گروه راه و مسکن: بخش صنعت ریلی کشور با چالش های متعددی روبرو است. عمده ترین مشکلی که سبب شده ناوگان حمل و نقل کشور در حوزه ریلی با ضعف های زیادی همراه شود خلاء سرمایه گذاری مداوم است که در سال های اخیر عملا انجام نشده است. به گزارش «تجارت»، این مسیله سبب شده است که در یک سو میزان تجارت داخلی و خارجی ایران و همین طور میزان جمعیت و سفرهای مردمی افزایش پیدا کند اما ظرفیت های ناوگان زمینی در داخل در تناسب با آن رشد نکند. همین مسیله تبعات مختلفی را در ابعاد اقتصادی و اجتماعی به دنبال داشته و بعضا فرسودگی ناوگان زمینی هزینه های جانی و مالی را هم طی سالیان اخیر به وجود آورده است. ضمن آنکه در مقایسه با کشورهای همسایه در این زمینه شکافی بین ایران و این کشورها ایجاد شده که سبب محدود شده همکاری ها با آن ها در حوزه ترانزیتی شده است. از منظر کارشناسان چالش‌های سرمایه‌گذاری در بخش ریلی را می‌توان به سه بخش تقسیم کرد، دولت، سرمایه ‌گذاران بخش خصوصی و وزارت راه. از منظر دولت بخش ریلی به عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های حمل‌ونقل است که از بعد مصرف گازوئیل پاک و کم‌هزینه است. بخش ریلی همیشه مورد توجه دولت‌ها بوده و در همه برنامه‌های پنج ‌ساله مورد توجه قرار گرفته است اما در مرحله اجرا آن توفیقاتی که باید را نداشته است. این نشان می‌دهد که دولت در تامین منابع موفقیت خوبی نداشته و به ‌‌رغم اینکه وابستگی حمل‌ و نقل ریلی به حمل کالاهای اساسی و استراتژیک مثل غلات و سوخت همیشه دغدغه وزارت راه و مصرف‌کنندگان واقعی بوده اما متاسفانه در سال‌های گذشته بهایی به آن داده نشده و همچنین منابعی هم برای آن تامین نشده است. چالش سرمایه‌گذاران بخش خصوصی این است که دولت در فضای کار باید مشوق‌های لازم را برای سرمایه‌گذار بخش ریلی فراهم کند به نوعی که سرمایه‌گذار راغب شود در این بخش سرمایه‌گذاری کند. سرمایه‌گذاری در بخش ریلی خیلی سنگین است. در بخش خط ریلی هم که مربوط به وظایف دولت است، مشکلاتی وجود دارد که معاونت ساخت در مجموعه وزارت راه متولی توسعه خطوط زیربنایی ریلی است و بهره‌بردار هم راه‌آهن است بنابراین این دو واحد ارتباط شان آن ‌طور که باید باشد نیست و غالباً معاونت ساخت با فضای بودجه‌ای که نمایندگان روی آن حساس هستند و بعضی از برنامه‌ها که به نظر می‌رسد توجیه اقتصادی هم ندارد همراه می‌شود. به اعتقاد کارشناسان از نگاه سرمایه‌گذاری که می‌خواهد وارد بخش ریلی شود با توجه به اینکه حجم سرمایه‌گذاری سنگین است و از آن مهم‌تر اقتصاد اینجا اقتصاد شبکه است، به این معنا که سرمایه‌گذار بخش ریلی فقط در شبکه ریلی می‌تواند سرمایه‌گذاری کند چه واگن باشد چه لوکوموتیو و چه تجهیزات ریلی باشد، همه سرمایه‌گذاری‌اش باید در بخش‌های ریلی صورت بگیرد. در مورد فرصت‌های بخش ریلی باید گفت که بخش ریلی صنعتی رو به گسترش است البته شاید در مقاطعی توسعه پیدا نکرده باشد اما بر اساس نیازهای توسعه‌ای که شرایط استراتژیک کشور تعیین می‌کند و از طرفی همه کشورهایی با موقعیت مشابه ایران در جایگاهی قرار گرفتند که با آنها فاصله ایجاد شده و در برنامه‌های پنج‌ ساله و حتی سالانه اعداد و ارقامی را برای اهداف کمی این صنعت پیش‌بینی کردند نشان می‌دهد این صنعت از نگاه سرمایه‌گذار فرصت‌ ساز است.

