذاری روی آثار موسیقی چیست؟
نواختن نت ها روی خط اقتصاد
کدام تفکر می تواند مدیریت اقتصاد در دولت دوازدهم را متحول کند؟
مدل «شتر، گاو، پلنگ» اقتصادی
الهام امین زاده :
منشور حقوق شهروندی شامل 22 حق برای شهروندان است
آغاز مذاکرات میان کابل و تهران بر سر مسئله آب
خنده بر لبان هامون میآید؟
آخرین تلاشها تا بستنِ کابینه
محمدرضا عارف:
جامعه آگاه به حقوق شهروندی اجازه رواداری ظلم به شهروندان را نمیدهد