ارزیابی کارشناسی
یک کارشناس حوزه‌حمل‌ونقل ریلی با بیان اینکه ناوگان ریلی کشور فرسوده است، گفت: با وجود رشد جمعیت در سال‌های گذشته و رشد سفرهای مردمی، ظرفیت فعلی راه‌آهن نسبت به گذشته کمتر هم شده است. ابوالقاسم سعیدی در گفت‌وگو درباره علت کمبود بلیت قطار و مشکلات حال حاضر راه‌آهن گفت: ناوگان ریلی کشور فرسوده است، با توجه‌به عمر بالای واگن‌های مسافری که متوسط بیش از ۳۰ سال است، هر سال مقداری از ظرفیت ناوگان از سیر بهره‌برداری خارج می‌شود، از طرفی ناوگان موجود هم قطعات و لوازم کمیاب دارد. وی در ادامه به موضوع خطوط جدید راه‌آهن اشاره کرد و گفت: راه‌آهن خطوط جدیدی را برای حمل‌ونقل مسافری افتتاح کرده که به نظر نمی‌آید مسافر زیادی داشته باشد؛ اما چون این خطوط افتتاح شده باید قطاری را برای آن‌ها اختصاص دهد. برای مثال خاش - زاهدان یا تهران - سنندج، مسافر زیادی ندارد؛ اما چون روی این خطوط سرمایه‌گذاری شده، باید یک‌سری واگن برای آن‌ها اختصاص یابد که این از ظرفیت خطوط دیگر کم می‌کند. این کارشناس حمل‌ونقل ریلی با بیان اینکه مشکل کلی عدم تناسب بین عرضه و تقاضاست، گفت: با وجود رشد جمعیت در سال‌های گذشته و رشد سفرهای مردمی، ظرفیت فعلی راه‌آهن نسبت به گذشته کمتر هم شده است و این موضوع باعث شده که بلیت به‌اندازه تقاضا وجود نداشته باشد. از طرف دیگر بین دو شهر مبدا و مقصد قطار، چند ایستگاه وجود دارد که گاهی سهمیه‌هایی برای آن‌ها اختصاص می‌یابد و از ظرفیت سفرهای مردمی کم می‌شود. سعیدی با اشاره به بالا رفتن قیمت واگن، بیان کرد: سال ۱۳۶۰، واگن ۹ میلیون تومان بود و الان چرخ واگن نزدیک ۴۰ میلیون تومان است. البته ممکن است مسائل مدیریتی هم وجود داشته باشد که مزید بر علت می‌شود. ما پنج سال قبل حدود ۲۲۰۰ واگن داشتیم که الان حدود ۴۰۰ تای آن کم شده و اگر با همین آهنگ جلو برویم، آن هم در شرایطی که از اول تیرماه واگن‌های بالای ۴۰ سال اجازه سیر ندارند، تعداد واگن‌ها کمتر هم می‌شود. وی با بیان اینکه سرمایه‌گذاری در بخش ریلی انگیزه و جاذبه ندارد، گفت: با یک واگن که نمی‌توان قطار راه‌اندازی کرد، یم رام قطار حداقل ۱۰ واگن می‌خواهد و اگر هر واگن ۴۰ میلیارد تومان باشد، بدون در نظر گرفتن دیزل، ۴۰۰ میلیارد تومان برای راه‌اندازی یک قطار مورد نیاز است؛ آن هم در شرایطی که بازگشت سرمایه طولانی دارد و برای سرمایه‌گذار جذابیت ندارد. بنابراین توسعه راه‌آهن نیاز به حمایت بخش دولتی دارد.